ΑΙΓΥΠΤΟΣ – Άμαλ Ράμσις: «Η επανάσταση συνεχίζεται μέχρι να αλλάξουμε το σύστημα»

Όταν ξεκίνησες το φιλμ ήξερες πως θα κυκλοφορήσει σε κλειστό κύκλο έμπιστων ανθρώπων. Υπήρχε τότε κάποια αντεργκράουντ κινηματική διαδικασία; Ποιος ήταν ο ρόλος των καλλιτεχνών πριν και κατά τη διάρκεια της επανάστασης; Προετοίμασαν τον κόσμο για ξεσηκωμό ή συμβιβάστηκαν;
Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για επαναστατικό κίνημα καλλιτεχνών που να έπαιξε κάποιο ρόλο προετοιμασίας για την επανάσταση, αλλά σίγουρα μπορούμε να μιλήσουμε για το ρόλο και τις επιρροές μεμονωμένων καλλιτεχνών, που προσπάθησαν, ο καθένας στο αντικείμενό του, πριν και μετά την επανάσταση, να αντισταθούν στη θεσμική καταπίεση που υπήρχε στην τέχνη. Το πρόβλημα των καλλιτεχνών μοιάζει με αυτό της Αριστεράς, ότι δηλαδή, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ενιαίο κίνημα, μία επαναστατική ενότητα που να διεκδικεί για τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Υπάρχει μια αντεργκράουντ πολιτιστική ζωή, όπως υπήρχε και πριν την επανάσταση. Τυπικά αν θες να κάνεις μια ταινία πρέπει να στείλεις το σενάριο στην αρχή λογοκρισίας, να σου δώσουν άδεια, να στείλεις την άδειά τους στην αστυνομία, να γυρίσεις την ταινία και ύστερα να ξαναπεράσει από λογοκρισία. Αυτές οι διαδικασίες αν θες να κάνεις ντοκιμαντέρ, να τραβήξεις κάτι που γίνεται εκείνη την ώρα, είναι αδύνατον να ακολουθηθούν. Όλα τα ντοκιμαντέρ στην Αίγυπτο γίνονταν αντεργκράουντ, με την έννοια πως δεν είχαν άδεια από την αρχή λογοκρισίας. Προβάλλονταν σε μικρούς κύκλους ανθρώπων, πράγμα που δημιουργούσε και μεγάλο οικονομικό πρόβλημα στην παραγωγή τους. Απ’ τη στιγμή που δεν μπορούσε να γίνει ευρεία διανομή, καμία εταιρία παραγωγής δεν αναλάμβανε να τα χρηματοδοτήσει. Προσπαθούσαμε να τα διανείμουμε μόνοι μας, να τα στείλουμε στο εξωτερικό σε διάφορα φεστιβάλ, γιατί στην Αίγυπτο υπήρχε ένα μόνο φεστιβάλ και σ’ αυτό συμμετείχαν μόνο λογοκριμένες ταινίες. Εφαρμογή της λογοκρισίας υπήρχε σε όλες τις τέχνες και με βάση την ύπαρξη άδειας ή όχι, καθορίζονταν δύο πολιτιστικά επίπεδα: το επίσημο θεσμικό επίπεδο και το ανεξάρτητο αντεργκράουντ. Για λίγους μήνες αμέσως μετά την επανάσταση, στην πρώτη κυβέρνηση είχαμε έναν προοδευτικό υπουργό Πολιτισμού που θέσπισε ένα άτυπο τέλος στη λογοκρισία. Πλέον, ύστερα και από την αποχώρησή του από την κυβέρνηση, δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς ισχύει σχετικά με τις άδειες και τη λογοκρισία.

