Με επίκεντρο το Βερολίνο, τη Φρανκφούρτη και τις Βρυξέλλες, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, χωρισμένοι σε Βόρειους και Νότιους, ευρωπαϊστές και ευρωσκεπτικιστές, διαπληκτίζονται για το αν ο κοινοτικός προϋπολογισμός θα αυξηθεί ή όχι κατά 5%, για το ποιος θα έχει την ενιαία εποπτεία των ευρωπαϊκών τραπεζών, για το αν η εποπτεία αυτή θα ασκείται στο σύνολο των 6.000 πιστωτικών ιδρυμάτων της Ε.Ε. ή μόνο στις λεγόμενες συστημικές τράπεζες, για το πόσες τακτικές ή έκτακτες συνόδους κορυφής θα προγραμματίσουν μέχρι τα Χριστούγεννα. Ήδη από χθες προστέθηκε άλλη μία, τον Νοέμβριο, με θέμα τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Παραδόξως, η Ελλάδα έχει πάψει τις τελευταίες μέρες να είναι το αγαπημένο σπορ της ευρωπαϊκής ελίτ. Τουλάχιστον όχι ως σάκος του μποξ ή μπαλάκι του πινγκ-πονγκ. Αντιθέτως, οι κάπως αραιότερες αναφορές στο μέλλον της στην Ευρωζώνη έχουν αποκτήσει αίφνης κάποια… τρυφερότητα.
Η Μέρκελ επέβαλε ένα μάλλον αποτελεσματικό σιωπητήριο στους αμετροεπείς κυβερνητικούς της εταίρους, έπεισε αρκετούς να γίνουν… θαυμαστές του Σαμαρά, ο Ολάντ πρόσθεσε κάποια ενθαρρυντικά λόγια για τις «ελληνικές προσπάθειες», το ΔΝΤ είχε κι αυτό τον καλό του λόγο για την πρόοδο της συγκυβέρνησης στις «μεταρρυθμίσεις».
Υπερβάλλων ζήλος
Ήταν, άραγε, τόσο πειστικός ο Αντώνης Σαμαράς στις συναντήσεις του με τη Γερμανίδα καγκελάριο και τον Γάλλο πρόεδρο ή στην τηλεφωνική του επικοινωνία με την Κριστίν Λαγκάρντ; Ενδεχομένως όχι. Αλλά ο υπερβάλλων ζήλος που έχουν επιδείξει οι τρεις εταίροι της συγκυβέρνησης και οι υπουργοί στην εκπόνηση του πιο βίαιου και ανάλγητου προγράμματος λιτότητας που έχει καταγραφεί στα ευρωπαϊκά χρονικά είναι πραγματικά… συγκινητικός για τους δανειστές της χώρας. Τα μέτρα που σε θανατηφόρες δόσεις διαρρέουν καθημερινά τα κυβερνητικά στελέχη για μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, κοινωνικές δαπάνες, Υγεία, φόρους, και τα οποία ενέκρινε το Υπουργικό Συμβούλιο χθες, στην πραγματικότητα έχουν κατά πολύ υπερβεί το απαιτούμενο από την τρόικα ποσό των 11,5 δισ., υπερβαίνοντας αθροιστικά τα 20 δισ. μέχρι το 2015. Κι αυτό είναι λογικό να εκπλήσσει τους κατά κανόνα δύσπιστους δανειστές.
Ωστόσο, δεν είναι ούτε η πειστικότητα του Σαμαρά, ούτε η σοκαριστική σκληρότητα των μέτρων, ούτε καν η αμερικανική πίεση να αποφευχθεί -τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου, αλλά και έπειτα από αυτές- οποιοδήποτε «ατύχημα» στην Ευρωζώνη που θα διασάλευε την ασθμαίνουσα αμερικανική ανάκαμψη ή θα αποσταθεροποιούσε τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή που έπαιξαν τον καταλυτικό ρόλο στη ρητορική μεταστροφή έναντι της Ελλάδας.
Γερμανικός «εμφύλιος»
Στην πραγματικότητα αυτή η μεταστροφή αφορά τον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης, πρωτίστως την ίδια τη γερμανική ελίτ που τον τελευταίο χρόνο της κρίσης κλυδωνίζεται από βαθύτατες αντιθέσεις ως προς το μοντέλο που θέλει για το ευρώ. Οι αντιθέσεις αυτές, φυσικά, ελάχιστα αφορούν την ταξική ουσία των πολιτικών λιτότητας που εδραιώνονται σε όλο το εύρος της ένωσης. Περισσότερο αφορούν το πώς εξυπηρετούνται καλύτερα τα «αυτοκρατορικά» συμφέροντα της Γερμανίας, των τραπεζών της, των βιομηχανικών και εξαγωγικών της επιχειρήσεων που έχουν μετατρέψει τη χώρα σε αποκλειστικό υποδοχέα πλεονασμάτων στην Ευρωζώνη. Οι αντιθέσεις αυτές, όχι πάντα εύκολα ερμηνεύσιμες, εκδηλώνονται σε ποικίλα πεδία: είναι γνωστή η λυσσαλέα αντίθεση του Γερμανού κεντρικού τραπεζίτη Γιενς Βάιντμαν στην πρόθεση της ΕΚΤ και του Ντράγκι να επανέλθει στην αγορά κρατικών ομολόγων. Είναι, επίσης, κραυγαλέα η αντίθεση των Χριστιανοκοινωνιστών εταίρων της Μέρκελ σε οποιαδήποτε νέα χρηματοδότηση προς τους αδύναμους κρίκους της Ευρωζώνης. Είναι διακριτή, ακόμη, η διαφωνία Σόιμπλε έναντι της καγκελαρίου σε πολλά επιμέρους ζητήματα – ένα τελευταίο αφορά το είδος της τραπεζικής ένωσης που θέλει για την Ε.Ε., ζητώντας να περιοριστεί η ενιαία εποπτεία μόνο στις μεγάλες, γεγονός που θα επιτρέψει μια ακόμη επέλαση των γερμανικών τραπεζών εις βάρος των μικρότερων της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Και πολύ περισσότερο είναι γνωστή η γραφική εμμονή του επικεφαλής των Ελεύθερων Δημοκρατών, Φίλιπ Ρέσλερ, στην αποβολή των «άτακτων» από το ευρώ.
