Ποιος είναι τούτος που αναλίσκεται περήφανος;
Το σώμα του το ανθρώπινο δεν τον πονά;
Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή. Και δύσκολη. Φοβάμαι.
Ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις, μου είπαν.
Όμως εκείνος καίγονταν μονάχος. Καταμόναχος.
Κι όσο αφανίζονταν, τόσο άστραφτε το πρόσωπο.
Γινόταν ήλιος.
(Τάκη Σινόπουλου, «Ο Καιόμενος», συλλογή Μεταίχμιο Β΄, 1957)
Κάποιοι έλεγαν ότι ήταν ζήτημα χρόνου, αφού για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες μεγάλο μέρος της βορειοαμερικανικής κοινής γνώμης έχει σοκαριστεί και θυμώσει σε τέτοιο βαθμό από τη συνένοχη εμπλοκή των ΗΠΑ σε έναν μακρινό πόλεμο – για την ακρίβεια, από την αγριότητα και την απανθρωπιά του κατοχικού Ισραήλ εναντίον του Παλαιστινιακού λαού, κι από την επιμονή της κυβέρνησης Μπάιντεν να το ενισχύει με κάθε δυνατό τρόπο. Άλλοι θεωρούσαν ότι δεν μπορούν να επαναληφθούν οι μέρες του κινήματος ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, που τραγικό κομμάτι τους ήταν και οι αυτοπυρπολήσεις διαμαρτυρόμενων. Πράγματι, οι εποχές έχουν αλλάξει, το ίδιο και οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που κινητοποιούνται.
Ίσως όμως τέτοιες «λεπτομέρειες» να μην απασχολούσαν τον σμηνία Άαρον Μπούσνελ, ετών 25, που είχε μεγαλώσει σε μια χριστιανική κοινότητα της Ορλεάνης και υπηρετούσε στην 70ή Πτέρυγα Αντικατασκοπείας, Επιτήρησης και Αναγνώρισης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ – η οποία συνεργάζεται απευθείας με τη μυστική υπηρεσία NSA. Τον βασάνιζε όμως το γεγονός ότι αποτελεί ένα γρανάζι του γενοκτονικού μηχανισμού, και η «εκ των έσω» γνώση του ενεργητικού ρόλου που παίζουν οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις στη σφαγή της Γάζας. Ήδη τον είχε ταρακουνήσει η εν ψυχρώ δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικούς, και από τότε είχε αρχίσει να συμμετέχει σε συναντήσεις αντιιμπεριαλιστικών, σοσιαλιστικών και αναρχικών ομάδων, καθώς και σε δραστηριότητες κοινωνικής αλληλεγγύης. Οι φίλοι του και όσοι τον γνώρισαν σε πολιτικές συλλογικότητες τον περιγράφουν σαν έναν εξαιρετικά καλόκαρδο και ευχάριστο άνθρωπο, με βαθιά ηθική και με αρχές που δεν παραβίαζε ποτέ.
«Δεν μπορώ να είμαι άλλο συνένοχος»
Το πρωί της περασμένης Κυριακής ο Άαρον Μπούσνελ περπάτησε προς την πύλη της ισραηλινής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον μεταδίδοντας ζωντανά στο Twitch ό,τι έκανε. Μιλούσε με σταθερή φωνή: «Με λένε Άαρον Μπούσνελ, υπηρετώ στην Αεροπορία των ΗΠΑ και δεν μπορώ να είμαι άλλο συνένοχος σε μια γενοκτονία. Πρόκειται να προβώ σε μια ακραία πράξη διαμαρτυρίας αλλά, εάν τη συγκρίνουμε με αυτά που υφίστανται οι άνθρωποι στην Παλαιστίνη στα χέρια των αποικιοκρατών τους, δεν είναι διόλου ακραία. Είναι αυτό που η κυρίαρχη τάξη μας έχει αποφασίσει ότι θα είναι το κανονικό». Είχε ήδη φτάσει μπροστά στην πύλη της πρεσβείας. Έστησε την κάμερα ώστε να συνεχίσει να τον βιντεοσκοπεί, περιέλουσε τον εαυτό του με βενζίνη και αυτοπυρπολήθηκε. Ενώ καιγόταν φώναζε συνέχεια, μέχρι να πέσει στο έδαφος: Free Palestine!