Οι τέχνες ανθίζουν στη Μετά Μπουμπάρακ εποχή; Τι τάσεις ακολουθούν;
Στον κινηματογράφο δεν μπορείς να μιλάς για ριζικές αλλαγές μέσα σε ενάμιση χρόνο, καθώς χρειάζεται προετοιμασία. Τα όποια μετεπαναστατικά φιλμ ή ντοκιμαντέρ έγιναν βιαστικά, γιατί η αγορά τα χρειαζόταν. Οι όποιες αλλαγές θα φανούν αργότερα. Μπορώ να μιλήσω όμως για την τέχνη των γκράφιτι που είναι πιο γρήγορα προσαρμόσιμη. Προεπαναστατικά, είχαμε μια αντεργκράουντ τέχνη στους δρόμους, όχι τόσο επαναστατική. Επαναστατική ήταν και μόνο η δημιουργία γκράφιτι χωρίς άδεια. Μετεπαναστατικά, άμεσα είδαμε πώς άλλαζε η μορφή, τα χρώματα, και το περιεχόμενο, οι ιδέες. Έχοντας μεγαλύτερη ελευθερία, αναπτύσσονταν πιο γρήγορα οι ίδιοι οι καλλιτέχνες.
Μια άλλη αλλαγή που αντανακλά την αλλαγή στο δρόμο, είναι πως προεπαναστατικά, τα γκράφιτι ζωγραφίζονταν τη νύχτα. Τώρα, όμως, επειδή η αστυνομία τα σβήνει το βράδυ, γίνονται την ημέρα, καθώς ο λαός τα προστατεύει. Αυτό δείχνει και τις αλλαγές στην κοινή γνώμη, στο δρόμο. Μια μεγάλη αλλαγή, αφορά τον ατομισμό. Συνήθως οι καλλιτέχνες είναι ατομιστές. Τα γκράφιτι όμως, μια και το περιεχόμενο αντανακλά το τι γίνεται στους δρόμους, την κοινωνική δράση, και επειδή υπάρχει περιορισμένος χώρος, δεν ζωγραφίζονται παντού. Υπάρχει μια μορφή συνεργασίας και αλληλοσεβασμός μεταξύ των καλλιτεχνών γκράφιτι. Δεν ζωγραφίζει ο ένας πάνω στον άλλο. Βλέπεις ένα διάλογο πολλών μορφών εκφράσεων, όχι ανταγωνισμό, δημιουργώντας έτσι μια «γκαλερί» του δρόμου. Αυτός ο δημοκρατισμός, σε όρους χώρου είναι σημαντικός καθώς πρόκειται για τέχνη που άμεσα αντανακλά τις λαϊκές δραστηριότητες και «πιάνει» την επαναστατική διάθεση που ζήσαμε στην Ταχρίρ, την ενότητα παρά τη διαφορετικότητα, καλλιτεχνικά ή στον τρόπο σκέψης.

Η πολιτική σου δραστηριότητα περιόρισε το εύρος του περιεχομένου και τη μορφή της έκφρασής σου;
Καθένας στη ζωή έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα. Όμως, το πιο φλέγον συναίσθημα είναι αυτό που μπορεί να εκφραστεί σε ένα έργο. Εγώ, π.χ, πάντοτε σκέφτομαι να φτιάξω ένα εντελώς καλλιτεχνικό ντοκιμαντέρ που να μην αφορά την πολιτική κατάσταση. Αλλά εν τέλει, ζεις στην κοινωνία, σκέφτεσαι μόνο ό,τι συμβαίνει τώρα, χτες, το αν η αυριανή διαδήλωση πετύχει κάτι ή όχι. Επομένως, δεν έχεις χρόνο πνευματικά και συναισθηματικά να σκεφτείς κάτι άλλο, ώστε να φτιάξεις κάτι αμιγώς καλλιτεχνικό. Δεν έχουμε, δυστυχώς, αυτό το προνόμιο, το οποίο ζηλεύω σε άλλους καλλιτέχνες, εκτός Αιγύπτου, που μπορούν να πειραματιστούν. Πρόκειται περί συναισθηματικής εμπειρίας, που χρειαζόμαστε ως καλλιτέχνες να μεταφέρουμε στον κόσμο, αλλά δεν μπορούμε ακόμα, εγώ τουλάχιστον.
