Συνέντευξη του Jonan Lekue στον Γιώργο Τσίπρα.
Ο Jonan Lekue είναι Νομικός, εκπρόσωπος στην Ευρώπη της βασκικής Πατριωτικής Αριστεράς. Είχαμε την ευκαιρία να τον συναντήσουμε και να έχουμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, την οποία μεταφέρουμε σε αυτές τις σελίδες, όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα μετά από πρόσκληση των Οικολόγων Πράσινων και είχε επαφές με πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις (Για τα θέματα που αναπτύσσονται στη συνέντευξη, περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να αναζητήσει στο www.basquepeaceprocess.info).
Θα μας μιλήσετε για το ιστορικό της ειρήνευσης στη Χώρα των Βάσκων;
Το κίνημα του βασκικού λαού για εθνική ανεξαρτησία και σοσιαλισμό ανδρώθηκε στα χρόνια της φασιστικής δικτατορίας του Φράνκο. Από εργατικούς συνεταιρισμούς και πολιτιστικούς συλλόγους μέχρι την ΕΤΑ, που διεξήγαγε ένοπλο αγώνα. Ωστόσο, μετά το θάνατο του Φράνκο, συνεχίστηκε η μη αναγνώριση των δικαιωμάτων του βασκικού λαού. Κάτω από διαφορετικές συνθήκες, αναπτύχθηκε παραπέρα ένα λαϊκό κίνημα πλούσιο σε περιεχόμενα και μορφές, που διεκδικούσε από την αναγνώριση της βασκικής γλώσσας και ταυτότητας ώς το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.
Τα τελευταία 30 χρόνια έγιναν τρεις προσπάθειες για την επίλυση της σύρραξης, όλες με πρωτοβουλία της Πατριωτικής Αριστεράς. Η πρώτη στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ ισπανικού κράτους και ΕΤΑ. Η δεύτερη στη δεκαετία του ’90, με την εμπλοκή και μαζικών κοινωνικών οργανώσεων της Χώρας των Βάσκων. Και οι δύο προσπάθειες απέτυχαν, με ευθύνη της Μαδρίτης που επέδειξε αδιαλλαξία. Η τελευταία προσπάθεια ξεκίνησε το 2000 και κατέληξε επίσης σε αδιέξοδο.
Ως απόρροια των αποτυχιών αυτών, αναπτύχθηκαν μέσα στο κίνημά μας δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μία συνέχισε να υποστηρίζει πως η ένοπλη πάλη αποτελούσε το σημαντικότερο διαπραγματευτικό ατού. Η άλλη θεωρούσε πως, από ένα σημείο και μετά, η ένοπλη σύρραξη μετατρεπόταν σε πλεονέκτημα μάλλον του ισπανικού κράτους παρά του κινήματος. Ας σημειωθεί ότι η συζήτηση αυτή διεξαγόταν σε ένα περιβάλλον μεταβίβασης της ηγεσίας σε μια νεότερη γενιά. Τελικά συμφωνήσαμε με μεγάλη πλειοψηφία ότι η ένοπλη προοπτική δεν έχει μέλλον, και ότι το μεγάλο μέρος του λαού μας θα συσπειρωνόταν γύρω από μια πρόταση δημοκρατικής επίλυσης της σύγκρουσης.
Πώς το αντιμετώπισε αυτό η ισπανική κυβέρνηση;
Το ισπανικό κράτος επιχείρησε αρχικά να «παρέμβει» για να διασπάσει την Πατριωτική Αριστερά. Μόχθησε πολύ, αλλά μάταια. Τότε προχώρησε στην εντατικοποίηση της καταστολής: εκατοντάδες συλλήψεις, βασανιστήρια και βιασμοί μέσα στα αστυνομικά τμήματα, φυλακίσεις, κλείσιμο καθημερινών εφημερίδων, απαγόρευση ακόμη και κοινωνικών οργανώσεων. Αυτή ήταν η απάντηση του ισπανικού κράτους στην πρόταση για διάλογο και ειρήνευση. Αποκορύφωμα ήταν η φυλάκιση του ηγέτη του Μπατασούνα, Αρνάλντο Οτέγκι, πρωτεργάτη της νέας κατεύθυνσης.
