Βιβλιογραφική ανασκόπηση

Μελέτες, μαρτυρίες και πολιτικά ντοκουμέντα για το δικτατορικό καθεστώς

 του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη*

 

Στις επόμενες γραμμές επιχειρούμε μία περιδιάβαση στη βιβλιογραφία για το δικτατορικό καθεστώς, μέσα από μια ενδεικτική επιλογή δημοσιευμάτων, τόσο επί δικτατορίας, όσο και (κυρίως) μετά τη Μεταπολίτευση.

Περιλαμβάνονται αφενός μελέτες και επιστημονικές προσεγγίσεις και αφετέρου εκδόσεις τεκμηρίων, προσωπικές μαρτυρίες, πολιτικά ντοκουμέντα και δημοσιογραφικά πονήματα, στο βαθμό που θεωρήθηκε ότι συνεισφέρουν στην πληρέστερη και σφαιρικότερη προσέγγιση της περιόδου, με έναν ενδεικτικό σχολιασμό, όπου κρίθηκε σκόπιμο.

Οι τίτλοι είναι θεματολογικά κατανεμημένοι και χρονολογικά ταξινομημένοι εντός της κάθε ενότητας, με κριτήριο τη χρονολογία της πρώτης τους έκδοσης.

 

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΔΟ ΣΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

 

Jean Meynaud, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, τ. Β’, Βασιλική εκτροπή και στρατιωτική δικτατορία, Αθήνα 2002 (προηγήθηκε γαλλική έκδοση το 1967, συμπλήρωση του παλαιότερου βιβλίου του συγγραφέα Les forces politiques en Grèce, Μόντρεαλ 1965, σε συνεργασία με τους Π. Μερλόπουλο και Γ. Νοταρά).

 

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Η Ελληνική Τραγωδία, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1969 και γαλλική το 1970).

 

Ανδρέας Παπανδρέου, Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1970).

 

Γιάννης Κάτρης, Η Γέννηση του Νεοφασισμού στην Ελλάδα, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1971).

 

Richard Glogg και George Yannopoulos (εκδ.), Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Αθήνα 1976 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1972˙ το σημαντικότερο συλλογικό έργο εκείνης της περιόδου).

 

Σέφης Αναστασάκος, Θύελλα στην Αθήνα, Αθήνα 1974 (δημοσιογραφική έρευνα για το πραξικόπημα στην Κύπρο και τη Μεταπολίτευση).

 

Νίκος Πουλαντζάς, Η Κρίση των Δικτατοριών: Πορτογαλία – Ελλάδα – Ισπανία, Αθήνα 1975, β΄ έκδοση 2006 (γαλλική έκδοση το 1975 και αγγλική το 1976).

 

Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Ιστορικά δοκίμια Α: Πώς εφθάσαμε στην 21^η Απριλίου 1967, Αθήνα 1975 (η αφύπνιση του τελευταίου κοινοβουλευτικού πρωθυπουργού).

 

Σόλων Γρηγοριάδης, Ιστορία της δικτατορίας, 3 τόμοι, Αθήνα 1975 (αξιόλογη δημοσιογραφική καταγραφή).

 

Γιώργος Καράγιωργας, Από τον ΙΔΕΑ στη Χούντα ή Πώς φθάσαμε στην 21^η Απριλίου, Αθήνα 1975 (β΄ έκδοση 2003˙ η ανάλυση ενός πολεμικού ρεπόρτερ διαπιστευμένου στο Πεντάγωνο).

 

Σταύρος Ψυχάρης, Τα παρασκήνια της Αλλαγής, Αθήνα 1975 (έρευνα και τεκμήρια για τη δρομολόγηση της μεταπολίτευσης).

 

Περικλής Ροδάκης (εκδ.), Οι Δίκες της Χούντας: Α. Η Δίκη των Πρωταιτίων, Β. Η Δίκη του Πολυτεχνείου, Γ. Οι Δίκες των Βασανιστών, 12 τόμοι, Αθήνα 1975-1976 (τα πρακτικά).

