Του Γιώργου Τσίπρα
«Αυτό που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο κόσμο είναι η αταξία. Η επί μακρόν εγκαθιδρυμένη τάξη έχει εξαφανιστεί, αλλά καμιά άλλη δεν έχει αναδυθεί στη θέση της. Νέες δυνάμεις παίρνουν θέση, αλλά διστάζουν να αναλάβουν ρόλους και τις ευθύνες που τους αναλογούν. Οι συνασπισμοί έχουν από καιρό παρέλθει και νέες οντότητες αναζητούν η μια την άλλη χωρίς συνοχή αναμεταξύ τους». Αυτή ήταν η εισαγωγή του Φρανσουά Ολάντ στην ετήσια σύσκεψη των Γάλλων πρεσβευτών στα Ηλύσια Πεδία, σε μια κατά τ’ άλλα αδιάφορη και χωρίς ιδιαίτερη ουσία ομιλία.
Πολύ θα ήθελε ο Ολάντ να πιστέψουμε όλοι, και ειδικά οι «νέες δυνάμεις» και «νέες οντότητες», πως «οι συνασπισμοί έχουν από καιρό παρέλθει». Ωστόσο, παρά τις όποιες περιπέτειες, ο ευρωατλαντικός άξονας και ο στρατιωτικός του βραχίονας, το ΝΑΤΟ, ζουν και βασιλεύουν και επεκτείνουν την ακτίνα δράσης τους και απειλών όσο ποτέ άλλοτε. Όχι μόνο αυτό, αλλά η Γαλλία ιδιαίτερα, παίρνοντας μια στροφή σχεδόν 180 μοιρών από την πολιτική που διατηρούσε μέχρι τον Σιράκ, έγινε πιο φιλοαμερικανική και απ’ όσο παραδοσιακά ήταν ανάμεσα στους δυο τους η Γερμανία μεταπολεμικά, προσδέθηκε στρατιωτικά πιο κοντά στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, έγινε δύναμη πολλές φορές πιο επιθετική και αντιδραστική και από τις ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Αφρικής.
Μα εάν θέσει κανείς το ερώτημα αν αυτή η στροφή της Γαλλίας είναι αποτέλεσμα μεγαλύτερης δύναμης ή αδυναμίας, η απάντηση μοιάζει απελπιστικά –για τη γαλλική αλαζονεία– προφανής: είναι από μεγαλύτερη αδυναμία… Εντός της γερμανικής και σε κρίση Ευρώπης, μέσα στον πλανήτη των νέων δυνάμεων και νέων οντοτήτων που αναδύονται.
Στην παρουσίαση του γεωπολιτικού δόγματος της χώρας η παραδοχή πως η Γαλλία δεν αποτελεί πλέον παγκόσμια δύναμη είναι αφοπλιστικά ευθεία. Αυτό όμως ούτε εξωραΐζει ούτε ακυρώνει την αποκρουστική στροφή που ξεκίνησε ο Σαρκοζί και συνεχίζει «βασιλικότερος» ο σοσιαλιστής Ολάντ.
Η Γαλλία και οι μεταβολές στην εξωτερική της πολιτική μοιάζει με μικρογραφία του Δυτικού κόσμου στο σύνολό του και ειδικότερα με τις μεταβολές στις πολιτικές των ΗΠΑ. Γιατί και οι ΗΠΑ και ο Δυτικός κόσμος στο σύνολό του –με την εξαίρεση της Γερμανίας– βρίσκεται σε υποχώρηση και μεγαλύτερη αδυναμία. Μα αυτό, όπως και στην περίπτωση της Γαλλίας, δεν τον κάνει πιο συνετό αλλά πιο επικίνδυνο. Για να είμαστε ακριβείς, η αλλαγή Ομπάμα σηματοδότησε πράγματι μια πιο «συνετή» διαχείριση σε αντιδιαστολή με την αλαζονική φυγή προς τα εμπρός του προκατόχου του, Τζ. Μπους, που έσπασε τα μούτρα της στην κρίση του 2007-08. Μια ορισμένη αναδίπλωση και αναπροσαρμογή ήταν αναγκαία για να μη βρεθούν οι ΗΠΑ σε πολύ χειρότερη θέση.
