Τα συστημικά κόμματα, με τυπικό τρόπο, στις ανακοινώσεις τους για τα 40 χρόνια από τη Μεταπολίτευση, αποτίναξαν κάθε ενοχή τους, δηλώνοντας πάνω-κάτω τα ακόλουθα: Τιμούμε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και όσους αγωνίστηκαν για αυτήν. Ξέρουμε ότι περάσαμε δύσκολα τα τελευταία 5 χρόνια, αλλά τώρα όλα θα πάνε καλά, φτάνει πια με το λαϊκισμό και τη δημαγωγία…
Σε άλλα αφιερώματα, αναλύσεις και άρθρα, βρίσκει κανείς πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία και παρατηρήσεις, αλλά λείπουν εμφανώς δύο στοιχεία: Πρώτα απ’ όλα, ο λαϊκός παράγοντας και ο ρόλος του μέσα στα 40 αυτά χρόνια (οι όποιες αναφορές σχετίζονται κυρίως με τις επιτυχημένες διαδικασίες αποχαύνωσης και απονεύρωσής του). Δεύτερον, η ανάγκη μιας νέας μεταπολίτευσης, μιας βαθιάς πολιτειακής αλλαγής που έχει τεθεί στην ημερήσια διάταξη, αλλά όλοι σφυρίζουν αδιάφορα, προσβλέποντας ίσως σε κάποια μικροβελτίωση της σημερινής κατάστασης.
40 χρόνια…
Σαράντα χρόνια δεν είναι καθόλου λίγα κι αν δει κανείς τι έγινε στον κόσμο, θα εντυπωσιαστεί από τις αλλαγές και τις ανατροπές, σε όλους τους τομείς. Για να εξετάσει κανείς τι έγινε αυτή την περίοδο στη χώρα, δεν αρκεί φυσικά ένα άρθρο. Είναι υπόθεση ιστορίας και μάλιστα ιστορίας σε εξέλιξη. Ωστόσο, κάποιες σκέψεις μπορούν να ειπωθούν.
Η Μεταπολίτευση του 1974, η πτώση δηλαδή ενός καθεστώτος και η εγκαθίδρυση ενός άλλου, έγινε σε συνθήκες γενικευμένης χρεοκοπίας και κατάρρευσης της αμερικανόπνευστης δικτατορίας, έντασης μιας κρίσης στην περιοχή (Μέση Ανατολή, Κύπρος, Τουρκία) και απαρχής μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, υπό την αρχική μορφή των πετρελαϊκών σοκ.
Στη βάση αυτών των εξελίξεων αναπτύχθηκε ένα μεγάλο κύμα λαϊκού ριζοσπαστισμού που έθετε τεράστια προβλήματα και έπρεπε με κάποιον τρόπο να συγκρατηθεί.
Αποτέλεσμα αυτών των τάσεων ήταν ο συμβιβασμός των δυνάμεων του συστήματος σε μια λύση που δεν θα ήταν απλώς η «αποκατάσταση της δημοκρατίας» στην προ του 1967 κατάσταση, αλλά ένα νέο πολιτειακό καθεστώς που θα έπαιρνε υπ’ όψιν του και την ανάγκη ενσωμάτωσης ή συντριβής της λαϊκής ορμής. Τόσο η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όσο και η απίστευτη κατάσταση ξεχαρβαλώματος του κράτους, κατά την επιστράτευση του 1974, δεν επέτρεπαν ολιγωρίες.
Υπό αυτό το πρίσμα, η μεταπολίτευση του Ιουλίου του 1974 ήταν μια επιτυχημένη κίνηση διάσωσης, κατευνασμού, αντιμετώπισης χειρότερων καταστάσεων. Όλες οι μαρτυρίες των σημαντικών παραγόντων της εποχής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι καθόλου δεδομένος δεν ήταν αυτός ο κατευνασμός.
