Συνέντευξη στον Χρήστο Φιλίππου
Ο Δημήτρης Πουλικάκος δεν χρειάζεται συστάσεις. Επί δεκαετίες μιλά και δημιουργεί με ξεκάθαρο τρόπο. Αντικομφορμιστής από… κούνια, σταθερά προσηλωμένος στις ανάγκες των «από κάτω» ξέρει να ξεβολεύει «καλλιτέχνες» και «διανοούμενους», ξέρει να λέει αλήθειες, μακριά από καθωσπρεπισμούς και κώδικες που επιβάλλουν χρόνια τώρα και με μαζικούς όρους τη σιωπή, την αποδοχή, την αμηχανία, την αποστράτευση…
Ποια σχέση έχει η μουσική με την Αριστερά;
Kατ’ αρχάς, η μουσική απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους. Απ’ όσο ξέρω, μουσική ακούνε και αριστεροί και δεξιοί και αναρχικοί και φαντάζομαι ακόμη κι οι φασίστες ακούνε κάποιου είδους μουσική. Βέβαια, διάφορα είδη μουσικής έχουν χρησιμοποιηθεί ως ιδεολογικά εργαλεία, είτε για να υποστηρίξουν τα στενά πλαίσια της κομματικής προπαγάνδας, είτε για να απαξιώσουν άλλους χώρους. Εδώ έχουμε ένα τρανό παράδειγμα του μοναδικού, ίσως, φαινομένου: το ρεμπέτικο. Ένα είδος μουσικής με πολυπολιτισμική καταγωγή και παράδοση, ένα επαναστατικό θα έλεγα μουσικό ιδίωμα, που θα μπορούσε να αποτελέσει μία αρχή δημιουργίας βάσης τού νεοελληνικού πολιτισμού, το οποίο δυστυχώς εβλήθη με αήθης τρόπους κι απ’ τη Δεξιά κι απ’ την Αριστερά.
Το έφεραν δηλαδή στα μέτρα τους;
Δεν το έφεραν στα μέτρα τους ακριβώς, πιο πολύ θα έλεγα ότι… του πήραν μέτρα.
Είναι σπουδαίο πράγμα η μουσική;
Η μουσική είναι η μοναδική κοινή γλώσσα του σύμπαντος. Η μουσική είναι τα μαθηματικά με συναίσθημα. Και είναι μαζί με τις υπόλοιπες, λεγόμενες τέχνες, η άσκοπη -κατά μίαν έννοια- δραστηριότητα που μας διαφοροποιεί από τα άλλα ζώα.
Τι έχει πνοή στη μουσική;
Κατ’ αρχάς τα πνευστά όργανα! Αλλά, χωρίς πλάκα, οποιαδήποτε μουσική μπορεί να εμπνεύσει, ανάλογα με την αισθητική τού καθενός.
Πού κατοικεί αυτή η μουσική;
Σ’ όλες τις γλώσσες του κόσμου. Επειδή η γλώσσα είναι η μοναδική πατρίδα που έχει ο καθένας, η μουσική είναι η κοινή γλώσσα. Χρησιμοποιείται και από την εξουσία (βλέπε εμβατήρια και άλλα συναφή) αλλά και από τους «ταπεινούς και καταφρονεμένους».
Ποια μπορεί να είναι μία επαναστατική ή ρηξικέλευθη εξέλιξη στις μέρες μας;
Αυτήν τη στιγμή, οι καταστάσεις που ζούμε, της διά της βίας πτώχευσης τού μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού και της απίστευτης δημιουργίας ακόμα μεγαλύτερου χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών, πιστεύω πως μία άκρως επαναστατική και ρηξικέλευθη πράξη θα ήταν, αν βλέπαμε μία ομάδα εργαζόμενων ή ανέργων να διαμαρτύρονται για τα συμφέροντα και τα δικαιώματα, όχι της δικής τους επαγγελματικής ομάδας, αλλά του άλλου! Π.χ. αν βγαίνανε οι εκπαιδευτικοί να διαδηλώσουν για τους απολυμένους των Ναυπηγείων ή της Χαλυβουργίας και τούμπαλιν.
