Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην Ουκρανία, πρέπει να βάλουμε στην εξίσωση τον παράγοντα «κοινωνικές τάξεις». Του Φλορίν Ποενάρου
Το καθεστώς του Βίκτορ Γιανουκόβιτς ήταν διεφθαρμένο, πατριαρχικό, αυταρχικό, αναποτελεσματικό και ταξικό. Αυτοί όμως που τώρα πανηγυρίζουν για την ανατροπή του, μετά την ψηφοφορία στο κοινοβούλιο το Σάββατο, είναι βαθιά νυχτωμένοι. Η ανατροπή του δεν είναι αποτέλεσμα μιας λαϊκής εξέγερσης, αλλά απόρροια παρασκηνιακών μηχανορραφιών και μυστικών πολιτικών διεργασιών. Σε γενικές γραμμές, ο ουκρανικός λαός και όσοι διαδήλωσαν στην Πλατεία Μαϊντάν για αρκετές εβδομάδες, αποκλείστηκαν από το πολιτικό αλισβερίσι, παρ’ ότι ήταν οι πρώτοι που δέχθηκαν τις σφαίρες στα σώματά τους. Τα γεγονότα θυμίζουν, σε μεγάλο βαθμό, πραξικόπημα και όχι μία δημοκρατική επανάσταση.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που χρήζουν κριτικής αντιμετώπισης. Το να τα κρύβεις κάτω από το χαλί και να γιορτάζεις τη νίκη του λαού κόντρα σε μία διεφθαρμένη μαριονέτα μιας διεφθαρμένης ολιγαρχίας, πάσχει θεωρητικά και είναι πολιτικά αντιδραστικό.
Ο Γιανουκόβιτς ήταν ένας δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος. Με την ιδιότητα του παρατηρητή στο Κίεβο, στις εκλογές του 2010, δεν ξεχνώ την κοινή αίσθηση ξένων παρατηρητών όλου του πολιτικού φάσματος ότι οι εκλογές έγιναν με δίκαιο και διαφανή τρόπο. Ο Γιανουκόβιτς νίκησε με άνεση την Τιμοσένκο και το στυλ της πολιτικής της. Δεν έμειναν όλοι ευχαριστημένοι, αλλά λίγοι αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα.
Μετά τις διαπραγματεύσεις της Παρασκευής, ο Γιανουκόβιτς υποχώρησε στο αίτημα των διαδηλωτών για προκήρυξη πρόωρων εκλογών τον Νοέμβριο. Αν και δεν έχω ιδιαίτερη εκτίμηση στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, είναι σίγουρα προτιμότερη από τα συστήματα αυταρχικής διακυβέρνησης μέσω αδιαφανών πολιτικών χειρισμών από μερίδες των πολιτικών ελίτ χωρίς λαϊκή εντολή.
Αυτό που βλέπουμε στην Ουκρανία είναι το εξής παράδοξο, προσεκτικά κρυμμένο πίσω από έναν μανδύα κυνισμού: Αν και θεωρητικά η εξουσία του λαού στους δρόμους είναι αδιαμφισβήτητη, στην πράξη αποκλείεται ντε φάκτο από κάθε πολιτική απόφαση. Στόχος είναι να καταντήσουν παθητικές μάζες, που θα καλούνται μόνο να αντιταχθούν στην παλιά κυβέρνηση ή να χειροκροτήσουν την καινούργια. Αυτό είναι χειρότερο από την προσφυγή στις κάλπες και το παλιό καλό παιχνίδι της δημοκρατίας.
Κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι οι διαδηλώσεις δεν ξεκίνησαν ως αντίδραση στον Γιανουκόβιτς και δεν είχαν ξεκάθαρες κοινωνικές ρίζες ή στόχους. Αφορμή τους υπήρξε η άρνηση υπογραφής της Συμφωνίας Σύνδεσης με την Ε.Ε. Χωρίς αμφιβολία, η Συμφωνία θα ήταν καταστροφή για την Ουκρανία και θα πρόσφερε ελάχιστα οφέλη στο μέσο πολίτη. Ο Γιανουκόβιτς κινήθηκε σύμφωνα με τις επιθυμίες της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων του –από τις βιομηχανικές και αγροτικές περιφέρειες της ανατολικής Ουκρανίας- που θα ήταν οι χαμένοι μίας τέτοιας συμφωνίας. Όσο διεφθαρμένο κι αν ήταν το καθεστώς του, η προεδρία Γιανουκόβιτς αντιπροσώπευσε, έστω οριακά, συγκεκριμένα συμφέροντα μεγάλης μερίδας της μετα-κομμουνιστικής εργατικής τάξης στην Ουκρανία. Δεν βλέπω να ανησυχεί κανείς για την πολιτική εκπροσώπηση των ανθρώπων αυτών που τώρα είναι υποχρεωμένοι να αποδεχθούν μία απόφαση που ελήφθη στο Κίεβο διά των όπλων. Στην Αριστερά, το να αποδεχόμαστε την ανατροπή Γιανουκόβιτς επειδή ήταν διεφθαρμένος, σημαίνει να υιοθετούμε τη συλλογιστική που υποβάλλουν αντιδραστικά ντόπια και διεθνή κέντρα και να αποποιούμαστε τη γλώσσα της ταξικής ανάλυσης…
Η συζήτηση που εντοπίζει ένα θεμελιώδες σχίσμα μεταξύ δύο Ουκρανιών και η συντηρητική άποψη που κάνει μόνο για διεφθαρμένους ηγέτες και ολιγάρχες και με έναν ρατσιστικό τόνο αντιπαραβάλλει την πολιτισμένη Ε.Ε. στην αυταρχική, δικτατορική Ρωσία, κατάφεραν να βγάλουν από το κάδρο τις κοινωνικές τάξεις και μαζί τις συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων με συγκεκριμένα συμφέροντα. Δυστυχώς, πολλοί, περιλαμβανομένων και αριστερών, παρασύρθηκαν από αυτή τη μυστικοποίηση.
Η σύνθεση των διαδηλωτών ήταν ετερογενής, το μήνυμά τους θολό ή συντηρητικό προτού κλιμακωθεί σε μία καθαρά αντιδραστική, θρησκευτική και ακραία υστερία. Ακόμα χειρότερα, η δύναμη των νεοφασιστών και των οπαδών της Άκρας Δεξιάς υποτιμήθηκε, χωρίς να επισημαίνεται ότι οι ομάδες αυτές έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη Μαϊντάν και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης είχαν πάνω τους ελάχιστο έλεγχο. Μετά την κατάρρευση της κεντρικής εξουσίας στο Κίεβο, φήμες θέλουν τμήματα της πολιτοφυλακής να ενσωματώνονται στις επίσημες δομές της αστυνομίας. Οι δεσμοί μεταξύ της Ακροδεξιάς και της αστυνομίας στην Ουκρανία θα είναι εξίσου ισχυροί με εκείνους στην Ελλάδα όπου η Χρυσή Αυγή έδρασε σε καθεστώς ατιμωρησίας επί σειρά ετών με την ανοχή της αστυνομίας.
Αμέσως μετά τα γεγονότα του Σαββάτου, υπήρξαν οι πανηγυρισμοί των συντηρητικών για την αποκαλούμενη νίκη, παρουσιάζοντας τα γεγονότα αυτά ως δικαίωση της Πορτοκαλί Επανάστασης του 2004. Όταν η Βικτόρια Νιούλαντ, η Γιούλια Τιμοσένκο ή ο Μανουέλ Μπαρόζο χαιρετίζουν τις λαϊκές κινητοποιήσεις, είναι βέβαιο πως κάτι πολύ ύποπτο υπάρχει. Ύστερα, υπήρξε η αντίδραση των φιλελευθέρων, που έθεταν ζητήματα σχετικά με τον τρόπο που επιτεύχθηκε η «νίκη». Άλλοι πάλι εγκλωβίστηκαν σε γεωπολιτικές θεωρήσεις…
Η νέα κατάσταση ενδυναμώνει τους νεοφασίστες τραμπούκους και τους πολιτικούς τους σπόνσορες -εντός και εκτός Ουκρανίας- που τώρα αλωνίζουν ζητώντας εκδίκηση και το ξερίζωμα κάθε αριστερής αντιπολίτευσης.
Η πραγματικά κριτική στάση των ανθρώπων της Αριστεράς δεν είναι ούτε να ταχθούν με κάποια από τις πλευρές αυτής της σύγκρουσης, ούτε να πάρουν αποστάσεις ασφαλείας, υποστηρίζοντας ότι οι δύο πλευρές είναι παρόμοιες. Αυτό που επιβάλλεται είναι η κριτική της Μαϊντάν και των πραγματικών πολιτικών αποτελεσμάτων της. Αντί να φετιχοποιείται η παρουσία του λαού στους δρόμους -όπως αρέσκονται να κάνουν οι συντηρητικοί- μία κριτική θεώρηση οφείλει να εγείρει ερωτήματα για την κοινωνική βάση και τους πολιτικούς στόχους των συγκεντρώσεων.
* Ρουμάνος αρθρογράφος του Left East, από όπου προέρχεται και το δημοσίευμα
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