Φαίνεται πως όλες αυτές οι αντιθέσεις βαίνουν προς τη διευθέτησή τους, σε έναν ακόμη συμβιβασμό που, προς το παρόν, απομακρύνει κάθε πονηρή σκέψη των «κρυφών» Γερμανών ευρωσκεπτικιστών για επιστροφή στο μάρκο. Το περιοδικό Spiegel, διαπρύσιος πολέμιος κάθε πρόσθετης χρηματοδότησης προς την Ελλάδα και άλλες χώρες μέχρι πρότινος, επιχείρησε χθες να γράψει δραματικό επίλογο στο γερμανικό εμφύλιο. «Αν το ευρώ διαλυθεί, όλοι θα υποφέρουν, αλλά για τους Γερμανούς θα είναι χειρότερα από ό,τι για τους Ιταλούς. Η γερμανική ανταγωνιστικότητα θα εκμηδενιζόταν, το νέο γερμανικό νόμισμα θα γινόταν πανάκριβο, το τραπεζικό σύστημα θα πτώχευε γιατί θα έπρεπε να διαγράψει τις απαιτήσεις του από τα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου. Και το γερμανικό κράτος θα έπρεπε να ξεχάσει οφειλές ενός τρισ. ευρώ», έγραψε το περιοδικό, διατυπώνοντας το ερώτημα μήπως η γερμανική ηγεσία επιμένει να παίζει σκληρό πόκερ, ενώ διαθέτει κακά χαρτιά.
Διάσωση και αναμόρφωση
Προφανώς, η ιδέα διάλυσης του ευρώ εγκαταλείπεται ως καταστροφική, άρα ο προβληματισμός της γερμανικής ελίτ μετατίθεται στο είδος της μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης που θα συνεχίσει να είναι «παραγωγική» για τα γερμανικά συμφέροντα. Η Μέρκελ παίρνει οριστικά θέση υπέρ της διάσωσης του ευρώ και της διατήρησης της Ευρωζώνης με την παρούσα της σύνθεση. Ήτοι και με την Ελλάδα και τους λοιπούς «ασθενείς» του Νότου. Ωστόσο, το είδος της μεταρρύθμισης που θα απαιτήσει για να διατηρηθεί η συνοχή αυτή ενδεχομένως να πηγαίνει πιο κοντά από ποτέ στην αντίληψη μιας ένωσης δύο ή τριών ταχυτήτων, με τις «χαμηλές» ταχύτητες να αντιστοιχούν σε όρους δημοσιονομικών και πολιτικών προτεκτοράτων για τις χώρες που θα υπάγονται σ’ αυτές. Προφανώς και για την Ελλάδα, που έτσι κι αλλιώς διά του Μνημονίου μετατρέπεται σε προτεκτοράτο για μια δεκαετία τουλάχιστον.
Ενδείξεις του νέου γερμανικού σχεδίου για το ευρώ, περί το οποίο αρχίζει να επανασυσπειρώνεται η διχοτομημένη γερμανική ελίτ, θα δώσουν οι επόμενες σύνοδοι κορυφής, του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου. Ωστόσο, άλλη μια ισχυρή ένδειξη θα δώσει και η πολυαναμενόμενη απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Καλσρούης, στις 12 Σεπτεμβρίου, που θα κρίνει αν το ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης ESM είναι συμβατό με τη νομοθεσία της χώρας. Αυτή η απόφαση μπορεί να συμπυκνώσει το πού γέρνει η πλάστιγγα της γερμανικής αμφιθυμίας για το ευρώ. Η Άνγκελα Μέρκελ, που ένα χρόνο πριν από τις εκλογές προελαύνει στις δημοσκοπήσεις, από εκεί που λοιδωρούνταν ως ολετήρας της Ευρωζώνης, θα διεκδικήσει τις δάφνες ως σωτήρας της. Έστω προσωρινά. Ίσως γι’ αυτό η παρέμβαση του Γερμανού επιτρόπου Γκίντερ Έτινγκερ αυτή την εβδομάδα, που προέβλεψε ότι η Γερμανίδα καγκελάριος θα διεκδικήσει, στο μέλλον, κορυφαίο ευρωπαϊκό πόστο και ρόλο δεν είναι απλή προφητεία ή έκφραση επιθυμίας.
