Ωμή επέμβαση από ΗΠΑ και Γερμανία, καρότο και μαστίγιο από τη Μόσχα
Του Γιώργου Τσίπρα
Η Ουκρανία υπήρξε και ιστορικά, κατά το παρελθόν, πολυπόθητο τρόπαιο της Πορείας προς Ανατολάς. Η σύγχρονη Drang nach Osten στην Ευρώπη αφορά το σύνολο της Δύσης και βρίσκει σε συγκλίνουσες κατευθύνσεις τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. της Γερμανίας.
Σύμφωνα με τον Edward Lucas, εκδότη του Economist, «Αν η Ουκρανία υιοθετήσει έναν ευρωατλαντικό προσανατολισμό, το καθεστώς Πούτιν και οι σατραπείες του είναι τελειωμένες. Αλλά εάν η Ουκρανία πέσει στην αγκαλιά της Ρωσίας, τότε οι προοπτικές είναι δυσοίωνες και κινδυνεύει η ασφάλεια της ίδιας της Ευρώπης. Το ΝΑΤΟ αγωνίζεται ήδη να προστατέψει τις Βαλτικές Χώρες και την Πολωνία από τις ενιαίες και επιβλητικές στρατιωτικές δυνάμεις Ρωσίας και Λευκορωσίας. Αν προστεθεί στη συμμαχία η Ουκρανία, ο πονοκέφαλος θα γίνει εφιάλτης».
Συγκριτικά με τη Ρωσία, η μετάβαση της Ουκρανίας στον καπιταλισμό ήταν πιο κομπραδόρικη και μαφιόζικη, οδηγώντας σε μια συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής εξουσίας σε λίγους μεγιστάνες, πιο προκλητική από κάθε άλλη χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ και του ευρωπαϊκού τμήματος της Σοβιετικής Ένωσης. Σε συνδυασμό με το μικρότερο μέγεθός της, η Ουκρανία κατέληξε να είναι το άβουλο σχοινί μιας διελκυστίνδας γιγάντων, της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Γερμανίας. Με τον πληθυσμό των 46 εκατ., τις επιστημοτεχνικές βάσεις, το μορφωμένο εργατικό δυναμικό, το φυσικό πλούτο και κυρίως την παραγωγική βάση που διαθέτει, μπορούσε να διεκδικήσει μια καλύτερη προοπτική.
Παρ’ όλα αυτά, αν η Ανατολική Ευρώπη, οι Βαλτικές Χώρες και η Γεωργία προσδέθηκαν στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ και, από την άλλη πλευρά, η Λευκορωσία προσδέθηκε στη Ρωσία, η Ουκρανία απέρριψε μέχρι σήμερα και τα δύο. Χωρίς να αποφύγει τον οικονομικό και κοινωνικό μαρασμό που σημάδεψε και τις άλλες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, η αποφυγή πρόσδεσης ειδικά στην Ε.Ε., και ειδικότερα στην Ε.Ε. του μερκελισμού, γλίτωσε την Ουκρανία από τα χειρότερα.
Η απειλή για την εγχώρια βιομηχανία μιας εξόχως βιομηχανικής οικονομίας, που περιλαμβάνει τομείς υψηλής τεχνολογίας, και η απειλή να ξηλωθούν τα υπολείμματα κράτους πρόνοιας, όπως η κρατική ενίσχυση της στέγασης και της θέρμανσης που ισχύει σήμερα, θα ήταν οι πλέον βέβαιες επιπτώσεις, μεταξύ άλλων, κρίνοντας και από την πορεία άλλων χωρών. Ειδικά για την ανατολική-νοτιοανατολική Ουκρανία της παραγωγής άνθρακα, μηχανημάτων, αυτοκινήτων, πυραύλων, αρμάτων μάχης και αεροσκαφών, η είσοδος στην Ε.Ε. είναι εκτός συζήτησης.
Εξίσου, το Κίεβο απέφυγε μέχρι σήμερα τα προγράμματα λιτότητας του ΔΝΤ.
Ο διχασμός της Ουκρανίας σε δυτική και ανατολική δεν είναι μόνο ιστορικός και «ιδεολογικός», αλλά και οικονομικός-κοινωνικός, με το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας και της απασχόλησης συγκεντρωμένες στο ανατολικό τμήμα και την ανεργία και μιζέρια εντοπισμένες περισσότερο στο δυτικό. Κυρίως όμως είναι διχασμός εισαγόμενος απ’ έξω.
