Μοντέλο προόδου της αντεργατικής μεταρρύθμισης είναι για την ανεπτυγμένη Ευρώπη η Ελλάδα
του Χρήστου Πραμαντιώτη
«Οικοδομώντας την ανάπτυξη». Αυτή είναι η γενική ταμπέλα υπό την οποία η Ε.Ε. συνεχίζει το νεοφιλελεύθερο έργο της στα κράτη-μέλη. Την περασμένη Δευτέρα η Κομισιόν ενέκρινε τις ανά χώρα συστάσεις για το 2014, τις κατευθύνσεις δηλαδή που θα πρέπει να υλοποιηθούν «σχετικά με την τόνωση της ανάπτυξης, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης κατά την περίοδο 2014-2015». Αυτή τη «φιλόδοξη δέσμη μεταρρυθμίσεων», που αποτελούν άλλο ένα πλήγμα για τον κόσμο της εργασίας, πρόκειται να συζητήσουν οι ηγέτες των κρατών-μελών τον τρέχοντα μήνα και να εγκρίνουν επίσημα οι υπουργοί Οικονομικών στις 8 Ιουλίου. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα οφείλουν να εφαρμόσουν τις συστάσεις ενσωματώνοντάς τις στους εθνικούς τους προϋπολογισμούς για το 2015.
«Αντιδημοφιλείς»
Παρά τις μεταρρυθμίσεις που επιβάλλονται σε κάθε χώρα, η Κομισιόν αναγνωρίζει κομψά το αδιέξοδο, σημειώνοντας ότι «η ανάπτυξη θα εξακολουθήσει να είναι άνιση και εύθραυστη το 2014-2015», αλλά και ότι τα υψηλά επίπεδα ανεργίας και η δύσκολη κοινωνική κατάσταση θα βελτιώνονται με αργούς ρυθμούς και θα χρειαστεί χρόνος έως ότου καλυφθεί το μεγάλο επενδυτικό κενό». Κι έτσι, ενώ η λογική θα έλεγε ότι χρειάζεται να επανιδωθεί το μοντέλο που έχει εγκαθιδρύσει η ευρωπαϊκή ελίτ, στην πραγματικότητα η συνέχιση της ίδιας πορείας εμφανίζεται μονόδρομος: «καθίσταται αναγκαία η διατήρηση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων».
Μεταρρυθμίσεις που μάλιστα με φανατισμό πρέπει να συνεχιστούν, όπως σημειώνει σε σχετική ανακοίνωσή του και ο πρόεδρος της Κομισιόν, Χ.Μ. Μπαρόζο: «Εάν οι πολιτικοί αναλάβουν τον αρμόζοντα ηγετικό ρόλο και δείξουν την απαραίτητη πολιτική βούληση προκειμένου να ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις –ακόμα και αν αυτές δεν είναι δημοφιλείς– θα μπορέσουμε να επιτύχουμε ισχυρότερη ανάκαμψη και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για όλους». Η μικρή βέβαια λεπτομέρεια είναι ότι οι αντιδημοφιλείς αυτές μεταρρυθμίσεις δεν είναι απλώς κουβέντες, κοστίζουν σε πόνο, σε δυστυχία, ακόμη και σε ανθρώπινες ζωές. Ιδιαίτερα στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά όχι μόνο.
Συστάσεις για την αύξηση της απασχόλησης
Πρέπει να σημειωθεί ότι φέτος γίνονται συστάσεις σε 26 από τις 28 χώρες της Ε.Ε., καθώς μένουν εκτός συστάσεων η Ελλάδα και η Κύπρος, που εφαρμόζουν σκληρά μνημόνια – κι επομένως τι παραπάνω να στίψεις από τους λαούς τους. Εξάλλου, το μοντέλο και οι… συστάσεις ήδη εφαρμόζονται στη χώρα μας με τα γνωστά αποτελέσματα.
Η επιμονή στην πολιτική που ανατινάζει εργασιακές σχέσεις και μισθούς αναδεικνύεται στο βασικό στοιχείο πολιτικής. Έτσι, οι συστάσεις… συστήνουν ριζικές τομές στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (που θα παράγουν μαζικά καταρτισμένους υποαπασχολούμενος και υποαμειβόμενους), μικρότερη φορολογία στην εργασία και μεγαλύτερη στους επαναλαμβανόμενους φόρους (περιουσία, κατανάλωση), περαιτέρω σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα, απελευθερώσεις γενικώς για να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα (στο όνομα της οποίας όμως μένουν τα μεροκάματα στον πάτο και αυξάνονται οι πιέσεις στην απασχόληση), διαχείριση του κόστους της γήρανσης του πληθυσμού – δηλ. περαιτέρω μείωση στις δαπάνες για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Εξακολουθεί βεβαίως να αποτελεί ερωτηματικό με ποιο τρόπο αυτές οι παρεμβάσεις μπορούν να οδηγήσουν στην αύξηση της απασχόλησης, εκτός κι αν ως απασχόληση ορίζονται: η οποιαδήποτε μερική απασχόληση, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας, η ευκαιριακή εργασία που βρίσκει κάποιος δημιουργώντας μερικά «διαλείμματα απασχόλησης» εντός του γενικού φόντου της μόνιμης ανεργίας. Το μοντέλο που δείχνει ότι εγκαθιδρύεται στην Ελλάδα δηλαδή.