Ωστόσο, η νέα κατεύθυνση που υιοθέτησε το κίνημά μας συνάντησε σπουδαία αποδοχή στο εσωτερικό της βασκικής κοινωνίας, αλλά και σημαντική διεθνή ανταπόκριση. Αποτέλεσμα αυτής της αποδοχής ήταν και το 25% που συγκέντρωσε ο εκλογικός συνδυασμός μας στις πρόσφατες εκλογές για το βασκικό κοινοβούλιο, στις οποίες επιβάλαμε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή τη συμμετοχή μας. Μετά από χρόνια απαγόρευσης ακόμη και της ειρηνικής δράσης, αναδειχτήκαμε σε δεύτερη πολιτική δύναμη, και τον επόμενο μήνα θα πραγματοποιήσουμε το ιδρυτικό συνέδριο του νέου κόμματος.
Προχωρήσαμε σε μια μεγάλη αλλαγή πορείας και δεν ήταν κάτι εύκολο. Αν επιτύχουμε στην ειρηνευτική αυτή διαδικασία, οι πιο κερδισμένοι στη Χώρα των Βάσκων θα είμαστε εμείς. Γι’ αυτό άλλωστε και το PNV, το μετριοπαθές εθνικιστικό κόμμα, που νιώθει ότι η Πατριωτική Αριστερά απειλεί την πρωτοκαθεδρία του, δεν βλέπει με καλό μάτι την πρωτοβουλία ειρήνευσης…
Η κατάσταση των πολιτικών κρατούμενων;
Σήμερα, διασκορπισμένοι στις φυλακές της Ισπανίας βρίσκονται περίπου 600 Βάσκοι πολιτικοί κρατούμενοι. Ανάμεσά τους και 13 βαριά άρρωστοι, στους οποίους δεν εφαρμόζονται ευεργετικές διατάξεις που ισχύουν για τους ποινικούς. Περίπου 100 έχουν φυλακιστεί αποκλειστικά για ειρηνική πολιτική δράση, χωρίς καμιά κατηγορία για ανάμιξη στον ένοπλο αγώνα. Εκατοντάδες ακόμη είναι υπόδικοι, ενώ χιλιάδες ζουν στην εξορία, ιδίως στη Λατινική Αμερική, φοβούμενοι διώξεις ή «εξαφανίσεις». Διεκδικούμε καταρχήν να επιστρέψουν οι πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές της Χώρας των Βάσκων, και να τους αναγνωριστούν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους φυλακισμένους. Επίσης επιδιώκουμε την άμεση απελευθέρωση όσων διώκονται για ειρηνική δράση.
Την ειρηνευτική πρωτοβουλία της Πατριωτικής Αριστεράς υποστήριξαν πολλές και σημαντικές διεθνείς προσωπικότητες όπως ο Κόφι Ανάν. Πώς το εξηγείτε;
Δεν υπάρχουν γεωπολιτικοί λόγοι γι’ αυτή την υποστήριξη, εάν αυτό εννοείτε. Λειτουργεί περισσότερο η επιθυμία για μια «ειρηνική Ευρώπη», τουλάχιστον σε αυτή την περιοχή της ηπείρου, όπου η ένοπλη σύγκρουση και η καταπίεση αποτελούσαν πλήγμα στην εικόνα της «δημοκρατικής Ευρώπης», της «Ευρώπης των δικαιωμάτων» κ.λπ. Σημαντικό ρόλο έχει παίξει και το θετικό προηγούμενο της συμφωνίας μεταξύ Βρετανίας και Σιν Φέιν για τη Β. Ιρλανδία, οπότε η δική μας περίπτωση παίρνει αντικειμενικά τη μορφή της προσπάθειας επίλυσης της «τελευταίας σύρραξης στην Ευρώπη».
Οι σχέσεις σας με την Αριστερά στην Ισπανία δεν ήταν μέχρι τώρα πολύ καλές. Αυτό αλλάζει;
Δεν ήταν καλές όχι γενικά με την Αριστερά στην Ισπανία, αλλά ειδικά με την «Ενωμένη Αριστερά», η οποία είχε μια αρνητική, πολύ «ισπανική» στάση απέναντί μας. Αντίθετα, είχαμε παραδοσιακά καλές σχέσεις με άλλα τμήματα της Αριστεράς, όπως για παράδειγμα τα δύο καταλανικά κόμματα, που επίσης σημείωσαν επιτυχία στις πρόσφατες εκλογές. Μάλιστα κοινό χαρακτηριστικό πολλών κοινωνικών κινημάτων και αριστερών κομμάτων πέραν της «Ενωμένης Αριστεράς», είναι ότι έχουν όλα πολύ καλές σχέσεις μαζί μας!
