Του Φώτη Τερζάκη *.
Η επανάσταση στην Τυνησία ήρθε απρόσμενα, σαν δώρο τής ιστορίας στους λαούς του κόσμου σε μία στιγμή αποκαρδίωσης και ήττας. Και από την πρώτη στιγμή την είδαμε σαν προπομπό αυτού που μέλλει ν’ ακολουθήσει -αυτού που οφείλει ν’ ακολουθήσει- σε όλο τον αραβικό κόσμο.
Έναν κόσμο που ρημάζεται από τη νεοαποικιακή εκμετάλλευση που έχει υποστεί σωρεία ανήκουστων αδικιών και που στη συντριπτική του πλειοψηφία κυβερνιέται από δικτατορίσκους-ανδρείκελα της Δύσης, χωρίς λαϊκό έρεισμα και νομιμοποίηση, πιόνια των γεωστρατηγικών σχεδιασμών του ατλαντικού άξονα για έλεγχο της Μέσης Ανατολής και για παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική κυριαρχία.
Και από την πρώτη στιγμή, βέβαια, το μυαλό όλων μας πήγε στην Αίγυπτο. Γιατί αυτή η μεγάλη χώρα είναι ο σπουδαιότερος αρμός του ιμπεριαλιστικού πλέγματος που μεθοδικά εξυφαίνει από δεκαετίες η τριάδα ΗΠΑ-Ισραήλ-Ευρωπαϊκή Ένωση και, ταυτόχρονα, το βαθύτερο σεισμογενές ρήγμα στην περιοχή: εδώ και δεκαετίες ένα καζάνι που έβραζε, διατηρώντας ένα επίχρισμα ομαλότητας με ωμές διακτατορικές μεθόδους και με ανατριχιαστικά αυξανόμενες δόσεις κρατικής καταστολής, η Αίγυπτος ήταν καταδικασμένη να εκραγεί, δίνοντας το σήμα του τέλους για μια ολόκληρη αλυσίδα τυραννικών καθεστώτων στον αραβικό κόσμο – όπως κι έγινε… Οι δονήσεις απλώνονται τώρα στην Αλγερία, το Μαρόκο, την Ιορδανία, την Υεμένη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα φτάσουν. Όποια κι αν είναι η έκβαση των πραγμάτων στην Αίγυπτο, ένα είναι βέβαιο: μία νέα ημέρα ξημερώνει στη Μέση Ανατολή, και αν κάποιος πρέπει να τρέμει, περισσότερο κι από τους γελοίους ηγετίσκους που ένιωσαν ξαφνικά το κενό πάνω από το οποίο αιωρούνται, είναι οι υψηλοί προστάτες τους που ήδη, αμήχανοι, σπεύδουν ν’ αποστασιοποιηθούν.
Όπως ειπώθηκε, μέσα σ’ ένα μήνα έχουν γίνει περισσότερες αλλαγές στον αραβικό κόσμο απ’ όσες έγιναν εδώ και δεκαετίες. Όμως, το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο. Εκείνο που κλυδωνίζεται είναι η ίδια η διεθνής αμερικανική ηγεμονία και τα συμφέροντα των παγκόσμιων κεφαλαιοκρατικών ελίτ που τη χρησιμοποιούν ως δύναμη κρούσης·και μαζί με αυτήν χάνεται ένα ακόμη έρεισμα του νεοαποικιακού κράτους του Ισραήλ, για το οποίο έχει αρχίσει ίσως -όπως για το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής κάπου μια εικοσαετία πριν- η αντίστροφη μέτρηση. Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι το γεγονός ότι έχουμε γνήσια λαϊκές και ακηδεμόνευτες εξεγέρσεις. Προϊόντα αυθόρμητης συστράτευσης ετερόκλητων κοινωνικών ομάδων, μέσα από μορφές αλληλεγγύης που διασχίζουν εγκάρσια πολιτισμικούς και ιδεολογικούς διαχωρισμούς, μέσα από την ώριμη συνειδητοποίηση των αληθινών όρων της δυστυχίας τους και την επισήμανση του πραγματικού τους εχθρού. Παρά τις δοξαστικές διακηρύξεις του αγιατολάχ Χαμενεΐ περί μεγάλης ισλαμικής αφύπνισης, θα τολμήσω επίσης μια πρόβλεψη: η εξέγερση που αυτή τη στιγμή συνεπαίρνει τον αραβικό κόσμο, ίσως είναι η αρχή του τέλους και για το φονταμενταλιστικό Ισλάμ. Τρομοκρατικές οργανώσεις τύπου Αλ-Κάιντα δεν έχουν κανένα λόγο να χαίρονται γι’ αυτή την αραβική αφύπνιση και ο τερατώδης αναχρονισμός που αντιπροσωπεύουν είναι καταδικασμένος να σαρωθεί μαζί με το αντίπαλο δέος που τους έδινε λόγο ύπαρξης: τη νεοαποικιακή