«Βροχή… Επισκοπή… Γενέθλια της Παναγίας… Τάφος…. Αφανής… Βροχή… Αιακός…».
Πόσα παιδικά μάτια δεν έσκυψαν πάνω από το σημειωματάριο του Γερμανού Χανς για να ανακαλύψουν το μυστικό του Θησαυρού της Βαγίας; Του πρώτου της βιβλίου που ξεκίνησε σαν παιχνίδι. Η Ζωρζ Σαρή και η Άλκη Ζέη έφεραν την τομή στο ελληνικό παιδικό βιβλίο. Η ιστορία εισβάλλει με φόρα. Τα «απαγορευμένα» θέματα γίνονται κτήμα των παιδιών. Τα αφυπνίζουν, χωρίς να προαπαγανδίζουν… Πόσες και πόσες γενιές δεν αγάπησαν το διάβασμα από τα βιβλία τους; Πόσες και πόσες γενιές συγγραφέων δεν οφείλουν σε αυτές τις δυο γυναίκες;
Και να ήταν μόνον αυτό; Σε «αντίθεση αγεφύρωτη» με τους σημερινούς «πνευματικούς» ανθρώπους, δεν υπήρξαν άνθρωποι μόνο της θεωρίας, αλλά και της πράξης. Και φυσικά πλήρωσαν το τίμημα. Δεν ηττήθηκαν όμως ποτέ!
«Σοφή στους σοφούς είναι η στάση»*
Η Ζωρζ Σαρή γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα. Η μητέρα της Γαλλίδα από τη Σενεγάλη και ο πατέρας της Έλληνας από το Αϊβαλί… Στην Κατοχή πήρε μέρος στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ. Κρατάω τα λόγια της και σκέφτομαι τις αναλογίες με το σήμερα:
«…Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας. Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε το δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δεν φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση…».
Στον Εμφύλιο τραυματίζεται στο χέρι και το πόδι από οβίδα. Το 1947 αναγκάζεται να φύγει από τη χώρα και να πάει στο Παρίσι. Θα ζήσει εκεί 15 χρόνια. Το 1962, επιστρέφει στην Ελλάδα. Τότε γράφει και το πρώτο της μυθιστόρημα, τον Θησαυρό της Βαγίας.
Στη διάρκεια της Κατοχής η Ζωρζ Σαρή φοίτησε στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη. Στο Παρίσι συνέχισε τις σπουδές της, καθώς φοίτησε στη σχολή του Σαρλ Ντιλέν. Γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους, όπως τον Κώστα Αξελό, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Άδωνι Κύρου, τον Μαρσέλ Μαρσό και πολλούς άλλους. Εκεί συνάντησε και τον Μαρσέλ Καρακώστα, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Αλέξη και τη Μελίνα Καρακώστα, που έγινε κι εκείνη συγγραφέας, για να φύγει από τη ζωή πρόωρα, προλαβαίνοντας ωστόσο να αφήσει και το δικό της ξεχωριστό σημάδι (οι δυο τους συνεργάστηκαν και στο βιβλίο Κλειστά χαρτιά).
Η Ζωρζ Σαρή έπαιξε στο θέατρο αλλά και τον κινηματογράφο. Μάλιστα, τιμήθηκε με το βραβείο β’ Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το Έγκλημα στα Παρασκήνια. Πολλοί τη θυμόμαστε και ως «Φρειδερίκη» στο Χάπι Ντέι του Παντελή Βούλγαρη, που αν δεν κάνω λάθος πρέπει να είναι και η τελευταία εμφάνισή της ως ηθοποιός στον κινηματογράφο.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας αποφάσισε, μαζί με φίλους της ηθοποιούς, να κάνουν παθητική αντίσταση και να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο (και πάλι κάνω σκέψεις για το σήμερα και τη στάση συναδέλφων της – αν μπορεί κανείς να τους χαρακτηρίσει έτσι).
Η Ζωρζ Σαρή από κοντά
Νομίζω πως και μόνο να απαριθμήσω τους τίτλους κάποιων από τα βιβλία της, θα προκαλέσω, σε όλους όσοι διαβάζετε αυτές τις γραμμές, πιο άμεσους συνειρμούς:
Το ψέμα, Όταν ο ήλιος, Κόκκινη κλωστή δεμένη, Τα στενά παπούτσια, Τα γενέθλια, Το γαϊτανάκι… Δεκάδες βιβλία για μικρά και μεγάλα παιδιά. Μυθιστορήματα για μεγάλους. Θέατρο. Μεταφράσεις… Ακάματη!
Θα μου επιτρέψετε να πάω πίσω στο χρόνο. Έχουν περάσει πάνω από δεκατέσσερα χρόνια, όταν είχα την τύχη να τη συναντήσω για μια και μοναδική φορά στο σπίτι της. Πήγα να της πάρω συνέντευξη για ένα περιοδικό για γονείς, στο οποίο εργαζόμουν τότε. Θέμα ο ρόλος της γιαγιάς. Χιούμορ και τρυφερότητα ήταν ο τρόπος που προσέγγισε το θέμα και μου μίλησε για «υπό κατάργησιν γιαγιά». Για τα παραμύθια που χάνονται και για τη φωνή της γιαγιάς, του παππού ή και των γονιών που αντικαθίστανται από ψυχρά μηχανήματα. Ποιος θα πει ιστορίες στα παιδιά;
Ένιωθα ένα παράξενο τρακ. Γιατί δεν συναντούσα έναν οποιοδήποτε συγγραφέα, αλλά κάποια που με έκανε να νιώθω σαν παιδί. Με την καλή έννοια. Μαγεμένος μάλλον. Μου χάρισε ένα-δυο βιβλία της που δεν είχα διαβάσει… Αυτή τη συνάντηση, αυτή την εικόνα ανασύρω. Μιας γυναίκας που κατάφερνε να είναι αριστοκρατική (αν μου επιτρέπεται τέτοιος χαρακτηρισμός) και παράλληλα αγωνίστρια. Δεν ήμουν σε ένα σπίτι, αλλά σε ένα μαγικό εργαστήριο. Σε μια μυστική σπηλιά γεμάτη βιβλία…
Ανοίγω το ένα από εκείνα τα βιβλία, την Κόκκινη κλωστή και διαβάζω:
«…Οι πρωτοπόροι, αναγκαστικά ανοίγουν δρόμους που θα τους ακολουθήσουν ίσως οι αυριανοί άνθρωποι και άκουσον-άκουσον, δεν έχει σημασία αν εμείς τώρα δεν τους παραδεχόμαστε! Μα η τέχνη πρέπει να αντιμετωπίζει άμεσα το σημερινό άνθρωπο, τα προβλήματά του, να μην είναι ξεκρέμαστη και άσχετη με τα όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον κόσμο…».
Κλείνω τα μάτια και σκέφτομαι. Λέω να ξαναδιαβάσω μερικά από τα βιβλία της στα παιδιά μου. Ίσως να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο… Από κάπου μακριά, η Ζωρζ Σαρή θα χαμογελά…
* Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ
