Τα σκουπίδια στην πόρτα του γείτονα. Αυτό είναι η συνισταμένη όλων των συγκρουόμενων προτάσεων που παρήλασαν στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., με πρώτο θέμα το προσφυγικό. Όπου σκουπίδια είναι τα εκατομμύρια των προσφύγων και μεταναστών που συρρέουν στο κατώφλι της Ε.Ε. από Ασία και Αφρική.
Μπορεί ο Ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Κόντε να συγκέντρωσε πάνω του πυρά και βλέμματα με την απειλή βέτο, ωστόσο η στάση του ήταν απλώς μια ακραία εκδοχή των «λύσεων» που προβλήθηκαν από σχεδόν όλες τις χώρες και συντέθηκαν στην τελική απόφαση. Άλλωστε, στην ουσία η Σύνοδος των 28 είχε ως αντικείμενο όχι το ενδεχόμενο ιταλικό βέτο, αλλά ένα αυθεντικά γερμανικό βέτο: αυτό του κυβερνητικού εταίρου της Μέρκελ CSU της Βαυαρίας που απείλησε με κατάρρευση τον κυβερνητικό της συνασπισμό, απαιτώντας κλείσιμο των εσωτερικών συνόρων της Ε.Ε. κα ουσιαστική κατάργηση της Σένγκεν.
Ο θρίαμβος της πολιτικής Όρμπαν
Οι περισσότερες κυβερνήσεις της Ε.Ε. γλύφουν πια εκεί που έφτυναν πριν από δυο χρόνια: στις θέσεις του ακροδεξιού Όρμπαν της Ουγγαρίας. Άλλωστε ο τελευταίος δήλωσε από τους πρώτους πρόθυμος να ανταποκριθεί στην πρόσκληση Μέρκελ για «διμερείς συμφωνίες» για τη λεγόμενη «δευτερογενή μετανάστευση» (δηλαδή ανάμεσα σε χώρες της Ε.Ε.). Το ίδιο έκανε και ο Έλληνας πρωθυπουργός και άλλοι πρωθυπουργοί (η Μέρκελ έκλεισε 10 διμερείς συμφωνίες στο περιθώριο της συνόδου). Αλλά, ενώ η Μέρκελ ανήγαγε σε μείζον το έλασσον της «δευτερογενούς μετανάστευσης» για να κατευνάσει τον κυβερνητικό εταίρο της, ενώ η ακροδεξιά ιταλική κυβέρνηση απαιτούσε άμεση κατανομή των προσφύγων που φτάνουν στις ιταλικές ακτές και η Αυστρία ηγήθηκε ομάδας χωρών που θέλουν κέντρα κράτησης εκτός Ε.Ε., όλοι συμφώνησαν σε ένα πράγμα: στην ερμητική σφράγιση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. με στόχο να μηδενιστούν οι προσφυγικές ροές. Δηλαδή, σε μια «Ευρώπη- φρούριο», με ένα ακόμη βήμα στρατιωτικοποίησης της.
Οι όποιες διαφοροποιήσεις υπαγορεύτηκαν από εθνικές ιδιοτέλειες και ιδιομορφίες, αλλά είχαν κυρίως επικοινωνιακό χαρακτήρα. Γάλλοι και Ισπανοί προτιμούσαν hot spots στις ευρωπαϊκές ακτές της Μεσογείου –πρακτικά σε Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία–. Οι Αυστριακοί και οι χώρες Βίσεγκραντ πρότειναν συμφωνίες με βορειαφρικανικές χώρες αλλά και τις υπό ένταξη χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ευάλωτες σε πιέσεις προκειμένου να μη ματαιωθεί η ενταξιακή τους πορεία. Η Γερμανία προέκρινε τη γενίκευση του μοντέλου της ευρωτουρκικής συμφωνίας, με τη διαπραγμάτευση αντίστοιχων συμφωνιών με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής, διόλου πρόθυμες όσο δεν ακούν τον ήχο του χρήματος. Η Ιταλία ενθάρρυνε αυτή την προοπτική ζητώντας ενίσχυση του Ταμείου Ανάπτυξης της Αφρικής με 500 εκατ. ευρώ. Κι όλοι μαζί διαγκωνίστηκαν για το αν θα υπάρξει πραγματικά κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, ή θα καταργηθεί και τυπικά το σχιζοειδές σύστημα του Δουβλίνου, πράγμα που στη Σύνοδο παραπέμφθηκε στις καλένδες.
Ουσιαστικά, αυτό που παζάρεψαν οι ηγέτες της Ε.Ε. είναι το αν θα αθετήσουν κατά μόνας ή συλλογικά τις διεθνείς τους υποχρεώσεις απέναντι στους πρόσφυγες. Απ’ αυτή την άποψη ελάχιστα διαφέρουν από το αντιμεταναστευτικό πογκρόμ που έχει εξαπολύσει ο Τραμπ στις ΗΠΑ. Διόλου τυχαία, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες προειδοποίησε ότι οι «πλατφόρμες αποβίβασης εκτός Ε.Ε.», δηλαδή η δημιουργία κέντρων κράτησης σε τρίτες χώρες, προϋποθέτει την έγκρισή της.
