Οι πολύμορφες εξεγέρσεις, από την αρχή της χρονιάς σε ολόκληρο τον πλανήτη, στέλνουν ανησυχητικά μηνύματα για τις κυρίαρχες τάξεις, θέτοντας το ζήτημα της υπέρβασης του σημερινού οικονομικού και πολιτικού συστήματος.
Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο1 του Γκίντεον Ράχμαν (Δευτέρα 29/8/2011), αρχισυντάκτη διεθνών των Financial Times, στο οποίο αναρωτιέται αν το 2011 θα γίνει μία «χρονιά παγκόσμιας εξέγερσης», και αναζητεί την «κοινή παγκόσμια διάθεση» όσων έχουν «αγανακτήσει» και κάποιες πιθανές λύσεις. Αφού αναφέρει τις εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα μέσα στην χρονιά διαπιστώνει πως:
«Υπάρχουν, βέβαια, μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε όλες αυτές τις κινητοποιήσεις…
Όμως, υπάρχουν και κοινά σημεία. Σε πολλές από τις φετινές εξεγέρσεις, μια ελίτ με διεθνείς διασυνδέσεις γίνεται στόχος απλών πολιτών που αισθάνονται αποκλεισμένοι από την οικονομική ανάπτυξη και είναι εξοργισμένοι με τη διαφθορά.
Πολλές από τις χώρες όπου γίνονται κινητοποιήσεις έχουν δεχθεί την αύξηση των ανισοτήτων, ως το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για την γρήγορη οικονομική ανάπτυξη». «Κι όμως, πολλές από τις παραπάνω χώρες έχουν μια ισχυρή παράδοση ισονομίας. Ο Χαζάρε αντέγραψε συνειδητά τις μεθόδους και το λεξιλόγιο του Μαχάτμα Γκάντι. Πολλοί από τους διαδηλωτές στο Ισραήλ νοσταλγούν τις σοσιαλιστικές παραδόσεις του κινήματος των Κιμπούτς. Οι Αγανακτισμένοι της Μαδρίτης, της Αθήνας και του Παρισιού ζητούν να μην καταργηθεί το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο», που υπόσχεται δωρεάν Παιδεία και Υγεία.
Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι συνδετικός ιστός όλων αυτών των κινητοποιήσεων είναι η παγκοσμιοποίηση, που αύξησε τα εισοδήματα των πλουσίων, διατηρώντας χαμηλά των εισοδήματα των ανειδίκευτων εργατών, ιδίως στη Δύση.
Όμως, η δημιουργία μιας «παγκόσμιας διάθεσης» είναι κάτι μυστηριώδες. Το 1968, πριν εφευρεθούν η παγκοσμιοποίηση και το Internet, έγιναν φοιτητικές εξεγέρσεις σε όλο τον κόσμο. Το 1989 δεν έπεσε μόνο το Τείχος, έγινε και η εξέγερση στην Πλατεία Τιεν Ανμέν. Θα γίνει άραγε και το 2011 μια αντίστοιχη “χρονιά παγκόσμιας εξέγερσης”»; αναρωτιέται, για να υπογραμμίσει μία φωτεινή εξαίρεση:
«Εξαίρεση σ’ αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η οργή για τις ανισότητες δεν έχει μεταφραστεί σε αναταραχή στους δρόμους. Στη χώρα αυτή υπάρχει μια πολιτική κουλτούρα που χαρακτηρίζεται λιγότερο από την ισονομία και περισσότερο από τον ατομισμό. Μερικοί μπορεί να ενοχλούνται από το θέαμα υψηλών στελεχών που διαπομπεύονται για τη σεξουαλική τους συμπεριφορά, αλλά το μήνυμα είναι πως ουδείς είναι υπεράνω του νόμου και η διαφθορά δεν είναι ανεκτή».
Πρόσφατο παράδειγμα είναι η τιμωρία του Στρος Καν, θα προσθέταμε.
Το βασικό που θέτει ο Γκίντεον στο άρθρο του, σε σχέση με το είδος της πολιτικής λύσης που προτείνει, είναι η αναγωγή της διαφθοράς στο κρίσιμο μέγεθος και ρητορική. Συνδέοντας την «αγανάκτηση» με τη διαφθορά (δηλαδή την πολιτική διαχείριση), διαχωρίζει έξυπνα και τις δύο, όπως και τον κοινωνικό αποκλεισμό από το οικονομικό στοιχείο και την κρίση που έχει επεκταθεί πλέον και στο πεδίο της πολιτικής.
Το άρθρο της Αρουντάτι Ρόι (δίπλα) είναι αποκαλυπτικό για τις αλλαγές μίας τέτοιας αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος με τη «συμμετοχή» της «κοινωνίας των πολιτών». Τα προηγούμενα παραδείγματα «αγώνων ενάντια στη διαφθορά» που συνόδευαν τις παρέμβασεις του ΔΝΤ και της Διεθνούς Τράπεζας στην παγκόσμια «περιφέρεια», δείχνουν επίσης τα τρομακτικά τους αποτελέσματα. Είναι αυτό το μέλλον και άλλων, «μη τριτοκοσμικών», δημοκρατιών;
Η «αμερικανική λύση» της εξατομίκευσης της πολιτικής και του «φαίνεσθαι στην τιμωρία» που προτείνει ο Γκίντεον, παραβλέπει το βασικό αίτημα των αγανακτισμένων του κόσμου να ακούγονται, να συμμετέχουν, να αποφασίζουν για τις τύχες τους.