Σχετικά με τη μορφή, ακριβώς επειδή είμαι ακτιβίστρια, μαθαίνω να είμαι και να σκέφτομαι ελεύθερα, καθώς και μόνο το ότι στην Αίγυπτο αποφασίζεις να γίνεις ακτιβιστής, πρέπει να σπάσεις πολλά εμπόδια και να σκέφτεσαι πιο ανοιχτά. Σημαίνει ότι δεν περιορίζεις εαυτόν. Επομένως, ο ακτιβισμός βοηθά τον καλλιτέχνη, δεν τον περιορίζει. Είναι μια απελευθέρωση, που δεν αφορά μόνο την πολιτική σκέψη, αλλά και την κοινωνική και καλλιτεχνική έκφραση. Μου έδωσε το θάρρος να κάνω πράγματα που δύσκολα θα έκανα αν δεν ήμουν ακτιβίστρια, όπως ένα φιλμ-ντοκιμαντέρ χωρίς άδεια ή να αναφέρω μέσα στο φιλμ ότι «φτιάχνω το ντοκιμαντέρ χωρίς την άδειά σας». Επομένως, ο ακτιβισμός με έκανε να νιώσω ελεύθερη και να παίρνω ρίσκα πολιτικά και καλλιτεχνικά.

Τι «Απαγορεύεται» ακόμα στην Αίγυπτο;
«Τι επιτρέπεται πια», ας ρώταγες καλύτερα. Το ίδιο φιλμ με την ίδια ιδέα θα έφτιαχνα και μετεπαναστατικά. Όταν μιλώ για την εποχή Μουμπάρακ δεν νιώθω ότι μιλώ για κάτι παρελθοντικό. Έχουμε τα ίδια προβλήματα με τη λογοκρισία, τίποτα δεν άλλαξε ουσιαστικά. Πριν από λίγες εβδομάδες, δεχτήκαμε τη μεγαλύτερη επίθεση στην ελευθερία έκφρασης, με τη λογοκρισία τριών εφημερίδων. Ωστόσο, υπάρχει αλλαγή, όχι αναφορικά με τις απαγορεύσεις, αλλά με τη διάθεση του λαού να εκφράζεται. Παλιότερα, λίγοι ακτιβιστές μιλούσαν όπως στο φιλμ. Τώρα, εκατομμύρια. Απαγορεύονται τα ίδια πράγματα, αλλά οι άνθρωποι δεν φοβούνται πια να μιλήσουν. Είναι πλέον το ευκολότερο πράγμα. Αν δεν κριτικάρεις, είσαι περίεργος! Πρέπει να γράφεις, να μιλάς, να έχεις άποψη για τα πάντα! Ακόμα και στα λύκεια, συζητάνε για την ορθότητα των συνταγματικών τροποποιήσεων! Τόσα χρόνια στέρησης μας οδηγούν ίσως σε τέτοιες «υπερβολές», θετικές βέβαια, καθώς τα απαγορευμένα πράγματα θα λιγοστεύουν, όταν ο λαός παλεύει.

Στο φιλμ πραγματεύεσαι και τις κοινωνικές απαγορεύσεις, όπως τα φιλιά δημοσίως. Η επανάσταση τροποποίησε τις ηθικές απαγορεύσεις;
Πραγματευόμενη τα φιλιά, δεν ήθελα να μιλήσω μόνο για τις κοινωνικές απαγορεύσεις. Ήθελα να επιστήσω την προσοχή πώς η κρατική καταπίεση μπορεί να επιδρά στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, πώς «αποκτούμε» το δικαίωμα να απαγορεύουμε κάτι σε συνανθρώπους μας. Προεπαναστατικά, το ευκολότερο πράγμα για το κράτος ήταν να σου λέει «απαγορεύεται». Π.χ. βάδιζες στο δρόμο κι έβρισκες έναν αστυνομικό να σου λέει «δεν προχωράς, απαγορεύεται». Τόσο εύκολο που ήταν, το κάναμε και σε άλλους, αποκτώντας το δικαίωμα να τους απαγορεύουμε κάτι, δίχως λόγο. Π.χ, στο θέμα του φιλιού, στο φιλμ υπάρχει μια κοπέλα που δεν θέλει να φιλιέται στο δρόμο και δεν είναι υπέρ του να φιλιούνται άνθρωποι δημοσίως. Δεν θέλει να το βλέπει, άρα, πρέπει να απαγορευτεί. Ακόμα και στην Ευρώπη που η κοπέλα πήγε και το έβλεπε, ήθελε άνθρωποι με διαφορετική κουλτούρα να τη σέβονται. Όμως, κι αυτή δεν τους σεβόταν, δεν σεβόταν πως καθένας πρέπει να κάνει ό,τι θέλει χωρίς πρόβλημα.