Το Σβόμποντα, η Χρυσή Αυγή της Ουκρανίας, μαζί με άλλες φασιστικές οργανώσεις στις συγκρούσεις με την αστυνομία το προηγούμενο δίμηνο. Είναι ένα κόμμα άκρως αντιρωσικό και ιδιαζόντως φιλοδυτικό για νεοναζιστικό κόμμα. Διαφέρει με τη Χρυσή Αυγή στο ότι είχε φροντίσει να «σοβαρευτεί» -όπως θα έλεγε και ο… Μπάμπης στον Σκάι- πριν εκτοξευτεί στις τελευταίες εκλογές. Η Ουκρανία αποτελεί μοναδική στην Ευρώπη περίπτωση χώρας που ο εθνικισμός δεν εκφράζεται με κάποιον ευρωσκεπτικισμό, ούτε καν μοιράζεται σε δυο στρατόπεδα, αλλά καταχωρείται στο σύνολό του στον πιο επιθετικό φιλο-ευρωπαϊσμό και φιλο-δυτισμό.
Σύμφωνα με το german-foreign-policy.com, ο Βιτάλι Κλιτσκό, που ζούσε τα προηγούμενα 15 χρόνια στη Γερμανία, μποξέρ και ηγέτης της «Γροθιάς» (Ουκρανική Δημοκρατική Συμμαχία για Μεταρρυθμίσεις), «δεν είναι απλώς πολιτικός σύμμαχος του Βερολίνου αλλά προϊόν της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής». Σύμφωνα με το ίδιο το Spiegel, το Βερολίνο επενδύει στον Κλιτσκό. Η «Γροθιά» που ιδρύθηκε μόλις το 2010 ενισχύεται χωρίς φειδώ μέσω του Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ, ο δε Κλιτσκό έχει τακτικές επαφές με τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών. Πριν από δυο χρόνια ο Jostmeier, χριστιανοδημοκράτης πολιτικός, είχε δηλώσει ότι ο Κλιτσκό «είχε λάβει οδηγίες από το Ίδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ να ιδρύσει ένα χριστιανοδημοκρατικό, συντηρητικό κόμμα στην Ουκρανία». Με την Γιούλια Τιμοσένκο στη φυλακή, ο άνθρωπος του Βερολίνου φαίνεται να παίρνει το χρίσμα εκ μέρους όλης της Δύσης, αναμφίβολα δείγμα γερμανικής ισχύος. Η «Πατρίδα» του Γιάνετσιουκ, που υποκαθιστά την Τιμοσένκο, το μέχρι χθες μεγαλύτερο αντιπολιτευτικό κόμμα, παραμένει κατά κύριο λόγο φιλοαμερικανικό, και είναι αυτό που κυρίως συνεργάζεται με το Σβόμποντα.
Η τεράστια στήριξη από τη Δύση και η μεταστροφή μέρους των ολιγαρχών και των ΜΜΕ που ελέγχουν, μετά τις δυτικές αντιδράσεις στο «όχι» Γιανούκοβιτς προς την Ε.Ε., είναι ο βασικότερος λόγος της επιμονής των διαδηλώσεων.
Η παρέμβαση αξιωματούχων των ΗΠΑ και της Ε.Ε. στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα της Ουκρανίας είναι ωμή. Αν η Μόσχα εκβιάζει ανοιχτά το Κίεβο και ταυτόχρονα τάζει, η παρουσία δυτικών αξιωματούχων στις διαδηλώσεις, οι εκκλήσεις της αμερικανικής πρεσβείας στο Κίεβο για διαπραγματεύσεις εν είδει διαιτητή,όπως και της Μέρκελ ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Τσαντισμένοι από τη δυναμική επάνοδο της Μόσχας στα διεθνή πράγματα, ή σε αντιστάθμιση για την ισοπαλία-ανατροπή του παιχνιδιού στη Συρία, ΗΠΑ και Ε.Ε. μοιάζουν να έχουν «ξεφύγει». Για του λόγου το αληθές, το ίδιο το Ευρωκοινοβούλιο σε μια ασυνήθιστα άκομψη γλώσσα αποφάσιζε τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι «τώρα, περισσότερο από ποτέ απαιτείται να στραφεί η προσοχή μας στις ανησυχητικές πιέσεις στην Ανατολική Γειτονιά της Ε.Ε. και στο εγχείρημα του Ανατολικού Συνεταιρισμού που αμφισβητείται από τη Μόσχα».
Το πολιτικό ζήτημα στην Ουκρανία μοιάζει σε ορισμένες του όψεις με πλευρές του πολιτικού ζητήματος στην Ελλάδα, όπου μια νεοναζιστική οργάνωση διεκδικεί να εκφράσει -όχι χωρίς σημαντική επιτυχία- την αντιμνημονιακή, αντισυστημική διάθεση μεγάλης μερίδας του κόσμου που πλήττεται. Στην Ουκρανία, ακόμη πιο μπερδεμένα, η διέξοδος και ανατροπή του σάπιου καθεστώτος των ολιγαρχών φαντάζει σε μερίδα του κόσμου να περνά μέσα από την προσφυγή στη Δύση και την Ε.Ε., και τα κόμματα που ολοκληρωτικά έχουν αναλάβει αυτό το καθήκον (σε αντίθεση με την Ελλάδα) είναι όλα κόμματα και αυτά των ολιγαρχών αλλά και δεξιότατα, υποτελή σε δυτικά ινστιτούτα έως νεοναζιστικά.