Ίσως να υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές μεταλλάξεις των κυρίαρχων συστημάτων, όπου το κράτος ασφαλείας, η συγκεντροποίηση εξουσίας και ο αποκλεισμός πλατιών μαζών να συνοδεύονται από ένα φαίνεσθαι συμμετοχής, δημοκρατίας και πάταξης της «διαφθοράς» του πολιτικού συστήματος. Τα κυοφορούμενα δημοψηφίσματα, στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι ένα σχετικό πείραμα.
«Υπάρχουν, βέβαια, μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε όλες αυτές τις κινητοποιήσεις…
Όμως, υπάρχουν και κοινά σημεία. Σε πολλές από τις φετινές εξεγέρσεις, μια ελίτ με διεθνείς διασυνδέσεις γίνεται στόχος απλών πολιτών που αισθάνονται αποκλεισμένοι από την οικονομική ανάπτυξη και είναι εξοργισμένοι με τη διαφθορά.
Πολλές από τις χώρες όπου γίνονται κινητοποιήσεις έχουν δεχθεί την αύξηση των ανισοτήτων, ως το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για την γρήγορη οικονομική ανάπτυξη». «Κι όμως, πολλές από τις παραπάνω χώρες έχουν μια ισχυρή παράδοση ισονομίας. Ο Χαζάρε αντέγραψε συνειδητά τις μεθόδους και το λεξιλόγιο του Μαχάτμα Γκάντι. Πολλοί από τους διαδηλωτές στο Ισραήλ νοσταλγούν τις σοσιαλιστικές παραδόσεις του κινήματος των Κιμπούτς. Οι Αγανακτισμένοι της Μαδρίτης, της Αθήνας και του Παρισιού ζητούν να μην καταργηθεί το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο», που υπόσχεται δωρεάν Παιδεία και Υγεία.
Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι συνδετικός ιστός όλων αυτών των κινητοποιήσεων είναι η παγκοσμιοποίηση, που αύξησε τα εισοδήματα των πλουσίων, διατηρώντας χαμηλά των εισοδήματα των ανειδίκευτων εργατών, ιδίως στη Δύση.
Όμως, η δημιουργία μιας «παγκόσμιας διάθεσης» είναι κάτι μυστηριώδες. Το 1968, πριν εφευρεθούν η παγκοσμιοποίηση και το Internet, έγιναν φοιτητικές εξεγέρσεις σε όλο τον κόσμο. Το 1989 δεν έπεσε μόνο το Τείχος, έγινε και η εξέγερση στην Πλατεία Τιεν Ανμέν. Θα γίνει άραγε και το 2011 μια αντίστοιχη “χρονιά παγκόσμιας εξέγερσης”»; αναρωτιέται, για να υπογραμμίσει μία φωτεινή εξαίρεση:
«Εξαίρεση σ’ αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η οργή για τις ανισότητες δεν έχει μεταφραστεί σε αναταραχή στους δρόμους. Στη χώρα αυτή υπάρχει μια πολιτική κουλτούρα που χαρακτηρίζεται λιγότερο από την ισονομία και περισσότερο από τον ατομισμό. Μερικοί μπορεί να ενοχλούνται από το θέαμα υψηλών στελεχών που διαπομπεύονται για τη σεξουαλική τους συμπεριφορά, αλλά το μήνυμα είναι πως ουδείς είναι υπεράνω του νόμου και η διαφθορά δεν είναι ανεκτή».
Πρόσφατο παράδειγμα είναι η τιμωρία του Στρος Καν, θα προσθέταμε.
Το βασικό που θέτει ο Γκίντεον στο άρθρο του, σε σχέση με το είδος της πολιτικής λύσης που προτείνει, είναι η αναγωγή της διαφθοράς στο κρίσιμο μέγεθος και ρητορική. Συνδέοντας την «αγανάκτηση» με τη διαφθορά (δηλαδή την πολιτική διαχείριση), διαχωρίζει έξυπνα και τις δύο, όπως και τον κοινωνικό αποκλεισμό από το οικονομικό στοιχείο και την κρίση που έχει επεκταθεί πλέον και στο πεδίο της πολιτικής.
Το άρθρο της Αρουντάτι Ρόι (δίπλα) είναι αποκαλυπτικό για τις αλλαγές μίας τέτοιας αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος με τη «συμμετοχή» της «κοινωνίας των πολιτών». Τα προηγούμενα παραδείγματα «αγώνων ενάντια στη διαφθορά» που συνόδευαν τις παρέμβασεις του ΔΝΤ και της Διεθνούς Τράπεζας στην παγκόσμια «περιφέρεια», δείχνουν επίσης τα τρομακτικά τους αποτελέσματα. Είναι αυτό το μέλλον και άλλων, «μη τριτοκοσμικών», δημοκρατιών;
Η «αμερικανική λύση» της εξατομίκευσης της πολιτικής και του «φαίνεσθαι στην τιμωρία» που προτείνει ο Γκίντεον, παραβλέπει το βασικό αίτημα των αγανακτισμένων του κόσμου να ακούγονται, να συμμετέχουν, να αποφασίζουν για τις τύχες τους.
Ίσως να υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές μεταλλάξεις των κυρίαρχων συστημάτων, όπου το κράτος ασφαλείας, η συγκεντροποίηση εξουσίας και ο αποκλεισμός πλατιών μαζών να συνοδεύονται από ένα φαίνεσθαι συμμετοχής, δημοκρατίας και πάταξης της «διαφθοράς» του πολιτικού συστήματος. Τα κυοφορούμενα δημοψηφίσματα, στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι ένα σχετικό πείραμα.
(1) Ολόκληρο το άρθρο στα ελληνικά μπορείτε να το διαβάσετε στο https://www.tvxs.gr/news/έγραψαν-είπαν/ft-το-2011-η-χρονιά-της-παγκόσμιας-αγανάκτησης
Σχόλια
