Πολιτικός ζήλος των δανειστών για στήριξη της συμφωνίας του Eurogroup – Το ΔΝΤ σε γκρίζα ζώνη, η κοινή γνώμη βαθιά απαισιόδοξη και οι επόμενες αξιολογήσεις κάθε άλλο παρά ανέφελες
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Καλή, κακή ή μια από τα ίδια, η τελευταία απόφαση του Eurogroup φαίνεται ότι δεν ήταν η τελευταία λέξη στο ατέλειωτο ελληνικό θρίλερ και ειδικά στο επεισόδιό του που αφορά την αντίθεση Βερολίνου-ΔΝΤ. Ο συμβιβασμός του Λουξεμβούργου, όπου ελήφθη η απόφαση του Eurogroup πριν 9 μέρες, αντιμετωπίζεται ήδη ως προσωρινός από την ηγεσία του ΔΝΤ. Ο εκπρόσωπος του Ταμείου, Τζέρι Ράις, εκτός από τη σταθερά επαναλαμβανόμενη απαίτηση για πλήρη αποσαφήνιση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, αμφισβήτησε τη βασική συνιστώσα της απόφασης του Eurogroup για πλεονάσματα 2% του ΑΕΠ για την περίοδο από το 2023 – 2060. «Ο στόχος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 1,5%», είπε ο Ράις, ευθυγραμμιζόμενος με την αμφιβολία που διατύπωσε και η Κομισιόν για το ίδιο ζήτημα στην Έκθεση Συμμόρφωσης που διέρρευσε. Και κατέστησε σαφές ότι το ΔΝΤ θα συντάξει έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους με βάση τις δικές του υποθέσεις για το τι είδους πλεονάσματα μπορεί μακροπρόθεσμα να παράγει η Ελλάδα.
Σε τελική ανάλυση, η απόφαση του Eurogroup μπορεί να πέσει θύμα… της επιτυχίας της, ως πολιτικός συμβιβασμός μεταξύ των τεσσάρων συνιστωσών του κουαρτέτου. Κι αυτό γιατί, παρά τη σαφή πολιτική βούληση όλων τους να αποφευχθεί ένα ελληνικό «ατύχημα», κάθε μια από τις συνιστώσες βαδίζει με τα δικά της αποκλίνοντα και αλληλοαναιρούμενα κριτήρια.
Σύμπτωμα αυτών των αποκλίσεων είναι ότι κάθε θεσμός συντάσσει ή πρόκειται να συντάξει μια δική του έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Η Κομισιόν ήδη το έκανε στην Έκθεση Συμμόρφωσης με την οποία κλείνει η δεύτερη αξιολόγηση, περιλαμβάνοντας κι ένα ζοφερό σενάριο χρέους 241% του ΑΕΠ το 2060. Το ΔΝΤ θα κάνει το ίδιο, αλλά σε αβέβαιο χρόνο – στο τέλος του προγράμματος, όπως «κάρφωσε» ο Ρέγκλινγκ ή εντός του Ιουλίου και πριν τις 17/7, οπότε θα αποφασίσει τη συμφωνία «stand by» χρηματοδότησης;-. Ο ESM έχει κάνει τη δική του έκθεση βιωσιμότητας, βάση της οποίας πήρε απόφαση το Eurogroup. Και η ΕΚΤ θα κάνει τη δική της «ανεξάρτητη» DSA για να αποφασίσει εάν θα ενταχθούν στην ποσοτική χαλάρωση τα ελληνικά ομόλογα. Το πότε είναι άγνωστο, τα περιθώρια είναι μέχρι τον Σεπτέμβριο. Το ενδεχόμενο, λοιπόν, να συνυπάρξουν κάποια στιγμή το επόμενο 14μηνο τέσσερις εκθέσεις που λένε εντελώς διαφορετικά πράγματα καθιστά «τεχνικά» εύθραυστο τον πολιτικό συμβιβασμό.
Τα εγκώμια ESM και Bundestag
Παρόλα αυτά οι δανειστές πορεύονται μ’ έναν αξιοσημείωτο πολιτικό βολονταρισμό στη διαμόρφωση και υποστήριξη του ελληνικού success story. Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ έπλεξε κυριολεκτικά εγκώμιο στον «μεταρρυθμιστικό» ζήλο της κυβέρνησης, σε ομιλία του στη Γερμανία, χωρίς μάλιστα να διστάσει να καταλογίσει «απαράδεκτη διαστρέβλωση των γεγονότων» σε μερίδα της γερμανικής ελίτ και να διαλύσει δημοφιλείς γερμανικούς «μύθους», τονίζοντας ότι «ούτε ένα ευρώ από χρήματα φορολογουμένων στη Γερμανία ή στην Ευρώπη δεν πάει προς τα δάνεια διάσωσης για την Ελλάδα».