ηγεμονία της Δύσης. Μουσουλμανικές οργανώσεις που έγιναν προπομπός της αραβικής αντίστασης όπως η Χαμάς και η Χεσμπολά το έχουν αντιληφθεί από καιρό, και η δύναμή τους έγκειται στην ορθή πολιτική και κοινωνική ατζέντα που οδηγεί τη δράση τους, εξασφαλίζοντας στέρεα λαϊκά ερείσματα και πολιτικές συμμαχίες. Είναι η ώρα, πιστεύω, να το αντιληφθούν και οι αδελφοί Μουσουλμάνοι. Το πιο επιπόλαιο θα ήταν, ωστόσο, να πιστέψουμε πως ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Βόρειο Αφρική αφορά ιδιομορφίες του αραβικού κόσμου και δικά τους προβλήματα. Εκείνο κατά τού οποίου ξεσηκώνονται ηρωικά και απεγνωσμένα οι αραβικές μάζες είναι, πίσω από τις κατευθυνόμενες και ουσιαστικά αδύναμες ηγεσίες τους, η ίδια η κεφαλαιοκρατική παγκοσμιοποίηση. Και αυτό είναι πρόβλημα όλων των λαών του κόσμου, μη εξαιρουμένης της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Η σύμπτωση με τις πρόσφατες αναταράξεις στα Νότια Βαλκάνια, με την ογκώδη διαμαρτυρία στο Μιλάνο κατά του καθεστώτος Μπερλουσκόνι, με τη νωπή ακόμα εξέγερση των μαθητών στην Αγγλία, δεν είναι τυχαία. Θα πάρει η Ευρώπη το μάθημα που χρειάζεται από την αυτοθυσία των εξαθλιωμένων σε άλλα μέρη του κόσμου; Θα αντιληφθούν οι λαοί ότι δεν μπορούν να περιμένουν από καμία πολιτική ηγεσία εκείνο που δικαιωματικά τους ανήκει; Οι παγκόσμιες κεφαλαιοκρατικές ελίτ, θωρακισμένες σαν αστακοί πίσω από τ’ απερίγραπτα προνόμιά τους, επιτίθενται με φονική αγριότητα στην ανθρωπότητα και στην εξασθενημένη φύση με όλη την κυνική επίγνωση του ότι από τον δικό μας θάνατο εξαρτάται η παράταση της ζωή τους και ο υποτιθέμενος πολιτικός τους αντίπαλος, η απανταχού Αριστερά, τους γλείφει ανερυθρίαστα, ορκιζόμενη ότι δεν θέλει το κακό τους, ότι ουδέποτε γύρεψε την ανατροπή του καπιταλισμού και ότι το μόνο που ζητάει είναι να υπερασπίσει τον «κόσμο της εργασίας» και να περισώσει «κοινωνικά κεκτημένα». Αυτή δεν είναι η γλώσσα του επαναστατικού κινήματος ενός και πλέον αιώνα, είναι η γλώσσα του «κράτους προνοίας», και κάνει την εν λόγω Αριστερά ακόμη πιο καταγέλαστη στα μάτια εκείνων οι οποίοι το κατασκεύασαν όταν το χρειάζονταν. Ως εκ τούτου, ξέρουν καλύτερα απ’ αυτήν τι πραγματικά ήταν.
Αυτοί βλέπουν πολύ πιο ρεαλιστικά τι ακριβώς διακυβεύεται και προετοιμάζονται, πυρετωδώς, αυτή τη στιγμή για έναν αληθινό κοινωνικό πόλεμο, που έχει ήδη αναγγελθεί στον ορίζοντα. Η ισχύς τους είναι κολοσσιαία -κανένας ποτέ, ωστόσο, δεν επικράτησε τελικά μόνο με το μέσον της ωμής ισχύος και η έσχατη καταφυγή σε αυτό είναι ήδη σημάδι της επερχόμενης πτώσης του. Είναι στο χέρι των λαών να κάνουν πραγματικότητα τα πιο εφιαλτικά τους όνειρα. Ο τεράστιος συσσωρευμένος πλούτος της ανθρωπότητας είναι τώρα εδώ, προκλητικά μπροστά μας, και είναι η ώρα να επιστρέψει στους αληθινούς δικαιούχους του. Κανείς δεν τολμάει να σκεφτεί ποιο θα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, αν η ευκαιρία χαθεί. Όλα σχεδόν τα σύγχρονα κράτη είναι απροκάλυπτες δικτατορίες του διεθνούς κεφαλαίου, των πολυεθνικών εταιριών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, είναι εχθροί των λαών τους και απερίγραπτη η αφέλεια -όταν δεν είναι καιροσκοπική υστεροβουλία- εκείνων που εναποθέτουν τις φαντασιώδεις ελπίδες τους στη διάτρητη και προ πολλού υπονομευμένη στρατηγική των «διεκδικήσεων».