Όλη αυτήν την ώρα ο φρουρός της ισραηλινής πρεσβείας του ούρλιαζε να παραδοθεί, και τον σημάδευε διαρκώς με το όπλο του. Σταμάτησε να τον σημαδεύει μόνο όταν το σώμα έπαψε να κινείται… Αμερικανοί αστυνομικοί μετέφεραν τον Άαρον Μπούσνελ σε νοσοκομείο, όπου λίγες ώρες αργότερα πέθανε. Τα μεγάλα ΜΜΕ προσπάθησαν να υποβαθμίσουν, έως και να αποσιωπήσουν τη θυσία του, ή να διαστρεβλώσουν το νόημά της. Το Twitch διέγραψε το βίντεο. Εκπρόσωπος του Μπάιντεν επανέλαβε ότι οι ΗΠΑ θα στηρίζουν πάντα το Ισραήλ. Αλλά η «ζημιά» από την απευθείας μετάδοση της δραματικής πράξης είχε ήδη γίνει. Πριν καν επιβεβαιωθεί η ταυτότητά του, δεκάδες άνθρωποι άρχισαν να συρρέουν στο σημείο με λουλούδια, αυτοσχέδια πλακάτ, κεριά και παλαιστινιακές σημαίες.
Βαρύς ο θάνατος του σμηνία Μπούσνελ
Λίγες ώρες πριν, ο Άαρον Μπούσνελ είχε ανεβάσει στη σελίδα του στο facebook έναν σύνδεσμο για την επικείμενη ζωντανή μετάδοση, συνοδευόμενη από ένα σύντομο κείμενο: «Σε πολλούς από εμάς αρέσει να αναρωτιούνται: “Τι θα έκανα αν ζούσα κατά τη διάρκεια της δουλείας; Ή στο Νότο την εποχή του λιντσαρίσματος; Ή στο απαρτχάιντ; Τι θα έκανα αν η χώρα μου διέπραττε γενοκτονία;”. Η απάντηση είναι: κάνε τώρα, αμέσως, οτιδήποτε θα έκανες τότε»… Μέρες νωρίτερα, είχε γράψει τη διαθήκη του – όπου, μεταξύ άλλων, ζητούσε από ένα γείτονα να αναλάβει τη γάτα του. Είχε δηλαδή σκεφτεί καλά και ψύχραιμα τι θα πράξει, διασφαλίζοντας και μέσω της ζωντανής μετάδοσης ότι δεν θα αποσιωπηθεί η θυσία του: ίσως γνώριζε την προγενέστερη αυτοπυρπόληση μιας γυναίκας μπροστά στο ισραηλινό προξενείο της Ατλάντα, και πώς η θυσία της κυριολεκτικά θάφτηκε. Δεν θα την πληροφορούνταν σχεδόν κανείς εάν, λόγω της αυτοπυρπόλησης του Μπούσνελ, δεν γινόταν για πρώτη φορά ευρύτερη μνεία της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και σήμερα κανείς δεν γνωρίζει ούτε το όνομα της γυναίκας αυτής.
Θα μπορούσε κανείς να συζητήσει πόσο πιο χρήσιμος στην υπόθεση του Καλού θα ήταν ζωντανός ένας τέτοιος άνθρωπος. Και είναι αλήθεια ότι θα ήταν. Επέλεξε όμως την πιο επώδυνη αυτοθυσία θεωρώντας ότι έτσι θα ακουστεί πιο δυνατά η κραυγή του ενάντια στο απίστευτο έγκλημα που λαμβάνει χώρα στην κατεχόμενη Παλαιστίνη με τη βοήθεια των ΗΠΑ. Ας μην υποπέσουμε λοιπόν στον κυνισμό των συν και πλην όταν ένας νέος άνθρωπος κυριολεκτικά λαμπαδιάζει «για να γενούνε τα σκοτάδια φως». Ο Μάο Τσετούνγκ έλεγε: «Το να πεθάνει κανείς για το λαό, είναι πιο ασήκωτο και από το όρος Τάι. Αλλά ο θάνατος κάποιου που υπηρετεί τους εκμεταλλευτές και τους καταπιεστές είναι πιο ελαφρύς κι από πούπουλο». Ο Άαρον Μπούσνελ σίγουρα ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Αντίθετα, «διακεκριμένοι» σχολιαστές όπως ο Έρικ-Γουντς Έρικσον (ο οποίος έγραψε ότι «θα πρέπει να χαιρετίσουμε τον θάνατο ενός ακόμη κομμουνιστή που αποφάσισε να αφαιρέσει τη δική του ζωή αντί για τις ζωές των άλλων»…) ούτε για πούπουλο δεν θα μετράνε όταν έρθει η ώρα τους.