Η συνάντηση της ανέχειας, ειδικά στις δυτικές «δεξιές» περιοχές, και της δυσαρέσκειας για το πολιτικό σύστημα, με τον ουκρανικό υποτελή εθνικισμό και τον δυτικό παράγοντα, οριοθετεί το δυναμικό αδιέξοδο της σύγκρουσης και της διελκυστίνδας στην Ουκρανία, όπου καμιά πλευρά δεν εκπροσωπεί μια λαϊκή προοπτική.
Μόσχα και Δύση είναι το ίδιο;
Δεν υπάρχει θέμα επιλογής ανάμεσα σε δύο «νταβατζήδες». Αυτό θα έλεγε μια ορισμένη αριστερή λογική. Χωρίς πράγματι να πρέπει να επιλέξει κανείς «νταβατζή», θα αποτελούσε ωστόσο κρίσιμη παράλειψη να μη διακρίνουμε το πασιφανές πως μια προσχώρηση της Ουκρανίας στην Ε.Ε. θα σήμαινε πρακτικά τη νεοαποικιοποίησή της με τους όρους που αυτό έγινε στην περίπτωση της Βουλγαρίας ή της Ρουμανίας. Οι πολιτικές της Ρωσίας όπως και της Κίνας στις οικονομικές τους σχέσεις με τρίτες πιο αδύναμες χώρες διαφέρουν σημαντικά από τη Δύση και τους οικονομικούς της οργανισμούς κατά το ότι δεν επιβάλλουν νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
Έπειτα, οι σχέσεις αυτές είναι κατά κανόνα λιγότερο ανισότιμες στο δούναι και λαβείν. Για παράδειγμα, οι προδιαγραφές και μόνο που επιβάλλει η Ε.Ε. για τα προϊόντα που κυκλοφορούν στο εσωτερικό της, θα σήμαιναν μονομερή αποκλεισμό για πολλά από τα ουκρανικά βιομηχανικά προϊόντα, οι δε αμοιβαίοι κανόνες και κριτήρια περί «απελευθέρωσης της αγοράς» κάθε άλλο παρά αμοιβαία και χωρίς διακρίσεις είναι και εφαρμόζονται, όπως καλά γνωρίζουμε…
O ουκρανικός εθνικισμός
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης καταβλήθηκαν προσπάθειες -με τη συμβολή δυτικών ινστιτούτων- να «κατασκευαστεί» ένα ουκρανικό έθνος απολύτως ξεχωριστό από τη ρωσική εθνότητα και ιστορία, σε αντίθεση με τις κοινές καταβολές και την εθνολογική διαπλοκή Ρώσων και Ουκρανών (και Λευκορώσων), στη νεότερη Ιστορία και στο σήμερα.
Ο ιστορικός-ανιστόρητος ουκρανικός εθνικισμός που ξαναφούντωσε στον 20ό αιώνα, ήταν εξαρχής σημαδεμένος ως αντι-μπολσεβικισμός μετά το 1918, όταν η δυτική Ουκρανία βρέθηκε εντός της μεγάλης Πολωνίας «γλιτώνοντας» από τους μπολσεβίκους, και ως φιλοχιτλερισμός μέσα στον πόλεμο.
Ιδιαίτερα η Γαλικία, έδαφος της Αυστροουγγαρίας μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χώρια από τους υπόλοιπους Ουκρανούς για αιώνες, παρείχε τη Μεραρχία των Ες-Ες Γαλικίας που μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκε από τη CIA για αντάρτικο στη δυτική σοβιετική Ουκρανία μέχρι τα μέσα του ’50. Η απόπειρα «κατασκευής» ενός αμόλυντου από τη Ρωσία ουκρανικού έθνους μετά το 1991 θεωρεί τους Γαλικιανούς «γνήσιους Ουκρανούς» και η διάλεκτος των τελευταίων αποτέλεσε τη βάση ορισμού της «εθνικής ουκρανικής γλώσσας».
Όπως και στις Βαλτικές Χώρες, ανεγέρθηκαν μνημεία για… τα Ες-Ες που έπεσαν, ενώ ο θεωρούμενος πατέρας του ουκρανικού εθνικισμού, Στέπαν Μπαντέρα, ήταν στέλεχος της Γκεστάπο κατά την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση το 1941. Γαλικιανοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004, ενώ οι αντίπαλοι των διαδηλώσεων αποκαλούν την κατάληψη της Πλατείας Μεϊντάν «γαλικιανή κατοχή»…