Δεν έχουμε βγει απ’ την αγέλη ή μήπως πρέπει ν’ απελευθερώσουμε τον αυθορμητισμό και το ένστικτο;
Ο αυθορμητισμός και το ένστικτο, καταπιέζονται πάρα πολύ στις μέρες μας. Έχει βρεθεί ένας νομότυπος τρόπος για να εξολοθρεύουν τους αδύναμους σ’ έναν κατ’ όνομα «πολιτισμό» που σου λέει: «Ψόφα και μη βγάζεις άχνα!». Ανθρώπινος πολιτισμός είναι μόνον αυτός που προστατεύει τον αδύναμο.
Η μουσική, φαντάζομαι, δεν μπορεί να γεφυρώσει τα πάντα. Ποιος είναι ο ρόλος των διανοούμενων σήμερα;
Η μουσική, μπορεί να μη δύναται να γεφυρώσει τα πάντα, αλλά φτιάχνει θεμέλια για τον πολιτισμό. Τον όποιο «πολιτισμό»… Μην ξεχνάμε, πως και στη μουσική εμπεριέχονται οι αντιφάσεις του ανθρώπινου γίγνεσθαι. Από τη μια, όποτε γίνονται επαναστάσεις, πολεμικές επιχειρήσεις γενικώς, πάντα προηγούνται (ή έστω ακολουθούν) τα όργανα και οι θούριοι, που εμψυχώνουν και ενθαρρύνουν τους μαχόμενους: Απ’ τους προαιώνιους αλαλαγμούς, τα κρόταλα, τους αυλούς, τους άσκαυλους και τα χάλκινα πνευστά, μέχρι τα «ready-made» προηχογραφημένα (από Wagner έως hip-hop και death metal) που ακούγονται σήμερα στη διαπασών από τα μαχητικά ελικόπτερα!… Από την άλλη, όλες οι εξουσίες χρησιμοποιούν ευκολοχώνευτες μουσικές, προβαλλόμενες αναφανδόν από τα διάφορα Μέσα (συμπεριλαμβανόμενης και της μουσικής βιομηχανίας) ως αναισθητικό και somniferous σκεύασμα!…Όσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, πείτε μου κι εμένα!.. Δυστυχώς βλέπουμε στον τόπο μας, αυτό που λέμε, «διανοούμενους» αλλά και «καλλιτέχνες», που προκειμένου να επιπλεύσουν, ενδύονται εν είδει σωσιβίων κομματικούς μανδύες και άλλους τέτοιου τύπου μανδύες. Γεγονός που επιτείνει τη γενικότερη τάση που έχουμε προς την οπαδοποίηση. Ατυχώς, για την έννοια «πολιτισμένος άνθρωπος».
Μια μουσική ψάχνει τον ακροατή της, ή ο ακροατής πάει γυρεύοντας;
Και τα δύο συμβαίνουν.
Τι έγινε, εντέλει ,με την επανάσταση και τη μουσική;
Η μουσική από μόνη της έχει στον πυρήνα της επαναστατικά στοιχεία, διότι μιλάει κατευθείαν στα συναισθήματα. Όπως και η φύση η ίδια, υπό πίεση, πάντα βρίσκει τρόπους να επιβιώσει και να αναζωογονεί τον εαυτό της.
Τι συμβαίνει με όσα θα έπρεπε να έχουμε κατακτήσει και με αυτά που ζούμε; Πού έπρεπε να κάνουμε τη ρήξη;
Όσα έχουν προηγηθεί, έγιναν για να κατακτήσουμε, υποτίθεται, την ανθρώπινη υπόστασή μας. Δεν βλέπω να έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Η ίδια συζήτηση θα μπορούσε να είχε γίνει σε οποιαδήποτε στιγμή της ιστορίας. Ο άνθρωπος, μένει πάντα ο ίδιος, «εμφιαλωμένος» στη φύση του, και το μόνο που αλλάζει είναι το τεχνολογικό περιβάλλον. Εδώ, εγώ βλέπω μια κτηνωδία της εξουσίας, που επιβάλλεται ασύστολα μέσα στους αιώνες. Απ’ όλα έχει ο μπαχτσές, αλλά αυτό που επιβάλλεται, εντέλει, στις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι κυρίως η κτηνωδία, με το α, β, ή γ πρόσωπο. Όσο πάει και περισσότερο, με την αποδόμηση της όποιας παιδείας, των κοινωνικών δομών ασφάλειας της υγείας και την τεχνηέντως και σκοπίμως επιβαλλόμενη ανεργία, οδηγούμεθα στην απανθρωποίηση και την τελειωτική μας αποκτήνωση. Το όποιο ρήγμα, μπορεί να δημιουργηθεί μόνο όταν ο φόβος και ο τρόμος που προκαλεί η εξουσία στους λαούς, προκληθεί από τους λαούς στην εξουσία.