Στη χώρα-πειραματόζωο της τρόικα, ο εθνικός στόχος που πρέπει να πιαστεί μέχρι το 2020, κάνει λόγο για απασχόληση 70%. Ένα πλάνο που όλοι αναγνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να πιαστεί. Μπορεί όμως να πλησιαστεί… αποφασιστικά, καθώς όπως δείχνουν οι πίνακες αυξάνεται χρόνο με το χρόνο η μερική απασχόληση και η απασχόληση ορισμένου χρόνου, όπως επίσης μειώνονται (εξίσου αποφασιστικά) τα μεροκάματα και το μισθολογικό κόστος για τους εργοδότες. Τόσο που να γίνεται ολοφάνερο ότι η ανάκαμψη, αν έρθει, θα περάσει πάνω από τα ερείπια της εργασίας, κάνοντας την Ελλάδα χώρα-πρότυπο για όλη την ανεπτυγμένη Ευρώπη. Τα νούμερα είναι αρκούντως ενδεικτικά: η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται, το μισθολογικό κόστος μειώνεται, το μη μισθολογικό κόστος επίσης.
Τα επιτελεία της Κομισιόν, μιλώντας για την περίπτωση της Ελλάδας, εκτιμούν ότι «οι φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζονται στην αγορά εργασίας έχουν επιτρέψει στην Ελλάδα να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα που έχασε την τελευταία δεκαετία, από την άποψη του κόστους εργασίας» (Έγγραφο εργασίας της Κομισιόν για το Ελληνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2014). Η συνέχεια του δρόμου αυτού περιλαμβάνει περαιτέρω αύξηση της ευελιξίας, άρση των εμποδίων στην απασχόληση (sic), αλλά και τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που θα τεθεί σε ισχύ τις επόμενες εβδομάδες. Περιλαμβάνει επίσης τα επιδοτούμενα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο προγράμματα μη-ανεργίας. Αυτοί είναι οι βασικοί πυλώνες αύξησης της απασχόλησης, που δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερη ελαστικότητα και ανασφάλεια.
Ο έτερος πυλώνας που οι Ευρωπαίοι εταίροι χαρακτηρίζουν «εξαιρετικά μεγάλης σημασίας» και ο οποίος πρέπει να υλοποιηθεί «όσο νωρίτερα γίνεται εντός του 2014», είναι η λεγόμενη «Εγγύηση για τη Νεολαία». Επειδή οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους, ας μη νομίσει κανείς ότι «εγγυάται» κάποιος δουλειά στους νέους. Πρόκειται για ένα σύστημα που θα εξασφαλίσει μια αέναη περιπλάνηση της νεολαίας ανάμεσα σε διαδοχικές καταστάσεις εργασίας, μαθητείας, πρακτικής άσκησης, ή συνέχισης της εκπαίδευσής. Πρακτικά, μετά το τέλος της επίσημης εκπαίδευσης, θα προσφέρεται στους νέους «τελείως εγγυημένα» και για πολλά χρόνια η ευκαιρία να περιφέρονται ανάμεσα σε ΚΕΚ και πρακτική άσκηση, με ελάχιστα («εγγυημένα» πάντα) διαστήματα μιας όποιας εργασίας. Τα πράγματα, και σε αυτό το επίπεδο, είναι υπολογισμένα με μεγάλη ακρίβεια. Όχι μόνο θα εξασφαλιστεί η νεολαιίστικη περιπλάνηση, αλλά αυτό θα έχει και όφελος: «Το συνολικό εκτιμώμενο κόστος της καθιέρωσης προγραμμάτων με στόχο την παροχή Εγγυήσεων για τη Νεολαία στην Ευρωζώνη είναι 21 δισ. ευρώ ετησίως. Ωστόσο, η αδράνεια θα έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος. Οι νέοι που δεν εργάζονται ούτε παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης εκτιμάται ότι κοστίζουν στην Ε.Ε. 153 δισ. ευρώ ετησίως – εξαιτίας των επιδομάτων που τους χορηγούνται και της απώλειας φόρων» αναφέρουν οι υπηρεσίες της Κομισιόν. Που επίσης αναγνωρίζουν ότι δεν κοστίζουν όλα τα μέτρα παροχής Εγγυήσεων για τη Νεολαία ακριβά. «Για παράδειγμα, η ανάπτυξη στενότερης συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο που δεν απαιτεί μεγάλες δαπάνες».
Αυτή η «στενότερη συνεργασία» αφορά βεβαίως τους εμπόρους της κατάρτισης και τους εργοδοτικούς φορείς. Τα voucher είναι μόνο η αρχή…