Χρωστάμε στην ανθρωπότητα την ανατροπή τους.
Και από την πρώτη στιγμή, βέβαια, το μυαλό όλων μας πήγε στην Αίγυπτο. Γιατί αυτή η μεγάλη χώρα είναι ο σπουδαιότερος αρμός του ιμπεριαλιστικού πλέγματος που μεθοδικά εξυφαίνει από δεκαετίες η τριάδα ΗΠΑ-Ισραήλ-Ευρωπαϊκή Ένωση και, ταυτόχρονα, το βαθύτερο σεισμογενές ρήγμα στην περιοχή: εδώ και δεκαετίες ένα καζάνι που έβραζε, διατηρώντας ένα επίχρισμα ομαλότητας με ωμές διακτατορικές μεθόδους και με ανατριχιαστικά αυξανόμενες δόσεις κρατικής καταστολής, η Αίγυπτος ήταν καταδικασμένη να εκραγεί, δίνοντας το σήμα του τέλους για μια ολόκληρη αλυσίδα τυραννικών καθεστώτων στον αραβικό κόσμο – όπως κι έγινε… Οι δονήσεις απλώνονται τώρα στην Αλγερία, το Μαρόκο, την Ιορδανία, την Υεμένη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα φτάσουν. Όποια κι αν είναι η έκβαση των πραγμάτων στην Αίγυπτο, ένα είναι βέβαιο: μία νέα ημέρα ξημερώνει στη Μέση Ανατολή, και αν κάποιος πρέπει να τρέμει, περισσότερο κι από τους γελοίους ηγετίσκους που ένιωσαν ξαφνικά το κενό πάνω από το οποίο αιωρούνται, είναι οι υψηλοί προστάτες τους που ήδη, αμήχανοι, σπεύδουν ν’ αποστασιοποιηθούν.
Όπως ειπώθηκε, μέσα σ’ ένα μήνα έχουν γίνει περισσότερες αλλαγές στον αραβικό κόσμο απ’ όσες έγιναν εδώ και δεκαετίες. Όμως, το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο. Εκείνο που κλυδωνίζεται είναι η ίδια η διεθνής αμερικανική ηγεμονία και τα συμφέροντα των παγκόσμιων κεφαλαιοκρατικών ελίτ που τη χρησιμοποιούν ως δύναμη κρούσης·και μαζί με αυτήν χάνεται ένα ακόμη έρεισμα του νεοαποικιακού κράτους του Ισραήλ, για το οποίο έχει αρχίσει ίσως -όπως για το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής κάπου μια εικοσαετία πριν- η αντίστροφη μέτρηση. Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι το γεγονός ότι έχουμε γνήσια λαϊκές και ακηδεμόνευτες εξεγέρσεις. Προϊόντα αυθόρμητης συστράτευσης ετερόκλητων κοινωνικών ομάδων, μέσα από μορφές αλληλεγγύης που διασχίζουν εγκάρσια πολιτισμικούς και ιδεολογικούς διαχωρισμούς, μέσα από την ώριμη συνειδητοποίηση των αληθινών όρων της δυστυχίας τους και την επισήμανση του πραγματικού τους εχθρού. Παρά τις δοξαστικές διακηρύξεις του αγιατολάχ Χαμενεΐ περί μεγάλης ισλαμικής αφύπνισης, θα τολμήσω επίσης μια πρόβλεψη: η εξέγερση που αυτή τη στιγμή συνεπαίρνει τον αραβικό κόσμο, ίσως είναι η αρχή του τέλους και για το φονταμενταλιστικό Ισλάμ. Τρομοκρατικές οργανώσεις τύπου Αλ-Κάιντα δεν έχουν κανένα λόγο να χαίρονται γι’ αυτή την αραβική αφύπνιση και ο τερατώδης αναχρονισμός που αντιπροσωπεύουν είναι καταδικασμένος να σαρωθεί μαζί με το αντίπαλο δέος που τους έδινε λόγο ύπαρξης: τη νεοαποικιακή ηγεμονία της Δύσης. Μουσουλμανικές οργανώσεις που έγιναν προπομπός της αραβικής αντίστασης όπως η Χαμάς και η Χεσμπολά το έχουν αντιληφθεί από καιρό, και η δύναμή τους έγκειται στην ορθή πολιτική και κοινωνική ατζέντα που οδηγεί τη δράση τους, εξασφαλίζοντας στέρεα λαϊκά ερείσματα και πολιτικές συμμαχίες. Είναι η ώρα, πιστεύω, να το αντιληφθούν και οι αδελφοί Μουσουλμάνοι. Το πιο