Γνωστοί και άγνωστοι μάρτυρες
Τα τελευταία 60 χρόνια εκατοντάδες άνθρωποι επέλεξαν να αυτοπυρποληθούν σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια σε άδικους πολέμους και αντιλαϊκά καθεστώτα, ή ενάντια στην εθνική καταπίεση και την κοινωνική ανισότητα. Κάποιων τα ονόματα, όπως του Τσεχοσλοβάκου φοιτητή Γιαν Πάλατς ή του «δικού μας» Κώστα Γεωργάκη, έμειναν στην ιστορία. Πολλών άλλων, των περισσότερων, ξεχάστηκαν. Αναφέρουμε εδώ μερικούς μόνο από τους γενναίους αυτούς ανθρώπους, γνωστούς και άγνωστους, που μαρτύρησαν διψώντας Ελευθερία, Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Αξιοπρέπεια…
1. Ο πρώτος άνθρωπος που αυτοπυρπολήθηκε στην ταραχώδη δεκαετία του 1960 ήταν ο βουδιστής μοναχός Θικ Κουάν Ντικ στο Νότιο Βιετνάμ: στις 11/6/1963 μπήκε επικεφαλής μιας διαδήλωσης που διαμαρτυρόταν για την καταπίεση των βουδιστών από τη δικτατορία του στρατηγού Ντιέμ, και αυτοπυρπολήθηκε στο κέντρο της Σαϊγκόν. Το παράδειγμά του ακολούθησαν δεκάδες μοναχοί και μοναχές.
2. Η Αλίς Ζανέτ Χερτς ήταν Γερμανοεβραία, γεννηθείσα το 1882. Αγωνίστηκε εναντίον των ναζί και τελικά διέφυγε στις ΗΠΑ. Στις 16/3/1965 αυτοπυρπολήθηκε στο κέντρο του Ντιτρόιτ διαμαρτυρόμενη ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Σε επιστολή που άφησε έγραφε: «Αμερικανικέ λαέ! Οι πρόεδροί σου, Τρούμαν, Αϊζενχάουερ, Κένεντι και Τζόνσον σε εξαπάτησαν μέσω του μίσους και του φόβου, που σκόπιμα σου προκάλεσαν τα τελευταία 20 χρόνια. Ξύπνα και ανάλαβε δράση πριν να είναι αργά!».
3. O Χου Τζικ, προοδευτικός Νοτιοκορεάτης, αυτοπυρπολήθηκε στις 23/7/1965 στη Σεούλ, μπροστά στη βουλή, διαμαρτυρόμενος ενάντια στην εξομάλυνση των σχέσεων με την Ιαπωνία, ενώ αυτή δεν είχε ζητήσει συγγνώμη για την κατοχή της Κορέας και τη γενοκτονία εναντίον του κορεατικού λαού.
4. O 32χρονος Κουάκερος Νόρμαν Μόρισον αυτοπυρπολήθηκε στις 2/11/1965 κάτω από το γραφείο του Αμερικανού υπουργού Άμυνας ΜακΝαμάρα, διαμαρτυρόμενος για τον βομβαρδισμό των Βιετναμέζων με βόμβες ναπάλμ. Έτσι τελειώνει το γράμμα που άφησε στην οικογένειά του: «Να ξέρετε ότι σας αγαπάω πάρα πολύ, αλλά κάτι έπρεπε να κάνω για τα παιδιά που καίγονται από τις βόμβες». Τουλάχιστον δέκα άνθρωποι αυτοπυρπολήθηκαν στις ΗΠΑ το 1965-1970 για το Βιετνάμ.
5. Στις 16/6/1967 αυτοπυρπολήθηκε στη Σαϊγκόν η 34χρονη δασκάλα Φαν Τι Μάι, που έγραφε, απευθυνόμενη στην κυβέρνηση των ΗΠΑ: «Αντιλαμβάνεστε ότι οι περισσότεροι Βιετναμέζοι στα βάθη της καρδιάς μας αισθανόμαστε μίσος για εσάς τους Αμερικανούς, που φέρατε τα δεινά του πολέμου στη χώρα μας;». Τις επόμενες μέρες φοιτητές και βουδιστές επιτέθηκαν σε διπλωματικές αποστολές των ΗΠΑ.
6. Ο Τσεχοσλοβάκος φοιτητής Γιαν Πάλατς αυτοπυρπολήθηκε στις 19/6/1969 στην Πράγα, διαμαρτυρόμενος ενάντια στη σοβιετική εισβολή στην πατρίδα του. Λίγες μέρες πριν έγραφε: «Ο Ιανουάριος του 1968 [δηλαδή η Άνοιξη της Πράγας] άρχισε από τα πάνω. Ο Ιανουάριος του 1969 πρέπει να αρχίσει, αν αρχίσει ποτέ, από τα κάτω». Στις 25/2/1969 αυτοπυρπολήθηκε στην Πράγα άλλος ένας φοιτητής, ο Γιαν Ζάζιτς.