Ουσιαστικά, αυτό που παζάρεψαν οι ηγέτες της Ε.Ε. είναι το αν θα αθετήσουν κατά μόνας ή συλλογικά τις διεθνείς τους υποχρεώσεις απέναντι στους πρόσφυγες. Απ’ αυτή την άποψη ελάχιστα διαφέρουν από το αντιμεταναστευτικό πογκρόμ που έχει εξαπολύσει ο Τραμπ στις ΗΠΑ
Η σαλάτα των συμπερασμάτων
Τα συμπεράσματα της συνόδου είναι μια χαρακτηριστική σαλάτα στην οποία συνυπάρχουν τα υλικά που προτιμά κάθε πλευρά. Κωδικά, η απόφαση προβλέπει:
- Σφράγιση των εξωτερικών συνόρων, με αυστηρότερη στρατιωτική επιτήρηση, με στόχο να αποτραπεί η επάνοδος των «ανεξέλεγκτων ροών» προσφύγων και μεταναστών και να αναχαιτιστεί η «παράνομη μετανάστευση σε όλες τις υπάρχουσες και προκύπτουσες οδούς».
- Για την οδό της Ανατολικής Μεσογείου δηλώνεται προσήλωση στην ευρωτουρκική συμφωνία, ώστε να αποτραπούν νέες διελεύσεις προσφύγων και να συνεχιστούν οι επαναπροωθήσεις. Αλλά πώς όταν η Τουρκία έχει παγώσει την ελληνοτουρκική συμφωνία, από την οποία εξαρτάται η ευρωτουρκική; Το τουρκικό μπλόκο ίσως καμφθεί από την εκταμίευση 500 εκατ. από το πρώτο πακέτο χρηματοδότησης, αλλά και από την ενίσχυσή του με επιπλέον 3 δισ. ευρώ.
- Για την οδό της Κεντρικής Μεσογείου, που αφορά κυρίως την Ιταλία, δηλώνεται η προσήλωση στις συμφωνίες με τη Λιβύη για την «αποτροπή των διακινητών».
- Για τη Δυτική Μεσόγειο, που επηρεάζει Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία, προτείνεται η οικονομική ενίσχυση των χωρών προέλευσης, κυρίως του Μαρόκου.
- Για όλη τη Βόρεια Αφρική, προωθούνται οι «περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης», δηλαδή κέντρα κράτησης στις χώρες διέλευσης, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Πώς ακριβώς οι οργανισμοί αυτοί θα εγγυηθούν την εφαρμογή των υποχρεώσεων του διεθνούς δικαίου έναντι προσφύγων που ζητούν άσυλο στην Ευρώπη, είναι μια «λεπτομέρεια» που αποσιωπάται. Η Αυστραλία, που εφάρμοσε πρώτη το μοντέλο «εξορίας» των προσφύγων σε υπεράκτια νησιά, καταγγέλλεται για παραβίαση διεθνών συνθηκών.
- Για τους πρόσφυγες και μετανάστες που καταφέρνουν να περάσουν όλα τα παραπάνω εμπόδια προκρίνεται η δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης σε «εθελοντική βάση», όπου θα διαχωρίζονται οι δικαιούχοι προστασίας από τους παράτυπους μετανάστες που θα επαναπατρίζονται, θα εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου και θα απαγορεύονται οι μετακινήσεις μεταναστών από τη μια χώρα στην άλλη. Η «εθελοντική βάση» δεν είναι άλλο από μια επινόηση που θα διευκολύνει τόσο την Ιταλία της ακροδεξιάς Λέγκας να μοιραστεί το βάρος με άλλες χώρες, όσο και τη Μέρκελ για να προωθήσει τις «διμερείς συμφωνίες» με άλλες χώρες της Ε.Ε.
«Ποδοπατούν τα δικαιώματα»
Διαφημίζεται ως θετικό στοιχείο του συμβιβασμού –της «ευρωπαϊκής λύσης» κατά την ελληνική κυβέρνηση– το γεγονός ότι αποτράπηκε η δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης στην Αφρική και η διάλυση της Σένγκεν, με τη δημιουργία «μικρών Σένγκεν» που προωθούσαν οι χώρες Βίσεγκραντ. Στην πραγματικότητα αυτό τον ρόλο παίζουν ήδη οι «περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης» εκτός Ε.Ε. που προωθούνται, ενώ τα «εθελοντικά» κέντρα κράτησης σημαίνουν πολύ απλά ότι κάποιες χώρες θα έχουν το προνόμιο των κλειστών συνόρων για πρόσφυγες και μετανάστες. Η «Ευρώπη-φρούριο» κλείνει ακόμη περισσότερο της πύλες της στους ανεπιθύμητους, χωρίς κοινή πολιτική ασύλου και με τη μεταρρύθμιση του Δουβλίνου σε εκκρεμότητα, χωρίς χρονοδιάγραμμα. Η Μέρκελ σώθηκε από το κυβερνητικό της ναυάγιο, η Ε.Ε. επέπλευσε σε ένα πέλαγος συμβιβασμών και ξενοφοβικής στροφής και οι πρόσφυγες παραδίδονται στον κίνδυνο και την ανασφάλεια, εν ονόματι της ευρωπαϊκής «ασφάλειας».
«Οι ηγέτες της Ε.Ε. ποδοπατούν επαίσχυντα τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα», ήταν το σχόλιο της επικεφαλής ευρωπαϊκής ομάδας της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο (GUE/NGL), Γκάμπι Τσίμερ. Κάποιος έπρεπε να ψελλίσει κάτι ελάχιστο ενάντια στην προκλητική ευρωπαϊκή υποκρισία…