επιπόλαιο θα ήταν, ωστόσο, να πιστέψουμε πως ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Βόρειο Αφρική αφορά ιδιομορφίες του αραβικού κόσμου και δικά τους προβλήματα. Εκείνο κατά τού οποίου ξεσηκώνονται ηρωικά και απεγνωσμένα οι αραβικές μάζες είναι, πίσω από τις κατευθυνόμενες και ουσιαστικά αδύναμες ηγεσίες τους, η ίδια η κεφαλαιοκρατική παγκοσμιοποίηση. Και αυτό είναι πρόβλημα όλων των λαών του κόσμου, μη εξαιρουμένης της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Η σύμπτωση με τις πρόσφατες αναταράξεις στα Νότια Βαλκάνια, με την ογκώδη διαμαρτυρία στο Μιλάνο κατά του καθεστώτος Μπερλουσκόνι, με τη νωπή ακόμα εξέγερση των μαθητών στην Αγγλία, δεν είναι τυχαία. Θα πάρει η Ευρώπη το μάθημα που χρειάζεται από την αυτοθυσία των εξαθλιωμένων σε άλλα μέρη του κόσμου; Θα αντιληφθούν οι λαοί ότι δεν μπορούν να περιμένουν από καμία πολιτική ηγεσία εκείνο που δικαιωματικά τους ανήκει; Οι παγκόσμιες κεφαλαιοκρατικές ελίτ, θωρακισμένες σαν αστακοί πίσω από τ’ απερίγραπτα προνόμιά τους, επιτίθενται με φονική αγριότητα στην ανθρωπότητα και στην εξασθενημένη φύση με όλη την κυνική επίγνωση του ότι από τον δικό μας θάνατο εξαρτάται η παράταση της ζωή τους και ο υποτιθέμενος πολιτικός τους αντίπαλος, η απανταχού Αριστερά, τους γλείφει ανερυθρίαστα, ορκιζόμενη ότι δεν θέλει το κακό τους, ότι ουδέποτε γύρεψε την ανατροπή του καπιταλισμού και ότι το μόνο που ζητάει είναι να υπερασπίσει τον «κόσμο της εργασίας» και να περισώσει «κοινωνικά κεκτημένα». Αυτή δεν είναι η γλώσσα του επαναστατικού κινήματος ενός και πλέον αιώνα, είναι η γλώσσα του «κράτους προνοίας», και κάνει την εν λόγω Αριστερά ακόμη πιο καταγέλαστη στα μάτια εκείνων οι οποίοι το κατασκεύασαν όταν το χρειάζονταν. Ως εκ τούτου, ξέρουν καλύτερα απ’ αυτήν τι πραγματικά ήταν.
Αυτοί βλέπουν πολύ πιο ρεαλιστικά τι ακριβώς διακυβεύεται και προετοιμάζονται, πυρετωδώς, αυτή τη στιγμή για έναν αληθινό κοινωνικό πόλεμο, που έχει ήδη αναγγελθεί στον ορίζοντα. Η ισχύς τους είναι κολοσσιαία -κανένας ποτέ, ωστόσο, δεν επικράτησε τελικά μόνο με το μέσον της ωμής ισχύος και η έσχατη καταφυγή σε αυτό είναι ήδη σημάδι της επερχόμενης πτώσης του. Είναι στο χέρι των λαών να κάνουν πραγματικότητα τα πιο εφιαλτικά τους όνειρα. Ο τεράστιος συσσωρευμένος πλούτος της ανθρωπότητας είναι τώρα εδώ, προκλητικά μπροστά μας, και είναι η ώρα να επιστρέψει στους αληθινούς δικαιούχους του. Κανείς δεν τολμάει να σκεφτεί ποιο θα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, αν η ευκαιρία χαθεί. Όλα σχεδόν τα σύγχρονα κράτη είναι απροκάλυπτες δικτατορίες του διεθνούς κεφαλαίου, των πολυεθνικών εταιριών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, είναι εχθροί των λαών τους και απερίγραπτη η αφέλεια -όταν δεν είναι καιροσκοπική υστεροβουλία- εκείνων που εναποθέτουν τις φαντασιώδεις ελπίδες τους στη διάτρητη και προ πολλού υπονομευμένη στρατηγική των «διεκδικήσεων».
Χρωστάμε στην ανθρωπότητα την ανατροπή τους.
* O Φώτης Τερζάκης είναι συγγραφέας – συντονιστής του Κέντρου Διαπολιτισμικών Σπουδών.
Σχόλια