Από την άλλη, ήταν και μια επιτυχία του λαϊκού κινήματος που κατακτούσε μια σειρά από ελευθερίες και δικαιώματα που το μετεμφυλιακό κράτος και η χούντα είχαν στερήσει. Ανοίγονταν, δηλαδή, μια νέα φάση και μια νέα ισορροπία δυνάμεων, εσωτερικά και στην περιοχή.
Τρεις φάσεις
Υπάρχει ένα σχήμα σε τρεις φάσεις που θα μπορούσε να περιγράψει την επιτυχία του ελληνικού αστισμού στα 40, παρά κάτι, χρόνια μέχρι το 2008. Ο Κ. Καραμανλής έθεσε τις βάσεις της «ευρωπαϊκής πορείας της χώρας», έδιωξε το παλάτι, έβαλε φυλακή τους χουντικούς και φυσικά ξεκίνησε τις πολιτικές λιτότητας που δεν έχουν σταματημό από τότε – με ένα μικρό διάλειμμα στην πρώτη ΠΑΣΟΚική περίοδο. Ο Α. Παπανδρέου εγκαινιάζει μια περίοδο που «φέρνει στην εξουσία» την άλλη μισή Ελλάδα που μέχρι τότε αποκλείονταν, ολοκληρώνοντας μια ατελή διαδικασία εκδημοκρατισμού και τερματισμού ενός μονοκομματικού κράτους της Δεξιάς. Τέλος, η Σημιτική περίοδος, μπορεί να θεωρηθεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας, αφού η Ελλάδα μπαίνει στο ευρώ, επεκτείνεται στο Βαλκανικό «Ελντοράντο», αναλαμβάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το έθνος, υπό την αστική ηγεμονία, ολοκληρώνεται…
Λέει αλήθεια ή ψέματα το σχήμα αυτό; Λέει αλήθεια στο βαθμό που περιγράφει το ατέλειωτο πάρτι που έστησαν οι τοπικές ελίτ όλες αυτές τις δεκαετίες. Εκμεταλλεύτηκαν την κρίση του 1973-75, αξιοποίησαν πλεονεκτήματα από την κατάσταση στην περιοχή και ειδικά την καταστροφή του Λιβάνου, άρχισαν πολύ νωρίς την καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων και την περιστολή των λαϊκών ελευθεριών.
Ο καραμανλικός αυταρχικός κυματοθραύστης αγώνων και κινητοποιήσεων βρέθηκε σε πλήρη εξέλιξη. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μπήκαν οι βάσεις ενός δικομματικού συστήματος που έμελλε να εγκλωβίζει πάνω από το 80% του εκλογικού σώματος για πολλές τετραετίες. Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ, στήθηκε μια τεράστια μηχανή ενσωμάτωσης και εξαγοράς συνδικαλιστών, συνεταιρισμών, λαϊκών ενώσεων κ.λπ., ενώ νέα τζάκια με αρπακτικό τρόπο αναρριχήθηκαν και διεκδίκησαν γερό μερίδιο.
Και μετά την «παρένθεση» του 1989-’90 και τη μητσοτακική τριετία, ήρθε πάλι ο ΠΑΣΟΚισμός, πρώτα με την μορφή ενός αδύναμου Ανδρέα και μετά με τον Σημίτη, για να ισοπεδώσει ό,τι είχε απομείνει: Ο ωφελιμισμός και ο άκρατος ατομικισμός στο τιμόνι, σε ένα μετανεωτερικό πλαίσιο ξαναγραψίματος της Νεοελληνικής Ιστορίας. Ο περίφημος «εκσυγχρονισμός» της ελληνικής κοινωνίας ολοκληρώνεται μέσα στο σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου και την τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων…
Γεγονότα που ξεχνιούνται
Πολλοί εμφανίζουν μια ψευδή εικόνα όταν «ξεχνούν» ορισμένα σημαντικά στοιχεία: Η τιθάσευση του ριζοσπαστισμού δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Για να αντιμετωπιστεί έπρεπε να συναφθούν νέα «κοινωνικά συμβόλαια» με περισσότερους εταίρους από άλλες φορές, να συναινέσουν σε αυτά ευρύτερες δυνάμεις, να μην ξεπερνιούνται ορισμένα όρια και βεβαίως η καταστολή να συμπληρώνει το έργο.
