Από την περιφέρεια στο κέντρο.
Του Δημήτρη Θ. Αρβανίτη*
Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο και πιστεύω ότι θα ήταν ίσως και αναγκαίο να επιχειρήσουμε μια επαναδιατύπωση του τι εννοούμε πολιτισμό. Κυρίως να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές έννοιές του. Συχνά, αναφερόμενοι στον πολιτισμό, θα έλεγα ότι, με ευκολία προτάσσουμε γενικά το θέαμα και το ακρόαμα, με τρόπο που καθένας προσωπικά τα αντιλαμβάνεται ως βάση μιας λειτουργίας. Κι όμως, αυτά αποτελούν μέρος του περιεχομένου και όχι το όλον. Με μια τέτοια αντίληψη, είναι λογικό ότι κανείς κινδυνεύει να παρεκκλίνει από την ουσία, βαφτίζοντας ως αισθητική και ήθος το προσωπικό του γούστο και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του. Είναι, όμως, έτσι; Έτσι κι αλλιώς όλοι κατά βάθος γνωρίζουμε και κατανοούμε τον τρόπο που διαμορφώνεται ο πολιτισμός μέσα από τη σύνθεση της παράδοσης με την καθημερινή συμπεριφορά της ζωής των πολιτών στην αέναη ροή του χρόνου.
Για να γίνω συγκεκριμένος, θα πρότεινα ως αρχή, να μην σταματήσουμε ποτέ να ακούμε τους ποιητές και να μάθουμε να μιλάμε με τα παιδιά και όχι να μιλάμε στα παιδιά. Αυτή είναι μια τεράστια ευθύνη όλων μας που, δυστυχώς, συχνά την εγκαταλείπουμε. Οι Τέχνες εμπεριέχονται στη διαμόρφωση του πολιτισμού και τον συναποτελούν με μια σειρά λειτουργιών που έχουν να κάνουν με τη δημόσια φροντίδα στα βασικά θέματα της Παιδείας και της εκπαίδευσης, της Υγείας, της κοινής ωφέλειας, της κοινωνικής ασφάλισης. Με εντυπωσιάζει το ότι σε κάθε αναφορά στον Πολιτισμό εμφανίζονται ως πρωταγωνιστές μόνον οι καλλιτέχνες. Όχι γιατί δεν το δικαιούνται ισότιμα με κάθε πολίτη, φυσικά, αλλά γιατί συχνά ο τίτλος είναι αποτέλεσμα αυτοπροσδιορισμού, ενώ είναι ξεκάθαρο και αποδεδειγμένο ότι τον αποδίδει μόνο η Ιστορία. Τα δύο αντίθετα σημεία που ορίζουν την καλλιτεχνική έκφραση ως ένα από τα βασικά στοιχεία του πολιτισμού, μπορεί να είναι το αξιακό μέτρο του καλού και του κακού, αλλά χρόνο με το χρόνο γινόμαστε μάρτυρες της σκληρής πραγματικότητας που τοποθετεί πιο πάνω κι από αυτά τη μετριότητα. Το σύστημα έχει τον τρόπο να επιβάλει μετριότητες, αντλώντας μέσα από τη μεγάλη δεξαμενή της ιδιοτέλειας και της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Το πολιτιστικό μάρκετινγκ γνωρίζει και εφαρμόζει με απίστευτο θράσος μεθόδους αισθητικής μονοδρόμησης, αποκλεισμού κάθε ιδιαίτερης έκφρασης, διδάσκει την μη παρέκκλιση από νόρμες που κατευθύνουν απόλυτα σε κυρίαρχο ρεύμα και σερβίρει υποπροϊόντα ως κοινωνικά must με τη δικαιολογία ότι καταγράφει τις επιθυμίες του λαού. Η Αριστερά δεν χρειάζεται διαπιστευτήρια για τη σχέση της με τον Πολιτισμό. Κάποιοι που ανήκουμε στις τάξεις των φανατικών μονόχνοτων, δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε και να αποδεχθούμε το υψηλό επίπεδο του πολιτιστικού έργου της ευρύτερης ∆εξιάς. Από τις βαρύγδουπες τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων και τον «πολιτισμό των πολιτισμών», ίσαμε το απέραντο μαύρο στη ∆ημόσια Τηλεόραση.
Η περιφέρεια, η βαριά βιομηχανία της Αυτοδιοίκησης, οφείλει να συμπεριλάβει στα προγράμματά της για τη δημιουργία υλικοτεχνικών υποδομών, πρωτίστως σχέδιο πολιτισμού που θα επαναπροσδιορίζει με σαφήνεια την καλλιέργειά του και θα ξεχωρίζει την ιχνογραφία από τις Τέχνες, τα μαθητικά σκετς από το σύγχρονο θέατρο, δεν θα πριμοδοτεί μουσικές αρπαχτές βαφτίζοντάς τες καλοκαιρινά τοπικά φεστιβάλ, αλλά κυρίως θα επικεντρωθεί στο ήθος του πολιτισμού. Για παράδειγμα, θα παίρνει δυναμική θέση σε θέματα όπως το σχέδιο αλλαγής χρήσης της βασικής αρτηρίας της πόλης, της οδού Πανεπιστημίου, γνωστού με τον ελληνικό(!) τίτλο Rething Athens και θα μελετά τη γνώμη των αρχιτεκτόνων μας, που μάλλον κανείς δεν τους ακούει, ως ειδικών σε αυτά που αφορούν στη ζωή της ελληνικής πρωτεύουσας. Θα επιμείνει σε θέματα του αστικού περιβάλλοντος και θα αναρωτηθεί πότε οι λερωμένοι τοίχοι είναι αποτέλεσμα επαναστατικής καλλιτεχνικής έκφρασης και πότε βίαιη σαρωτική εικονορύπανση. Αν τα πεζοδρόμια είναι για τους πεζούς ή για τα τραπεζοκαθίσματα. Αν το ποδήλατο μπορεί να κινηθεί με ασφάλεια στην πόλη, αν το ποδόσφαιρο θα παίζεται με μπάλα ή με κροτίδες και μολότοφ, αν οι παραλίες ανήκουν στο λαό κι όχι στα ξενοδοχεία και στις βίλες κι αν οι πλατείες είναι σκουπισμένες και κάτω από τα παγκάκια.
Η Αριστερά δεν μοιράζει ελπίδες. ∆εσμεύεται δημιουργώντας προσδοκίες. Η ιστορική της διαδρομή, οι προτάσεις και τα προγράμματά της την καθιστούν ικανή να πείσει τους πολίτες για το μεγάλο ζητούμενο, την ανατροπή κι αυτό κάνει. Στις αποσκευές της μπορεί και πρέπει να συμπεριλάβει και την ανατροπή των κάθε είδους στερεότυπων που οδηγούν συστηματικά τον πολιτισμό μας σε ύπνωση και καχεξία.
* Ο Δημήτρης Θ. Αρβανίτης
είναι γραφίστας μέλος της AGI