Ή, π.χ. πολλές φορές προτού περάσει κάποιο έργο από τον κρατικό λογοκριτή, λογοκρινόταν από τους εργαζόμενους στο εκτυπωτήριο. Διάβαζαν κάτι και έλεγαν «όχι, αυτό δεν είναι καλό». Και το έκοβαν, πράγμα απολύτως εξωφρενικό! Τέτοιες μορφές λογοκρισίας είναι οι χειρότερες, καθώς με το κράτος έχουμε ανοιχτή σύγκρουση, όμως, αν ο εχθρός διεισδύσει στη νοοτροπία μας, γίνεται επικίνδυνος.
Ακόμα δεν βλέπουμε ανθρώπους να φιλιούνται δημοσίως, αλλά να αποδέχονται ο ένας τον άλλο, τη διαφορετικότητά του, την ελευθερία έκφρασής του. Για παράδειγμα, στην Ταχρίρ, βλέπαμε μια κοπέλα με κοντό παντελόνι δίπλα από έναν ισλαμιστή, χωρίς πρόβλημα ή ένα αγόρι να αγκαλιάζει μια κοπέλα, χωρίς αυτή η ένδειξη οικειότητας να ενοχλεί. Τις ημέρες της επανάστασης δεν αρχίσαμε απλώς να αποδεχόμαστε τις διαφορές, αλλά και να απολαμβάνουμε τη διαφορετικότητα, οι άνθρωποι ήταν χαρούμενοι με την ανοχή τους. Βλέπαμε κάτι και χαιρόμασταν που δεν έχουμε πρόβλημα. Σιγά-σιγά, όμως, επιστρέφουμε πια στην προεπαναστατική περίοδο.

Ανέφερες τα βήματα πίσω που γίνονται. Πρόσφατα, μάλιστα, έκανες μια αλλαγή στο τέλος του φιλμ, γράφοντας πως «η επανάσταση συνεχίζεται». Γιατί;
Ας πω κατ’ αρχάς για την πρώτη αλλαγή. Στις 25 Γενάρη, συμπτωματικά, ήταν η τελευταία μέρα επεξεργασίας του φιλμ και πήγα στη μοντέζ για να το δούμε ολόκληρο για πρώτη φορά. Υπήρχε κάλεσμα σε διαδήλωση ταυτόχρονα, όμως αποφάσισα να μην πάω, σκεφτόμενη πως και η δημιουργία τέτοιου φιλμ είναι κάτι το επαναστατικό. Δέκα λεπτά αργότερα, μου τηλεφώνησαν να κατέβω στη διαδήλωση, γιατί είναι πολλή μεγάλη, όχι στην Ταχρίρ, αλλά σε όλη την πόλη, με τα ρυάκια κόσμου να συρρέουν στην Ταχρίρ. Απάντησα πως θα κατέβω όταν τελειώσω το φιλμ, αναλογιζόμενη πως επρόκειτο περί μιας απλώς μεγαλύτερης διαδήλωσης. Όμως, λίγο αργότερα, τηλεφώνησε άλλος φίλος λέγοντας «Παράτα τα όλα και κατέβα». Βγαίνοντας, βλέπω απλό κόσμο που δεν κατέβαινε ποτέ στις διαδηλώσεις να χάνεται στους καπνούς από τα δακρυγόνα προσπαθώντας να φτάσει στην Ταχρίρ, και να μη φοβάται. Παιδιά από τις φτωχές συνοικίες γενναία να πετάνε πέτρες. Ήταν κάτι το έντονο συναισθηματικά, συνειδητοποιώντας πως αυτούς τους διαδηλωτές για πρώτη φορά δεν τους γνωρίζω.