Ειδικά, τα χρόνια 1974-’76 ήταν περίοδος μεγάλων αγώνων και ριζοσπαστισμού και τεράστιων αποπειρών καταστολής τους. Στη νεολαία, τα εργοστάσια, τον αγροτικό χώρο, η περίοδος αυτή σήμαινε κινητοποιήσεις, οργάνωση, αγώνες. Μόνο ο συνδυασμένος ρόλος του νέου κοινωνικού-πολιτικού συμβιβασμού που υπηρετήθηκε από όλες τις πολιτικές δυνάμεις έδωσε καρπούς στην τιθάσευση του κύματος αυτού.
Δύο χαρακτηριστικές στιγμές: Ο Καραμανλής ακύρωσε νόμο που είχε ψηφιστεί μετά τις πρώτες φοιτητικές καταλήψεις (1979) και αυτή ήταν μια πρώτη, τέτοιου είδους, νίκη του λαϊκού κινήματος. Δεύτερον, το 1980, το χτύπημα της πορείας του Πολυτεχνείου με δύο νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες απαντήθηκε συνδυασμένα από όλο το πολιτικό φάσμα με την καταδίκη των «εξτρεμιστών»…
Η αστική αφήγηση συνεχίζει, ξεχνώντας και άλλα γεγονότα… Την κρίση του 1985 και τα ροζ ψηφοδέλτια για την εκλογή Σαρτζετάκη. Την κρίση του 1989, όταν όλα τα εκδοτικά συγκροτήματα έβαλλαν κατά του Α. Παπανδρέου, κρίση που ολοκληρώνεται με την συγκυβέρνηση Δεξιάς- Αριστεράς, μέσα στο νέο διεθνές πλαίσιο (απόγειο της περεστρόικα, κατάρρευση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού) που διασώζει τον λαβωμένο ΠΑΣΟΚισμό.
Αλλά και πάλι ξεχνιούνται πολλά και ειδικά όλα τα γεγονότα και οι κρίσεις έως και πράξεις μειοδοσίας σε λεγόμενα ή υπαρκτά εθνικά ζητήματα: Κρίση στο Αιγαίο με την Τουρκία (1976), ανακήρυξη τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους, επιστράτευση και κίνδυνος πολέμου με την Τουρκία (1987), διάλυση Γιουγκοσλαβίας και Μακεδονικό, κρίση στα Ίμια, βομβαρδισμός της Σερβίας και ρόλος της Ελλάδας, συμμετοχή σε πολέμους (Αφγανιστάν, Κόσσοβο) κ.λπ.
Κοντά σε αυτά, ένα μόνιμο αγκάθι που λέγεται νεολαία, αφού διαδοχικές γενιές νέων ανθρώπων είδαν να ρημάζεται το μέλλον τους. Καταλήψεις σχολείων σε όλη τη χώρα, απανωτά κινήματα και ξεσπάσματα των νέων. Από το φοιτητικό κίνημα των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης -το πιο οργανωμένο και πολιτικοποιημένο τμήμα του λαϊκού κινήματος- έως τις εξεγέρσεις ενάντια στην καταστολή με αποκορύφωμα τις δολοφονίες των Καλτεζά (1985) και Γρηγορόπουλου (2008).