Στη γερμανική Βουλή, σε μια συζήτηση που ήθελε με κάθε τρόπο να αποφύγει ο Β. Σόιμπλε, καταγράφηκε μια παράδοξη αντιστροφή ρόλων μεταξύ των κομμάτων. Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα των Μέρκελ – Σόιμπλε υπερασπίστηκε τη «μεταρρυθμιστική πρόοδο» που επιτεύχθηκε στην Ελλάδα και ο εκπρόσωπός του, με ασυνήθιστη αβροφροσύνη, τόνισε ότι «τώρα είναι σειρά μας να κάνουμε αυτό που μας αναλογεί», αναφερόμενος στο χρέος. Πράγμα που έφερε μάλλον σε αμηχανία τους σοσιαλδημοκράτες κυβερνητικούς εταίρους της Μέρκελ και έβαλε σε μια ιδιότυπη δοκιμασία την «προοδευτική συμμαχία» Σοσιαλδημοκρατών – Πρασίνων – Αριστεράς στην οποία προσβλέπει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Θερμοί Μακρόν και Μέρκελ
Αλλά η πιο εντυπωσιακή ένδειξη αυτού του πολιτικού βολονταρισμού ήρθε από το κορυφαίο επίπεδο, τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε., όπου ο υπό ανασύσταση, αν και με ασαφή κατεύθυνση, γαλλογερμανικός άξονας εκφράστηκε θερμά για τη συμφωνία στο Eurogroup. «Όταν Γαλλία και Γερμανία μιλούν με κοινή φωνή, η Ευρώπη προχωρά… Τις τελευταίες εβδομάδες από κοινού με την καγκελάριο κάναμε ό,τι καλύτερο, ώστε να μην είναι σήμερα στην ατζέντα η Ελλάδα… Οι υπουργοί μας δούλεψαν χέρι – χέρι να βρούμε κοινό έδαφος», ήταν μερικές από τις αποστροφές του Εμμάνουελ Μακρόν στην -εξαιρετικά ασυνήθιστη για σύνοδο κορυφής- κοινή συνέντευξή του με την Άγκελα Μέρκερ, η οποία πρόσθεσε την αλληλεγγύη της στην Ελλάδα για το προσφυγικό.
Κατά κάποιο τρόπο, όπως έγινε και τα προηγούμενα μνημονιακά χρόνια, η συμφωνία για την Ελλάδα προβάλλεται ως υλικό επανασυγκόλλησης του γαλλογερμανικού άξονα. Παρόλο που στα υπόλοιπα πεδία που αφορούν την ολοκλήρωση της Ευρωζώνης –κοινός προϋπολογισμός, κοινός υπουργός Οικονομικών, ευρωομόλογα, αλλά και λελογισμένος προστατευτισμός της «ευρωπαϊκής» παραγωγής- υπάρχουν ακόμη σημαντικές διαφορές μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού. Βεβαίως, στο τελευταίο ζήτημα η Μέρκελ έκανε ένα σημαντικό βήμα προσέγγισης των θέσεων του Μακρόν, δηλώνοντας ότι «η Ευρώπη θα πρέπει να αντιδράσει αν δεν έχει πρόσβαση στις άλλες αγορές». Αυτό μοιάζει με δήλωση ετοιμότητας για εμπορικό πόλεμο, αλλά προς το παρόν δεν ξεπερνά το επίπεδο της υπόθεσης εργασίας.
Η κοινή γνώμη στο ναδίρ
Την πολιτική βούληση των δανειστών να στηρίξουν με κάθε τρόπο τη συμφωνία του Eurogroup, με τους αστερίσκους και τους επιμέρους όρους της, και να αβαντάρουν την αισιοδοξία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ περί αλλαγής σελίδας αντισταθμίζει η εντυπωσιακή έλλειψη στήριξης από την ελληνική κοινή γνώμη. Στην έρευνα της Prorata για την Εφημερίδα των Συντακτών από 60% έως 78% δεν ενστερνίζεται τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς περί εξόδου από τα Μνημόνια ή περί ανέφελης εξόδου στις αγορές μέχρι το καλοκαίρι του 2018, ενώ αντίστοιχο ποσοστό θεωρεί τη συμφωνία για το χρέος κακή ή μάλλον κακή. Αυτή η αρνητική στάση, μάλιστα, περιλαμβάνει πάνω από τους μισούς ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ του 2015. Τα συναισθήματα «απογοήτευση», «άγχος» και «θυμός» ως αντίδραση στη συμφωνία κατέλαβαν ποσοστό 62% των ερωτηθέντων, ενώ μόλις 15% εκφράζει «ανακούφιση», «αισιοδοξία» ή «ενθουσιασμό».
Οι επόμενες αξιολογήσεις
Το τελευταίο στοιχείο, φυσικά, δεν είναι πρόβλημα των δανειστών -θα μπορούσε να γίνει πρόβλημα, ιδιαίτερα στο διάστημα μέχρι τις γερμανικές εκλογές, αν πυροδοτούσε μια πολιτική κρίση στην Ελλάδα, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει ένδειξη για κάτι τέτοιο. Η απαισιοδοξία, στα όρια της μοιρολατρίας, φαίνεται να «διασφαλίζει» την κοινωνική στασιμότητα. Τα πράγματα, όμως, μπορεί να γίνουν δυσκολότερα για την κυβέρνηση, όταν περάσουν οι λίγοι μήνες του… μέλιτος με τους δανειστές και επανέλθει η μνημονιακή τελετουργία της τρίτης και των άλλων τεσσάρων, τυπικά, αξιολογήσεων, οι οποίες μπορεί να συγχωνευτούν και σε λιγότερες.
Η λίστα των 113 προαπαιτούμενων που περιλήφθηκαν στην Έκθεση Συμμόρφωσης της Κομισιόν μέχρι το τέλος του προγράμματος, μπορεί να μην περιλαμβάνει μέτρα μεγάλου δημοσιονομικού βάρους, αλλά επιφυλάσσει παρεμβάσεις υψηλής πολιτικής και κοινωνικής έντασης, όπως αυτές που αφορούν τα προνοιακά επιδόματα, τις κλαδικές συμβάσεις, τον τρόπο κήρυξης των απεργιών και την αναθεώρηση του ρόλου της διαιτησίας στις συλλογικές συμβάσεις. Κι αυτά, χωρίς να υπολογίσει κανείς ενδεχόμενες παρενέργειες από μια πιο ισχυρή αμφισβήτηση της συμφωνίας του Eurogroup από το ΔΝΤ ή την ΕΚΤ.