Στις 4-5 η ώρα καταλάβαμε την Ταχρίρ, όμως, τα μεσάνυχτα μας διέλυσαν. Επέστρεψα σπίτι λέγοντας στην μοντέζ πως πρέπει να αλλάξουμε το τέλος του φιλμ, γράφοντας «κάποιες διαδηλώσεις ξεκίνησαν και ένας από τους πρωταγωνιστές του φιλμ εξαφανίστηκε». Τρεις μέρες μετά άρχισαν να σκοτώνουν κόσμο. Πάλι άλλαξα το κείμενο στο τέλος του φιλμ, ώσπου ο Μουμπάρακ έφυγε και έγραψα «Μπορέσαμε να ανατρέψουμε το Μουμπάρακ και να αλλάξουμε το σύστημα».
Σταδιακά, διαπιστώσαμε πως δεν άλλαξε το σύστημα, μα η κεφαλή του. Έτσι, σε κάθε προβολή, υποχρεωνόμουν να αναφέρω πως το κείμενο γράφτηκε σε μια δεδομένη στιγμή. Ώσπου ο Μόρσι εκδίωξε τους στρατιωτικούς, συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια του και επιτέθηκε στην ελευθερία έκφρασης, λογοκρίνοντας τρεις εφημερίδες και αλλάζοντας τους αρχισυντάκτες στα κρατικά ΜΜΕ. Επρόκειτο περί αντεπανάστασης με επικεφαλής τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, υποστηριζόμενης από Κατάρ, Σ. Αραβία και ΗΠΑ, με την Κλίντον να χαιρετίζει δημοσίως τη «δημοκρατική αυτή μετάβαση».
Επομένως, ο Μόρσι αντικατέστησε τον Μουμπάρακ, ηγούμενος του ίδιου συστήματος που έχει απλώς ισλαμική προβιά. Θα ήταν παραπλανητικό να κράταγα το ίδιο τέλος, να ισχυρίζομαι πως «αλλάξαμε το σύστημα», ό,τι ακριβώς λένε οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Ήταν η κατάλληλη στιγμή να αλλάξω το τέλος του φιλμ, καθώς, εξάλλου, η επανάσταση δεν τελείωσε. Είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο που μπορεί να διαρκέσει π.χ. μια δεκαετία. Ο αγώνας θα είναι μακρός και όχι εύκολος. Γι’ αυτό πρέπει να έχω ένα «ανοιχτό» τέλος στο φιλμ, ότι «η επανάσταση συνεχίζεται μέχρι να αλλάξουμε το σύστημα». Και αυτό συμβαίνει τώρα. Μπορεί να ελέγχουν τα πάντα οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, αλλά έχουμε μεγάλα απεργιακά κινήματα σε όλους τους τομείς και αυτά αποτελούν τη βάση για τη συνέχιση της επανάστασης για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ελευθερία που ζητήσαμε.

Ποια είναι τα λάθη του επαναστατικού στρατοπέδου;
Πρώτο λάθος της αιγυπτιακής και αραβικής Αριστεράς είναι η διάσπαση. Παρά το επαναστατικό κίνημα, δεν μπορέσαμε να έχουμε ένα μίνιμουμ κοινό πολιτικό πρόγραμμα. Θέλουμε να αλλάξουμε το οικονομικό σύστημα, αλλά πρέπει να μιλήσουμε π.χ. για το τι πρέπει να αλλάξουμε στο σύνταγμα που τώρα γράφεται, αλλά στη συγγραφή του δεν συμμετέχουμε λόγω διάσπασης. Πολεμάμε ο ένας τον άλλο, ανταγωνιζόμενοι για την ηγεσία του κινήματος. Όμως, οι μάζες ηγούνται του κινήματος. Είναι πράγματι πρόβλημα του κινήματος ότι λείπει η πολιτική ηγεσία, αλλά κάθε κόμμα παρουσιάζει εαυτόν ως πρωτοπορία.
