Οι δηλώσεις Ομπάμα, η γενίκευση του χάους και οι υπαρκτές απειλές για την ευρύτερη γειτονιά μας
«Η αμερικανική ηγεσία είναι η μόνη σταθερά σε έναν αβέβαιο κόσμο. Μόνο η Αμερική έχει τη δυνατότητα και τη θέληση να κινητοποιήσει τον πλανήτη ενάντια στην τρομοκρατία. Μόνο η Αμερική έχει συσπειρώσει τον κόσμο όλο ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα»
Μπαράκ Ομπάμα
Όλο και πιο γοργά, όλο και πιο φανερά, αναδεικνύονται σημάδια ότι η παρατεταμένη οικονομική κρίση παίρνει διαστάσεις μιας παγκόσμιας γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.
Οι προσωρινές ισορροπίες και διευθετήσεις που διαμορφώθηκαν με το «τέλος του ψυχρού πολέμου» βρίσκονται, σήμερα, σε πλήρη αμφισβήτηση. Οι ισορροπίες που εξέφραζαν το συσχετισμό δύναμης εκείνης της περιόδου δεν σήμαιναν, βέβαια, την πλήρη αποδοχή των τετελεσμένων που επιδίωκαν οι ΗΠΑ. Για παράδειγμα, ο πόλεμος στη Γεωργία (2008) σαν αποτροπή του σχεδίου ασφυκτικής περικύκλωσης της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ, η μη συμμόρφωση Ρωσίας και Κίνας (έστω και) στα ψηφίσματα του ΟΗΕ για τις επεμβάσεις σε Ιράν και Ιράκ, ήταν προμηνύματα εξελίξεων που εμφανίζονται πια στη διεθνή σκηνή πιο καθαρά.
Σήμερα, μετά από μια περίοδο αποπειρών απεμπλοκής των Αμερικάνων από τα θερμά μέτωπα που οι ίδιοι είχαν ανοίξει έχουμε την κήρυξη ενός πολέμου «από αέρος» στο Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) και την προσπάθεια αναζήτησης μιας νέας «συμμαχίας προθύμων» για να καθαρίσουν το τοπίο εμπλεκόμενες σε χερσαίες επιχειρήσεις.
Παράλληλα, έχουμε ψυχροπολεμικές δηλώσεις των επικεφαλής του ΝΑΤΟ και του προέδρου Ομπάμα στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ σχετικά με τον πόλεμο στη Ουκρανία και τη στοχοποίηση της πολιτικής Πούτιν στην περιοχή, που όμως πραγματοποιούνται ταυτόχρονα με την αναζήτηση πολιτικών λύσεων. Το τοπίο των αναστατώσεων συμπληρώνεται με την επέμβαση των Ρώσων στην Κριμαία και τη στάση τους στον πόλεμο στην Ουκρανία, με την αύξηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων της Κίνας, τον εντεινόμενο ανταγωνισμό της με την Ιαπωνία, αλλά και την παρουσία κινέζικων στρατιωτικών δυνάμεων (με την έγκριση του ΟΗΕ) στην Αφρική.
Αυτό που συνθέτει το σημερινό περίπλοκο τοπίο είναι:
α) Η πρόθεση των αμερικανών να επανεμφανιστούν ως η μοναδική παγκόσμια δύναμη ικανή να προασπίσει την «παγκόσμια τάξη» και άρα να επιβάλει έτσι τους πλανητικούς της σχεδιασμούς,
β) Η προσπάθεια της Ρωσίας να ξαναμαζέψει ό,τι περισσότερο μπορεί από την πρώην Σοβιετική Ένωση για να αποτρέψει την ασφυκτική της περικύκλωση από την επέκταση του ΝΑΤΟ, και
γ) Η αναζήτηση δρόμων εκ μέρους της Κίνας να μην περιοριστεί σε δευτερεύοντα ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις, ούτε να αποδεχτεί το σημερινό βαθμό επιρροής των ΗΠΑ στην Ασία.