Τέλος, δεν μπορεί να προσπεραστεί το φαινόμενο της μετατροπής της χώρας σε πλατφόρμα «υποδοχής» μεγάλων κυμάτων μετανάστευσης, είτε σαν αναγκαστικό πέρασμα, είτε σαν ανθρώπινη αποθήκη. Φαινόμενο που, με τόσο απότομο τρόπο, δεν παρουσιάστηκε σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα και οδήγησε στην πολύπλευρη εκμετάλλευση αυτού του δυναμικού σε μια πρώτη φάση (ολυμπιακά έργα, ύπαιθρος κ.λπ.) για να πυροδοτήσει άλλου είδους φαινόμενα και καταστάσεις στη συνέχεια.
Και η Αριστερά;
Ποιος ο ρόλος της Αριστεράς στις δεκαετίες αυτές της Μεταπολίτευσης; Επέδρασε για μια διαφορετική πορεία ή, αντίθετα, είδε την πορεία που περιγράφεται με θετικό, κυρίως, πρόσημο, συμμετέχοντας στα συμβόλαια που συνάφθηκαν σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο;
Βοήθησε να στηθούν υγειονομικές ζώνες απέναντι σε μεγάλους αγώνες την πρώτη περίοδο, πίεσε για υπεύθυνη συμπεριφορά, συμμορφώθηκε σε όλες τις απαγορεύσεις, έκανε τη «δεύτερη φωνή» σε όλες τις καντάδες περί «αριστεροχουντισμού». Θεώρησε την «αλλαγή» του ΠΑΣΟΚ σαν θαύμα και τη στήριξε όσο μπορούσε, ενιαία μέχρι το 1985 και κατά περίπτωση μετά. Μέχρι που μέρος της παραδόθηκε στη σημιτική εκσυγχρονιστική λαίλαπα. Αφού, στο μεταξύ, είχε «αμαρτήσει» με τις συγκυβερνήσεις του 1989-’90, δίχρονο κατά το οποίο η ελληνική Αριστερά βρέθηκε στην πρωτοπορία των αντίστοιχων εγχειρημάτων «μετάβασης στην νέα εποχή».
Κάτι άρχισε να κινείται μόνο μετά το 2000, όταν η «κυβερνώσα Αριστερά» στην Ευρώπη είχε… σπάσει τα μούτρα της (μέχρι και τον βομβαρδισμό της Σερβίας είχε ψηφίσει) και παρουσιάστηκαν νέα κινήματα όπως αυτό της αντιπαγκοσμιοποίησης. Εκεί, αρχίζει να υπάρχει μαζί με μια Αριστερά της κοινωνίας και μια μερική διαφοροποίηση της επίσημης Αριστεράς. Το τμήμα εκείνο που ήταν πιο κοντά στους πραγματικούς αγώνες ανταμείφτηκε απλόχερα από την κοινωνία, ενώ το άλλο που ήταν εχθρικό και, στην πραγματικότητα, συστημικό και συντηρητικό (παρά τα παχιά ταξικά λόγια), περιθωριοποιήθηκε.
Όλα τα παραπάνω, πάντως, δεν συνθέτουν μια εικόνα επιτυχίας της μεταπολίτευσης. Η μόνη επιτυχία της είναι ότι περιόρισε ορίζοντες, κατέστειλε τον ριζοσπαστισμό και εμπέδωσε την αστική και ιμπεριαλιστική κυριαρχία στη χώρα, εξάπλωσε έναν ωφελιμισμό, δημιούργησε τον εκσυγχρονισμένο μεταπρατισμό. Έως εκεί όμως. Δεν αντιμετώπισε κανένα ουσιαστικό πρόβλημα της χώρας, της κοινωνίας, του λαού.