Επίσης, ένα τμήμα της Αριστεράς δεν πιστεύει στις δυνάμεις της, ότι μπορεί με το λαό να αλλάξει το σύστημα. Έτσι, ακολουθεί τις μεγάλες δυνάμεις, που τώρα είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Όμως, ως αριστεροί, θα έπρεπε να εκπονούν το δικό τους πρόγραμμα, να θέτουν έστω ανεξάρτητη στρατηγική και τακτικές. Δεν εννοώ να τάζεις κομμουνισμό αύριο, αλλά πρέπει να θέτεις ένα πρόγραμμα που θέτει τουλάχιστον τους άξονες για μια άλλη κοινωνία ή, έστω, να αποφεύγεις να καταλήγεις σε ένα άλλο είδος καπιταλισμού με ισλαμικό προσωπείο.
Είδαμε αυτή την έλλειψη εμπιστοσύνης κατά τις εκλογές. Ένα τμήμα της αριστεράς υποστήριξε τον Άμπου Φουτούχ, μετριοπαθή Αδελφό Μουσουλμάνο. Του προσέφεραν τις ιδέες τους και έναν πολιτικό λόγο που ο ίδιος προηγουμένως δεν είχε. Πίστεψαν πως έπρεπε να κατασκευάσουν ένα μετριοπαθές Ισλάμ. Όμως, αυτό είναι ζήτημα των ισλαμιστών, όχι δικό μας. Εμείς πρέπει να εκπονήσουμε τη δική μας γραμμή. Δεν σκέφτηκαν καν να υποστηρίξουν το Σαμπάχι, που αν και δεν ήταν ριζοσπάστης αριστερός, συνιστούσε την τρίτη εναλλακτική μεταξύ ενός Αδελφού Μουσουλμάνου και ενός μετριοπαθούς Ισλαμιστή. Έξι μήνες μετά τις εκλογές, ο απλός, όχι αριστερός, κόσμος, ένιωσε προδομένος από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, και στήριξε το Σαμπάχι που στον πρώτο γύρω κέρδισε όλες τις μεγάλες πόλεις, ακόμα και την παραδοσιακά φιλοϊσλαμική Αλεξάνδρεια. Η Αριστερά πίστευε ότι θα κερδίσει μόλις 8-9%. Την επομένη του πρώτου γύρου, αυτή η αριστερά στράφηκε στο Μόρσι. Ήταν μια φυσιολογική κατάληξη. Δεν ισχυρίζομαι πως έπρεπε να στραφούν στο Σαφίκ. Όμως, αφού είδαμε πως το αποτέλεσμα ήταν πλαστό, καθώς ο Σαμπάχι μπορούσε να νικήσει, για πέντε ώρες το αποτέλεσμα δεν ήταν οριστικό, 9 εκατομμύρια ψήφοι λέγεται πως παραποιήθηκαν, και ο Μόρσι ξέραμε πως ανέβηκε επειδή ο στρατός το επέτρεψε, όχι επειδή κέρδισε τις εκλογές, η σωστή απόφαση θα ήταν να απέχουμε ενεργητικά. Ξέραμε εξαρχής πως θα υπάρξει παραποίηση και η μετεκλογική καταγγελία της νοθείας δεν προσέδιδε αξιοπιστία.