Στο έδαφος της σημερινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της αλλαγής (είτε πραγματική είτε εν δυνάμει) του συσχετισμού δύναμης μεταξύ τους η οικονομικής τους αντιπαράθεση παίρνει γεωστρατηγική διάσταση.
Τα ερωτήματα που πρέπει να απασχολήσουν είναι αν η σημερινή γεωστρατηγική αντιπαράθεση θα σημάνει γενικευμένη διασπορά των συγκρούσεων σε άλλα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Είναι φανερό ότι η πολιτική των ΗΠΑ μετατοπίζεται από την επιβολή «ροζ επαναστάσεων» και την εγκαθίδρυση δουλικών ή φιλικών στην πολιτική τους καθεστώτων προς την επιβολή μιας σχεδιασμένης χαοτικής κατάστασης, που επιτρέπει τη διαρκή ομηρία και έτσι το έλεγχο των περιοχών του στρατηγικού τους ενδιαφέροντος. Μένει να δούμε τα όρια της αμερικανικής επιθετικότητας και το βαθμό συμφωνίας και άρα ενότητας όλων των πραγματικών πηγών εξουσίας των ΗΠΑ στην πολιτική Ομπάμα.
Η πολιτική Ομπάμα επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις διεργασίες στη καρδιά της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας πληγωθεί περισσότερο από όλους από την παγκόσμια οικονομική κρίση και έχοντας δείξει φανερή αδυναμία στο να χαράξει μια συνολική -και όχι μια αυστηρά γερμανική- γραμμή διεξόδου, διαπερνιέται παράλληλα από μια πολιτική κρίση, με τη σημαντική ενδυνάμωση αντιδραστικών ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων, και από την αδυναμία διατύπωσης ενός ευρωπαϊκού σχεδίου στο τοπίο των γεωπολιτικών αναστατώσεων.
Η Γερμανία, για να μπορέσει να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της στο χώρο της Ευρώπης, εξαναγκάζεται ή κάνει την επιλογή της συμμόρφωσης με τα αμερικανικά συμφέροντα και τις πιέσεις που ασκούν οι Αμερικανοί πάνω της.
Την ίδια στιγμή που το ευρωπαϊκό διευθυντήριο δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ευρωατλαντικό-ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο, βρίσκεται αντιμέτωπο με σημαντικές δυσκολίες, καθώς οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν την κρίση στην Ουκρανία για να βάλουν εμπόδια στις οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. (και ιδιαίτερα της Γερμανίας) και Ρωσίας, κυρίως στον ενεργειακό τομέα.
Την ίδια στιγμή, όλοι αντιλαμβάνονται τον τεράστιο κίνδυνο που εγκυμονεί η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας στην Ουκρανία που, αν ξεφύγει από τα σημερινά πλαίσια, μπορεί να μεταφερθεί νοτιότερα και μέχρι τη Βαλκανική.
Οι γεωπολιτικές αναταράξεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την Ελλάδα. Αν η επέκταση της ουκρανικής κρίσης προς τον Νότο και τη Βαλκανική αποτελούν προς το παρόν πιθανό ενδεχόμενο, η εντεινόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας στον άξονα Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος αποτελεί πραγματική απειλή.
Η Τουρκία οξύνει τη στάση της απέναντι σε Κύπρο και Ελλάδα, επιδιώκοντας να αντισταθμίσει τη συμφωνία της για την ίδρυση κουρδικού κράτους στα σύνορα της με το Ιράκ, με αντίστοιχα οφέλη στα δυτικά της.
Καθώς τα γεωπολιτικά κύματα έρχονται και θα χτυπήσουν πολύ σύντομα την Ελλάδα, θα ήταν ψευδαίσθηση να θεωρηθεί ότι θα μας προστατέψει η σχέση μας με την Ε.Ε. Αντίθετα, χρειάζεται πολλαπλή προετοιμασία, καθώς δεν πρέπει να ξεχνιέται ότι οι γεωπολιτικές εμπλοκές πολλές φορές στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση του ριζοσπαστισμού και της ανόδου της Αριστεράς στην Ελλάδα.