Περπατάς στην Αθήνα. Τι σου έχει κάνει εντύπωση;
Έχω την εντύπωση ότι περπατάω σε μια βομβαρδισμένη πόλη, χωρίς να έχουν πέσει βόμβες. Μπορώ να σου πω, πως θα προτιμούσα πράγματι να μας βομβάρδιζαν. Τουλάχιστον θα ξέραμε από τι να πρωτοφυλαχτούμε. Βομβαρδιζόμαστε και μας ψεκάζουν, όχι από αέρος, αλλά από τις εκπομπές δηλητηριωδών αερίων, κατά ριπάς μάλιστα, των ραδιοτηλεοπτικών καθοδηγούμενων και καθοδηγούντων ΜΜΕ.
Όλοι μάς λένε να ελπίζουμε, κι ότι αν κάνουμε υπομονή «θα ’ρθει άσπρη μέρα και για μας κι ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός». Η ελπίδα όμως είναι ύπουλο πράγμα, διότι κάπου σε καταλαγιάζει και συγκρατείσαι. Σε καταστέλλει δηλαδή, με πιο υποβολιμαίο τρόπο.
Να παραμείνουμε ψύχραιμοι, νουνεχείς και εχέφρονες κι όπου να ’ναι… αναπτυσσόμεθα. Να μας γεμίζουν με ενοχές και να μην αντιλαμβανόμαστε ότι αυτοί στους οποίους έχουμε επιτρέψει να μας εξουσιάζουν, είναι ο καθρέφτης μας.
Πώς μπορούμε να ελπίζουμε ότι η Αριστερά θα γίνει καλύτερη αν απαλείψει τον Στάλιν;
Όσο κρεμόμαστε από τα διαφόρου τύπου μουστάκια ηγετών, θα παραμένουμε πρόβατα επί σφαγήν, για ν’ αναστηθούν άλλοι! Η καταγεγραμμένη, μέχρι σήμερα, ιστορία της ανθρωπότητας είναι, ουσιαστικά, η ιστορία της ανθρώπινης κτηνωδίας και βλακείας.
Δυστυχώς, σήμερα πλέον, τις κατά καιρούς εξαιρέσεις τις αρχειοθετούν και τις διαχειρίζονται κατά το δοκούν διάφορα «ευαγή» ιδρύματα. Μέχρι σήμερα, φευ, δεν έχει εφευρεθεί ούτε το «κακόμετρο» ούτε το «βλακόμετρο».
Έρχονται αλλαγές. Πώς θα βρουν τον άνθρωπο και πού θα τον βγάλουν;
Φοβάμαι πως όπως σου λέω και παραπάνω, ο άνθρωπος δεν αλλάζει (εύκολα, τουλάχιστον!). Ανάλογα με το περιβάλλον (φυσικό και τεχνολογικό) στου οποίου τη δημιουργία ή την καταστροφή συμβάλλει και ο άνθρωπος, ανάλογη θα είναι κι η τύχη του, ή η μοίρα του αν θέλεις. Χωρίς όραμα πάντως, όχι μόνο στεγνά ρεαλιστικό, αλλά κι ονειρικό-ποιητικό, δεν μας βλέπω να έχουμε καλό τέλος.
Κλείνοντας, θα μου επιτρέψετε να τελειώσω επ’ αυτού με δυο στιχάκια:
«Μια επιμήκυνση θα σώσει τη ζωή μας
και με τη δόση θε ν’ αγιάσει η ψυχή μας
μα σού ‘ρχεται μια ζάλη
σαν μπαίνει το κεφάλι
και γίνοντ’ όλα γύρω σου θολά»
Με τις υγείες μας! Σας φιλώ, Μήτs.o.s.