Η τετράχρονη αποκάλυψη…
Όσα ζούμε στη νέα καθεστωτική φάση, αυτήν της τρόικας και των μνημονίων, αποτελούν μια αποκάλυψη των όσων σερβίρονται σήμερα σαν επιτυχίες της Μεταπολίτευσης. Δεν ζούμε την απλή συνέχεια της μεταπολίτευσης, αλλά ένα ειδικό καθεστώς επιτροπείας . Είναι εντελώς παράξενο που αυτό δεν το βλέπουν αρθρογράφοι, κόμματα και πολιτικοί αναλυτές. Μία απλή λεπτομέρεια; Πώς καταπίνουμε τέτοιες λεπτομέρειες…
Με τη σειρά της, όμως, αυτή η «λεπτομέρεια» δείχνει τη χρεοκοπία της Μεταπολίτευσης στο σύνολό της: Τι ήταν, τελικά, αυτό που χτίζονταν; Πού στηριζόταν το πάρτι της άρχουσας τάξης και άλλων στρωμάτων που κονομούσαν ασύστολα μέσα στο καθεστώς της μίζας, της ρεμούλας, της υποδούλωσης του κρατικού και κομματικού μηχανισμού σε κλίκες ρουσφετολόγων και πλιατσικολόγων, που νομοθετούν, αρπάζουν, κλέβουν και τιμωρία δεν έχουν;
Τα δισεκατομμύρια καταθέσεων σε ξένες τράπεζες, οι λίστες Λαγκάρντ και άλλες που δεν έχουν ανοιχτεί, τα σκάνδαλα της Siemens, τα υποβρύχια που γέρνουν, δεν σβήνουν με μια φυλάκιση του Τσοχατζόπουλου… Η κοινωνική σύνθεση του Κορυδαλλού, δεν έχει αλλάξει, παρ’ όλο που κάποιοι πολιτικοί και επιχειρηματίες τον επισκέπτονται πού και πού…
Ήταν τέτοιο το ξεχαρβάλωμα που η τρόικα απαιτεί επιτόπια παρουσία και έλεγχο όλων των συναλλαγών, με αντίτιμο για τις υπηρεσίες να υποθηκεύσει την χώρα, να πάρει ρεγάλο ό,τι νομίζει. Χώρα-αποικία χρέους, χώρα περιορισμένης ευθύνης και κυριαρχίας, χώρα-μπανανία που κυβερνάται με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και μνημόνια που, πριν ψηφιστούν, κανείς δεν τα διάβασε ή ούτε καν μεταφράστηκαν στην ελληνική γλώσσα…
Τόση επιτυχή κατάληξη είχε η μεταπολίτευση. Πάλι, όμως, σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων: Μια τεράστια αναδιανομή προς όφελος των πλουσίων και των χρηματιστηριακών ομίλων και σε βάρος των εργαζομένων και των μεσοστρωμάτων που διαλύονται βάναυσα. Ο πρωθυπουργός είναι αισιόδοξος, γιατί σε κάθε Έλληνα αντιστοιχούν δύο τουρίστες! Πού μπορεί να καταντήσει κάποιος που υπηρετεί την εξουθένωση και διάλυση της χώρας…
…και ο ριζοσπαστισμός
Αυτό είναι το αποτέλεσμα της χρεοκοπίας της Μεταπολίτευσης: Η διάλυση και το βούλιαγμα της χώρας. Και ποιος αντέδρασε σε αυτή την τεράστια οπισθοδρόμηση; Η πολιτική ηγεσία; Η διανόηση; Όχι. Ο «απλός κοσμάκης», ο «λαουτζίκος» που τόσο περιφρονούν όσοι μπούκωσαν από τα καλά της μεταπολίτευσης. Όλοι εκείνοι που δεν μπορούν το «λαϊκισμό», τις αντιδράσεις του όχλου, τις μούντζες που έπεφταν βροχή προς το σύμβολο της διαφθοράς του πολιτικού κόσμου.
Για τέσσερα χρόνια, αναπτύχθηκε ένας ριζοσπαστισμός που απαίτησε σε όλες τις πλατείες της χώρας μια νέα μεταπολίτευση, μια μεταπολίτευση του λαού: Τιμωρία όσων έφεραν τον τόπο σε αυτό το σημείο, τέλος μνημονίων και τρόικας, πραγματική δημοκρατία και όχι κομματοκρατία, παραγωγική ανασυγκρότηση, εθνική ανεξαρτησία, νέες αρετές και αξίες.
