Του Βασίλη Κεχαγιά
Λήγουν αύριο, Κυριακή, οι «Εικόνες του 21ου αιώνα». Φυσικά, πρόκειται για τον άξονα και τη φιλοσοφία που κινούν κάθε χρόνο το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το οποίο, για μία ακόμη χρονιά, σύστησε τις νεότερες, τις πιο αγωνιώδεις και κάποτε τις πιο προωθημένες κινηματογραφικά καταγραφές της πραγματικότητας. Τα θέματα δεν διαφέρουν και πολύ κάθε χρόνο. Διαφέρει η προσέγγισή τους, η ποικιλομορφία των αντιλήψεων, τα χρώματα στις πινελιές και η διαρκώς αυξανόμενη ανησυχία για την εξέλιξη των προβλημάτων τόσο της ατομικής όσο και της περιβαλλοντολογικής επιβίωσης. Για παράδειγμα, μήπως η εξαπλούμενη παγκοσμιοποίηση αποσκοπεί στον επακόλουθο εξοπλισμό του Διαστήματος, όπως διερωτάται ο Ντενί Ντελεστράκ στην ταινία του; Ή, πάλι, τι θα γίνει με τους «Ωκεανούς από πλαστικό», όπως αναζητά τη λύση σ’ αυτούς το ομότιτλο γαλλικό ντοκιμαντέρ; Στη Νικαράγουα, οι εργάτες στις θητείες της μπανάνας έχουν μείνει στείροι εξαιτίας των τοξικών παρασιτοκτόνων που χρησιμοποιούσε η εταιρία στις μπανανοφυτείες, αποκαλύπτει ο Φρέντρικ Γκέρτεν. Πόσοι επιστήμονες έχουν πεθάνει στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της μυστικής έρευνας που διεξάγεται γύρω από το βακτηριολογικό πόλεμο; Πέρα από αυτά, οι «Κασουάριοι – τα σπάνια πουλιά της Αυστραλίας» κινδυνεύουν με εξαφάνιση, στο Περού οι «Τσαπάρι, οι εφτά αρκούδες του ιερού βουνού» βρίσκουν την υποστήριξη της τοπικής ορεινής κοινότητας, οι οποίοι κατασκευάζουν καταφύγιο για χάρη τους, ενώ οι Κινέζοι «τσιγγάνοι των λουλουδιών» κυνηγούν την άνοιξη για τα μελίσσια τους.
Είναι φανερό ότι το περιβάλλον από μόνο του δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Έχει ανάγκη την ανθρώπινη υποστήριξη, τον ενεργό ακτιβισμό, όπως αποδεικνύει η Καναδέζα Σιλβί βαν Μπραμπάν στους «Φύλακες της γης», με πρωταγωνιστή ένα νεαρό, που ξεκινάει να σώσει το ποτάμι του χωριού του και καταλήγει όπου γης, με το mottο «Θέλω πια να βρίσκω απαντήσεις και χειροπιαστές λύσεις».
Η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που απασχολεί μονίμως τις οθόνες του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, είναι το προαπαιτούμενο για τη συνέχιση των αγώνων. Είναι η αγωνία του Χιλιανού μικροπωλητή να επιζήσει μαζί με 2.000 «συναδέλφους» του στο νέο σύστημα αστικών μεταφορών του Σαντιάγο, χρησιμοποιώντας τη Δύναμη του λόγου, όπως προδίδει και ο τίτλος του σχετικού φιλμ. Είναι η Καταγγελία του Κινέζου Ζάο Λιανγκ, που γυρνάει στην αχανή πατρίδα του μαζεύοντας καταγγελίες για καταχρήσεις και αδικήματα, που έχουν διαπράξει οι τοπικές Αρχές. Είναι οι εργάτες, που απολύονται μαζικά από τη MGM, στο Ντιτρόιτ, καθώς τα οικονομικά συμφέροντα της εταιρίας επιβάλλουν μεταφορά του εργοστασίου, αφού αυτό παράγει Το τελευταίο φορτηγό. Τέλος, είναι η προστασία των Μεξικανών μεταναστών οι οποίοι κυνηγούν το αμερικανικό όνειρο σε ένα διαρκές ταξίδι ανάμεσα στην ελπίδα και την απογοήτευση.
Φέτος, «τιμώμενη περιοχή» του πλανήτη, με αυξημένη παρουσία στο Φεστιβάλ, ήταν η Αφρική. Κινηματογραφιστές, καταγόμενοι από τη Μαύρη Ήπειρο -και όχι μόνο- με μοναδικό όπλο τους την κάμερα και στόχαστρο το φακό της, «σημαδεύουν» τα αναρίθμητα ανθρώπινα και οικολογικά προβλήματα της περιοχής. Το μέλλον της πατάει σε ένα τεντωμένο σκοινί, που το σινεμά προσπαθεί να τη βοηθήσει να το διατρέξει…
Ανάμεσα σε όλους αυτούς, φυσικά, και οι Έλληνες. Εξήντα εφτά στον αριθμό, παρά την «απεργία» των Κινηματογραφιστών στην ομίχλη, ως επί το πλείστον τηλεοπτικής καταγωγής, ως επί το πλείστον κατασκευαστές πορτρέτων. Ο Αντώνης Μποσκοΐτης, σε μια έξοχη δουλειά, σκιαγραφεί τον Νίκο Κούνδουρο, η Ευδοξία Μπρα εξετάζει τη ζωή του πειραματιστή σκηνοθέτη Γκρέγκορι Μαρκόπουλος, ο ιδιαίτερα ταλαντούχος στο είδος Ηλίας Ιωσηφίδης μάς συστήνει τον άγνωστο ποιητή Ηλία Τσέχο, από το Βέρμιο, ενώ ο Νίκος Χρυσικάκης φωτίζει το γνωστότερο «συνάδελφο» του Τσέχου, τον Τίτο Πατρίκιο. Ξεχώρισε κινηματογραφικά, αλλά και σε επίπεδο προσέλευσης κοινού, το πορτρέτο του φοβερού μουσικού Γιάννη Αγγελάκα, κατασκευασμένο από την Αγγελική Αριστομενοπούλου, με τίτλο Ταξιδιάρα Ψυχή. Τα ταξίδια στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ θα συνεχίζονται κάθε χρόνο, ανοιχτά στη συμμετοχή.