7. Στις 13/11/1970, στη διάρκεια εργατικής κινητοποίησης στη Σεούλ, αυτοπυρπολήθηκε ο 22χρονος Τσουν Τάε-ιλ φωνάζοντας «Κι εμείς οι εργάτες είμαστε άνθρωποι». Ο θάνατός του επιτάχυνε την ανάδυση του νοτιοκορεάτικου μαχητικού συνδικαλιστικού κινήματος, του οποίου έγινε σύμβολο η μητέρα του, αποκτώντας το προσωνύμιο Μάνα Όλων των Κορεατών Εργατών.
8. O 22χρονος φοιτητής Κώστας Γεωργάκης αυτοπυρπολήθηκε στη Γένοβα στις 19/9/1970 διαμαρτυρόμενος ενάντια στη χούντα, οι χαφιέδες της οποίας τον απειλούσαν επειδή αποκάλυψε τη δράση τους στην Ιταλία. Πέθανε φωνάζοντας: «Ζήτω η ελεύθερη Ελλάδα, κάτω οι τύραννοι, κάτω οι φασίστες συνταγματάρχες!».
9. Στις 16/11/1977 ο 47χρονος δάσκαλος Χάρτμουτ Γκρούντλερ αυτοπυρπολήθηκε στο Αμβούργο, έξω από το συνέδριο του SPD, καταγγέλλοντας τα κυβερνητικά ψέματα για την πυρηνική ενέργεια και την επεξεργασία των πυρηνικών αποβλήτων. Λίγο πριν έγραφε: «Αυτό που θα κάνω δεν είναι πράξη απελπισίας, αλλά αντίστασης. Στην απληστία του κέρδους και στην εξαπάτηση των ανθρώπων, θέλω να αντιτάξω την εγγενή αναγκαιότητα της συνείδησης».
10. Ο Χιλιανός ανθρακωρύχος Σεμπαστιάν Ασεβέδο αυτοπυρπολήθηκε στις 11/11/1983 έξω από τον καθεδρικό της πόλης Κονσεψιόν, διαμαρτυρόμενος για την «εξαφάνιση» των δύο γιων του από τις μυστικές υπηρεσίες της δικτατορίας Πινοσέτ.
11. Στις 29/4/1991 η φοιτήτρια Παρκ Σουνγκ-χι, 20 ετών, αυτοπυρπολήθηκε διαμαρτυρόμενη για τη δολοφονία συμφοιτητή της από την αστυνομία στη διάρκεια διαδηλώσεων ενάντια στο νοτιοκορεατικό καθεστώς.
12. O 30χρονος δάσκαλος Γκρέγκορι Λίβι αυτοπυρπολήθηκε στις 18/2/1991 στη Μασαχουσέτη, διαμαρτυρόμενος ενάντια στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου. Οι L.A. Times έγραφαν τότε ότι ήταν ο τρίτος που αυτοπυρπολήθηκε γι’ αυτό το λόγο.
13. Η Ελευθερία Φουρτουλάκη αυτοπυρπολήθηκε στις 24/3/2006 στην Αθήνα διαμαρτυρόμενη για την καταπίεση των Κούρδων από το τουρκικό καθεστώς. Ο θάνατός της προκάλεσε κύμα ένταξης γυναικών του Κουρδιστάν στο αντάρτικο.
14. Στις 17/12/2010 ο Τυνήσιος μικροπωλητής Μοχάμεντ Μπουαζίζι, 26 ετών, αυτοπυρπολήθηκε στο κυβερνείο του Σίντι Μπουζίντ, διαμαρτυρόμενος για την κακομεταχείρισή του από την αστυνομία και για την αναλγησία των αρχών. Η αυτοθυσία του πυροδότησε την εξέγερση του τυνησιακού λαού εναντίον της φιλοδυτικής δικτατορίας του Μπεν Άλι.
15. Ο 36χρονος Πλάμεν Γκοράνοφ αυτοπυρπολήθηκε στις 20/2/2013 στο δημαρχείο της Βάρνας, καταγγέλλοντας την ακραία διαφθορά του πολιτικού συστήματος. Η θυσία του τροφοδότησε ένα μεγάλο κίνημα λαϊκής διαμαρτυρίας που υποχρέωσε την κυβέρνηση να παραιτηθεί.