Ποιες οι ομοιότητες ισπανικής και αραβικής κουλτούρας; Ποιος ο σκοπός των Entrecineastas;
Οι Entrecineastas είναι ένα καραβάνι αραβικών και ισπανόφωνων γυναικείων ταινιών και δημιουργήθηκαν για να σπάσουν τα σύνορα μεταξύ των δύο κόσμων, οι οποίοι, ενώ στην πραγματικότητα έχουν πάρα πολλές κοινές πολιτικές και πολιτιστικές εμπειρίες, δεν μπορούν να τις ανταλλάξουν εξαιτίας των δυσκολιών που προκύπτουν απ’ τη γλώσσα και την απόσταση. Μέσα από τις Entrecineastas προσπαθούμε να βοηθήσουμε αυτού του είδους την προσέγγιση, παρουσιάζοντας τον κινηματογράφο φτιαγμένο από γυναίκες που αποτυπώνουν τις πολιτικές και πολιτιστικές τους αντιλήψεις. Η γυναίκα στις κοινωνίες μας ζει μια διαφορετική κοινωνική κατάσταση. Μπορεί τα οράματά μας να διαφέρουν, όμως βρισκόμαστε σε ανοιχτό διάλογο και προσπαθούμε να ανακαλύψουμε σε ποια σημεία θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε και για ποια απ’ τα οράματά μας θα ήταν χρήσιμο να εισβάλουμε με δράσεις στην κοινωνία. Το φεστιβάλ γίνεται εδώ και πέντε χρόνια και σπάμε τα εμπόδια και τους περιορισμούς μέσα από τον υποτιτλισμό και την κυκλοφορία των ταινιών σε πολλές πόλεις του Αραβικού Κόσμου και της Λατινικής Αμερικής. Κάθε χρόνο γίνονται 35 προβολές των ταινιών μας και μιλάμε για έναν κατάλογο 150 ταινιών (ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας), σε 25 χώρες. Αποτελούμε πλέον σημείο αναφοράς για πολλές σκηνοθέτιδες στον Αραβικό Κόσμο και τη Λ. Αμερική, που έχουν ξεκινήσει να γνωρίζονται μεταξύ τους και να δουλεύουν πολλά κοινά πρότζεκτ.

Ποιες κοινές αντιλήψεις βρίσκετε και ποιες διαφορετικές;
Να δώσω ένα παράδειγμα μέσα από το εργαστήρι «Γυναίκες σε Αλληλεπίδραση», το οποίο οργανώνουμε με ερασιτέχνες γυναίκες στον τομέα του βίντεο, σε διάφορες πόλεις της Λ. Αμερικής και του Αραβικού Κόσμου. Μια χρονιά το θέμα ήταν Ανυπότακτες. Όταν η Αιγύπτια γυναίκα ήθελε να το εκφράσει, μιλούσε για το ντύσιμο, αν θα βάλει ή όχι τη μαντήλα, αν θα ντυθεί ευρωπαϊκά ή όχι. Στο Μπουένος Άιρες και την Ισπανία παρατηρήσαμε πως εξέφρασαν το ίδιο πρόβλημα, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Όταν μια γυναίκα ήθελε να απελευθερωθεί από τη στερεοτυπική οπτική για το σώμα της, προσπαθούσε να το καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερο. Δεν μπορώ να πω ότι στη μια ή την άλλη πόλη είναι απελευθερωμένες ή όχι. Καταλαβαίνουν ότι υπάρχει μια αστική συμπεριφορά που μας ελέγχει και ότι πρέπει να ξεφύγουμε απ’ αυτά τα στερεότυπα. Επίσης, στον Αραβικό Κόσμο και τη Λ. Αμερική εξαιτίας της οικονομικής και πολιτικής κατάστασης υπάρχουν χιλιάδες γυναίκες που υποφέρουν απ’ τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας τους. Ο τρόπος που εκμεταλλεύονται τις γυναίκες στον Αραβικό και τον Λατινοαμερικάνικο Κόσμο είναι ο ίδιος. Στην Κεντρική Αμερική που η εκκλησία έχει πολύ μεγάλη δύναμη, όπως το Ισλάμ στον Αραβικό Κόσμο, η θρησκεία χρησιμοποιείται για να ελέγχει τις γυναίκες και να επιβάλλει ιδέες, όπως π.χ. ότι η εργατική τους δύναμη δεν έχει την ίδια αξία με αυτήν των αντρών κι επομένως πρέπει να πληρώνονται λιγότερο, πως ο προορισμός τους είναι η οικογένεια κλπ. Στην ουσία βοηθάνε τον καπιταλισμό να εκμεταλλεύεται τις γυναίκες όλο και περισσότερο.

* Η συνέντευξη της Άμαλ Ράμσις που δημοσιεύτηκε στο φύλλο του Σαββάτου, 15/9/2012, ήταν συντομευμένη.

Σου άρεσε αυτό το άρθρο; Ενίσχυσε οικονομικά την προσπάθειά μας!