της Καίτης Μυλωνά*
Στις 27 Ιουνίου 2024, η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε το τελικό και επίσημο βήμα για την αποχώρησή της από τη Συνθήκη του Χάρτη Ενέργειας (ECT). Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρατόμ θα αποχωρήσουν από τη Συνθήκη του Χάρτη Ενέργειας σε ένα χρόνο, ενώ τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα μπορούν να υποστηρίξουν την εκσυγχρονισμένη Συνθήκη.
Η Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας (ECT) είναι μια πολυμερής συμφωνία που τέθηκε σε ισχύ το 1998 και η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διατάξεις για την προστασία των επενδύσεων, την επίλυση διαφορών, τη διαμετακόμιση και το εμπόριο στον τομέα της ενέργειας.
Πολλές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών είχαν επισημάνει την αντίφαση στις πολιτικές της Ε.Ε., ως προς την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από την μια πλευρά και την υποστήριξη των εταιρειών ορυκτών καυσίμων μέσω της Συνθήκης του Χάρτη Ενέργειας, από την άλλη. Ζήτησαν από τις κυβερνήσεις των χωρών τους, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ε.Ε., ως σύνολο, την απόσυρση της Ε.Ε. από αυτήν την Συνθήκη. Η Ε.Ε. πρότεινε τον εκσυγχρονισμό της Συνθήκης, αλλά αυτό θεωρήθηκε ότι ήταν ένας τρόπος για να μείνουν τα πράγματα ίδια, ενώ δεν θα έλυνε το πρόβλημα. Κάποιες κυβερνήσεις πείσθηκαν από τις Κοινωνικές Οργανώσεις.
Είχε προηγηθεί η αποχώρηση κάποιων κρατών μελών από αυτή τη Συνθήκη, η οποία δεν ήταν πλέον συμβατή με τους κλιματικούς στόχους της Ε.Ε. στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, κυρίως λόγω ανησυχιών για τη συνέχιση των επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα. Οι χώρες που είχαν αποχωρήσει είναι: Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πολωνία, Σλοβενία, Δανία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία. Η Ιταλία έχει ήδη αποχωρήσει από την ECT εδώ και αρκετά χρόνια. Οι χώρες που αποχώρησαν υποστήριξαν ότι η συνθήκη έρχεται σε σύγκρουση με τους στόχους της Ε.Ε. για το κλίμα και την ενεργειακή μετάβαση και ότι ο απαρχαιωμένος μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS) είναι ασύμβατος με το δίκαιο της ΕΕ. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη της Ε.Ε. επέλεξαν να παραμείνουν στη συνθήκη.
Προτάθηκαν κάποιες τροποποιήσεις που θα εκσυγχρονίσουν τη Συνθήκη, ώστε αυτή να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της Συνθήκης του Παρισιού για το Κλίμα και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (σύμφωνα με τους προτείνοντες).
Στις 3 Δεκεμβρίου 2024, τα εναπομείναντα κράτη μέλη της Συνθήκης του Χάρτη Ενέργειας υιοθέτησαν μια εκσυγχρονισμένη έκδοση της συμφωνίας, χωρίς όμως την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της. Μένει να δούμε τι αντίκτυπο θα έχει η εκσυγχρονισμένη ECT μετά την αποχώρηση τόσων σημαντικών μερών.
Ως προς την εφαρμογή της, αυτή θα γίνει σε διαφορετικούς χρόνους για τα διάφορα κεφάλαιά της, αλλά οπωσδήποτε μέσα στο 2025.
Ως προς την ουσία της, ακόμη και μετά τον εκσυγχρονισμό της, η ECT εξακολουθεί να υπονομεύει τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες πολιτικές για το κλίμα. Εξακολουθεί να επιτρέπει στις ευρωπαϊκές εταιρείες να μηνύουν κυβερνήσεις τρίτων χωρών για τις προσπάθειες περιορισμού της ανάπτυξης ορυκτών καυσίμων, ενώ επεκτείνει την προστασία σε επενδύσεις με αμφιλεγόμενες τεχνικές που ενέχουν τον κίνδυνο περαιτέρω εγκλωβισμού στα ορυκτά καύσιμα αντί της επιτάχυνσης της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ορυκτή δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS) και το ορυκτό υδρογόνο.
Επιπλέον, η γραμματεία της ECT πιέζει να επεκτείνει την εμβέλεια της Συνθήκης στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, περιορίζοντας την ικανότητα των χωρών αυτών να εφαρμόζουν νόμους και μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η «εκσυγχρονισμένη» ECT είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, διότι επεκτείνει την προστασία των επενδυτών σε ψευδείς τεχνολογίες επίλυσης του κλίματος που προωθούνται από τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Η επέκταση αυτή αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αξιώσεων της ECT κατά κρατών.
Οι χώρες του παγκόσμιου Νότου αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς ήδη δέχονται τη συντριπτική πλειονότητα των απαιτήσεων των επενδυτών και διαθέτουν πολύ λιγότερα δημόσια κονδύλια για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
* Η Καίτη Μυλωνά είναι μέλος των Φίλων της Φύσης (ΦτΦ) και εκπρόσωπος των ΦτΦ στο Ευρωπαϊκό Συνασπισμό για την Δικαιοσύνη στο Εμπόριο (ETJC)