Με τη διαδικασία ειρήνευσης διαμορφώνονται οι όροι να βελτιωθούν οι σχέσεις μας και με άλλα τμήματα της ισπανικής κοινωνίας, που είχαν ως τώρα αρνητική στάση απέναντί μας. Σε αυτό βοήθησαν και τα κινήματα που ξέσπασαν τα τελευταία χρόνια σε όλη την Ισπανία λόγω της κρίσης. Γνωρίζετε ότι πήραμε μέρος στις εκλογές για την ισπανική Βουλή. Οι βουλευτές μας, για παράδειγμα, βρέθηκαν δίπλα στο κίνημα των Αγανακτισμένων στη Μαδρίτη, που υπέστη αλλεπάλληλες αστυνομικές επιθέσεις. Προηγούμενα πολλοί Μαδριλένοι θεωρούσαν πως «δεν μπορεί να χτυπάνε στα καλά καθούμενα τους Βάσκους στις διαδηλώσεις, μάλλον οι Βάσκοι φταίνε». Τώρα εκατοντάδες χιλιάδες στη Μαδρίτη και αλλού έχουν αλλάξει γνώμη!
Η Χώρα των Βάσκων
Πληθυσμός περίπου 3 εκατομμύρια
Έκταση 20.947 τετρ. χλμ. (Ελλάδα: 131.957)
Μεγαλύτερη πόλη το Μπίλμπο ή Μπιλμπάο (360.000 κάτοικοι)
Η Χώρα των Βάσκων βρίσκεται στα δυτικά Πυρηναία στον Ατλαντικό ωκεανό. Το μεγαλύτερο τμήμα της ανήκει στο ισπανικό κράτος και το αποτελούν η κοινότητα της Ναβάρα και η Αυτόνομη Βασκική Κοινότητα. Ένα μικρότερο τμήμα βορειοανατολικά είναι γαλλικό έδαφος.
Η γλώσσα των Βάσκων είναι ίσως η αρχαιότερη της Ευρώπης, η μοναδική που προέρχεται από προ-ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Τα εδάφη τους καταλήφθηκαν από τον 12ο ώς τον 17ο αιώνα από τα βασίλεια της Ισπανίας και της Γαλλίας αλλά η απόπειρα εθνικής και γλωσσικής αφομοίωσης των Βάσκων συνάντησε μεγάλη αντίσταση.
Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε στους Βάσκους πολιτική και διοικητική αυτονομία το 1936 από τη Δημοκρατική κυβέρνηση. Η νίκη του Φράνκο το 1939 σήμανε όμως μεγαλύτερη καταπίεση, με απαγόρευση της βασκικής γλώσσας. Η δικτατορία αρνιόταν την εθνική ύπαρξη των Βάσκων, τους οποίους αποκαλούσε «ορεσίβιους Ισπανούς».
Σύγχρονη περίοδος: Ο ελεγχόμενος εκδημοκρατισμός μετά τον Φράνκο επέτρεψε την αναγνώριση της βασκικής γλώσσας και ταυτότητας και καθεστώς περιορισμένης αυτοκυβέρνησης. Ωστόσο, διώχθηκε ανηλεώς η Πατριωτική Αριστερά που ανδρώθηκε και αντιστάθηκε στη δικτατορία. Παρά τις τρεισήμισι δεκαετίες διώξεων, απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων και κοινωνικών οργανώσεων και γενικευμένης καταστολής επί «δημοκρατίας», οι δυνάμεις της Πατριωτικής Αριστεράς είναι σήμερα η δεύτερη πολιτική δύναμη στην Αυτόνομη Βασκική Κοινότητα. Μετά την οριστική παύση της ένοπλης δράσης, το 2011, η πρόταση για δημοκρατική επίλυση της σύγκρουσης έχει κερδίσει την πλειοψηφία της κοινωνίας αλλά και άλλων πολιτικών σχηματισμών. Χτυπητή εξαίρεση το Λαϊκό Κόμμα του Ισπανού πρωθυπουργού Ραχόι.