Ωστόσο, ας ρίξουμε μια ματιά στο τι οικοδομείται – όχι παρά τη θέληση της Δύσης, ας μην υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Θα περιοριστούμε σε δυο επισημάνσεις. Πρώτον στην χωρίς προηγούμενο αναταραχή, αποσταθεροποίηση, διάλυση της κρατικής κυριαρχίας σε μια τεράστια περιοχή του πλανήτη που εκτείνεται από το Πακιστάν στην Ανατολή μέχρι τη δυτική Αφρική στη Δύση, που βόρεια φτάνει μέχρι την ανατολική Ευρώπη. Δεύτερον, στο άνοιγμα μετώπων μέσα στην ίδια την Ευρώπη, με επίκεντρο τώρα την Ουκρανία. Από την πλευρά των ΗΠΑ η κίνηση αυτή με αποδέκτη (εκτός της Ρωσίας) την ίδια την Ευρώπη και τη Γερμανία ειδικότερα μοιάζει περίπου να λέει «αν είναι να πέσουμε, θα πέσουμε μαζί και με μένα αρχηγό».
Έχοντας προαναγγείλει τη στροφή στην Ασία-Ειρηνικό, η κίνηση αυτή της Ουάσιγκτον δείχνει σαν ξαναγύρισμα του κεφαλιού προς τα πίσω, στα «μετόπισθεν», και επιχείρηση να προσδεθούν οι σύμμαχοι πιο σφιχτά (ή και πιο ασφυκτικά για ορισμένους) στο δικό της άρμα, ώστε να καλυφθούν τα νώτα πριν τη νέα μεγαλεπήβολη εφόρμηση ταυτόχρονης ανάσχεσης της Ρωσίας, της Κίνας ή όποιων άλλων BRICS. Νέα μεγαλύτερη αλαζονεία και τυχοδιωκτισμός εν μέσω αναδίπλωσης; Είναι πιθανό… Ήδη από αυτό το… περιορισμένο πισωγύρισμα, η Κίνα προς την οποία απευθύνεται μακροπρόθεσμα το αμερικανικό δόρυ βγαίνει δυναμωμένη όχι ασήμαντα. Συνολικά ειδωμένο, αυτός που αποσταθεροποιείται περισσότερο είναι η δυτική Ευρασία και Αφρική και όχι η ανατολική Ευρασία ή άλλο μέρος του κόσμου.
Για να ξαναγυρίσουμε στη Γαλλία, λίγο πριν τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία που έτριξε τα δόντια στη Ρωσία για το ουκρανικό, ο Ολάντ ανέβαλε την παράδοση του πρώτου από τα τέσσερα ελικοπτεροφόρα μιστράλ σε μια κίνηση προσωρινού εντυπωσιασμού, αφού η καρδούλα της ασθμαίνουσας γαλλικής βιομηχανίας ξέρει τι θα σήμαινε μια πραγματική ακύρωση. Ένα μικρό παράδειγμα του ότι παρά τους λεονταρισμούς τα αδιέξοδα θα πολλαπλασιαστούν για όλο το Δυτικό κόσμο – και όχι μόνο.
Αυτό που κυρίως αποφεύγει να επισημάνει ο Ολάντ στην εισαγωγή του είναι ότι η αταξία συνδυάζεται με την έλλειψη σοβαρών κατευθυντήριων γραμμών σε βάθος χρόνου από πρώην ηγεμονικές δυνάμεις όπως οι ευρωπαϊκές. Οι στροφές, εκπλήξεις και ανατροπές που προσφέρουν ως γεωπολιτικό θέαμα οι ηγέτες του Δυτικού κόσμου δείχνουν περισσότερο να είναι απόρροια ενός κοντόθωρου και απελπισμένου «βλέποντας και κάνοντας», και όλο και λιγότερο ενός στρατηγικού σχεδιασμού. Και αυτό τους κάνει ήδη ακόμη πιο επικίνδυνους…