Ποια απάντηση πήρε; Καταστολή (ακόμα οι καθαρίστριες τρώνε ξύλο κάθε τόσο, έτσι συμβολικά, για να μην ξεχνιόμαστε), δολοφονίες (τι άλλο είναι η περίπτωση της τετραπληγικής που χρωστούσε στην ΔΕΗ;), μαύρο στην ΕΡΤ, λόγια παρηγοριάς για καλυτέρευση της ζωής όλων. Όλων; Ε, μη λέμε και υπερβολές, δεν μπορούν να γίνουν θαύματα για 1.600.000 ανέργους! Κάποια προσδοκία θα πουλήσουμε, κάποια φιέστα θα ετοιμάσουμε μετά τα ξεπουλήματα και βλέπουμε…
Ο «λαουτζίκος», όμως, γκρέμισε δύο κυβερνήσεις, διέλυσε τον δικομματισμό, εκτίναξε μια δύναμη της Αριστεράς σε πρώτο κόμμα και διατύπωσε το αίτημα μιας νέας μεταπολίτευσης, χωρίς να έχει τα αποθέματα και την προετοιμασία να τη φέρει στο φως. Αναδιπλώνεται αλλά δεν εξαφανίζεται. Τμήματά του στρέφονται και σε επικίνδυνους δρόμους, όπως αυτός του χρυσαυγιτισμού ή της υποδούλωσης σε ολιγάρχες που τάζουν κάποιο μεροκάματο.
Με τον χαοτικό τρόπο που εκδηλώνεται, με τους απολογισμούς που με το δικό του τρόπο κάνει, ο Κανένας, με τα χιλιάδες πρόσωπα και σε σύγχυση μεταξύ εύκολης τιμωρίας και ουσιαστικών λύσεων, θα ξανακάνει την εμφάνισή του. Μια νέα λαϊκή μεταπολίτευση θα είναι ο μικρότερος στόχος που θα έχουν οι εξεγέρσεις που έρχονται, που προετοιμάζονται με περίεργο τρόπο, υπόγεια ή φανερά, κάτω από την μύτη μας ή δίπλα μας. Για τις δυνάμεις που συνειδητά θα εργαστούν για τη μεταπολίτευση του λαού δύο μόνο στόχοι: Πολιτικός αγώνας-φρόνημα του λαού! Όλα τα άλλα έπονται…
Και η Αριστερά; Οι ευθύνες που αναλαμβάνει μέσα στο μνημονιακό σκηνικό είναι τεράστιες: Ή θα ηγηθεί σε μια απελευθερωτική διαδικασία, στηριγμένη στο λαό και όχι σε δυνάμεις του χτες ή θα γίνει μέρος του προβλήματος, εισπράττοντας το χλευασμό των λαϊκών στρωμάτων. Τρίτη επιλογή δεν υπάρχει.
Υ.Γ.: Ο ΣΥΡΙΖΑ στα συνεδριακά κείμενά του κάνει λόγο για μια νέα λαϊκή μεταπολίτευση. Θέση που μπορεί να γίνει προωθητική αν η πολιτική συμπεριφορά ξεφύγει από την ατζέντα που θέτει το μνημονιακό κράτος και οι επικοινωνιακές παραφυάδες του.
Ο Ρούντι Ρινάλντι είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ
https://rinaldirudi.blogspot.gr/
1974: Ορκωμοσία Καραμανλή υπό το άγρυπνο βλέμμα του στρατηγού Γκιζίκη
1980: Η καταστολή της πορείας για το Πολυτεχνείο οδηγεί στη δολοφονία Κουμή, Κανελλοπούλου
2001: Είσοδος στην Ευρωζώνη…. Η περίοδος Σημίτη στο αποκορύφωμά της