 

Νίκος Κακαουνάκης, 2650 Μερόνυχτα Συνωμοσίας, Αθήνα 1976 (δημοσιογραφική έρευνα για τις αντιθέσεις μεταξύ των μελών της συνωμοτικής ομάδας).

 

Νικόλαος Σταύρου, Συμμαχική πολιτική και στρατιωτικές επεμβάσεις: Ο πολιτικός ρόλος των Ελλήνων στρατιωτικών, Αθήνα 1977 (βασίζεται στη διατριβή του, με ανάλυση των μεταπολεμικών στρατιωτικών οργανώσεων).

 

Νικηφόρος Διαμαντούρος, «1974: H μετάβαση από το αυταρχικό στο δημοκρατικό καθεστώς στην Ελλάδα: Προέλευση και ερμηνεία μέσα από μία νοτιο-ευρωπαϊκή προοπτική», περιοδικό Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 1983, σ. 52-87.

 

Νίκος Αλιβιζάτος, Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση: Όψεις της ελληνικής εμπειρίας, Αθήνα 1983.

 

Νίκος Ψυρούκης, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας (1967-1974)- Το καθεστώς της 21^ης Απριλίου, Αθήνα 1983.

 

Δημήτρης Χαραλάμπης, Στρατός και πολιτική εξουσία: Η δομή της εξουσίας στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, Αθήνα 1985 (σημαντική απόπειρα σφαιρικής δομικής ανάλυσης του φαινομένου).

 

Christopher Montague Woodhouse, Η άνοδος και η πτώση των συνταγματαρχών, Αθήνα χ.χ. (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1985).

 

Γιώργος Δαμιανάκος, O ΙΔΕΑ έδωσε τη Χούντα, Αθήνα 1995 (post mortem δημοσίευση των αναμνήσεων ενός απόστρατου στρατηγού, αντιπάλου της δικτατορίας).

 

Αλέξης Παπαχελάς, O βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας. Ο αμερικανικός παράγων. 1947-67, Αθήνα 1997 (με την πρώτη -και προνομιακή- χρήση των αμερικανικών αρχείων).

 

Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Τα αίτια του απριλιανού πραξικοπήματος. 1949-1967: Το κοινωνικό πλαίσιο της πορείας προς τη δικτατορία, Αθήνα 1998 (υπό το πρίσμα της πολιτικής κοινωνιολογίας).

 

Γιάννα Αθανασάτου, Άλκης Ρήγος και Σεραφείμ Σεφεριάδης  (εκδ.), Η Δικτατορία 1967-74: Πολιτικές πρακτικές, ιδεολογικός λόγος, αντίσταση, Αθήνα 1999 (συλλογικό έργο με εισηγήσεις του συνεδρίου που οργανώθηκε το 1997 από την Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης και το Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα).

 

Λεωνίδας Αλ. Παπάγος, Σημειώσεις 1967-1977, Αθήνα 1999 (ενδιαφέρουσα καταγραφή από τον αυλάρχη του Κωνσταντίνου στα χρόνια της «αυτοεξορίας»).

 

Θάνος Βερέμης, Ο στρατός στην Ελληνική Πολιτική, Αθήνα 2000.

 

Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία: Κόμματα και Εκλογές, 1946-1967, Αθήνα 2001 (η πορεία του μετεμφυλιακού καθεστώτος μέχρι τη δικτατορία).

 

Θεόδωρος Α. Κουλουμπής, …71 …74: Σημειώσεις ενός πανεπιστημιακού, Αθήνα 2002 (συζητήσεις με επώνυμες προσωπικότητες επί δικτατορίας).

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Γεώργιος Παπαδόπουλος Τάγματα Ασφαλείας και «Χ»-Μια απόπειρα συγκέντρωσης και επανεκτίμησης του παλαιότερου και νεότερου τεκμηριωτικού υλικού», περιοδικό Αρχειοτάξιο 8 (2006), σ. 109-147.

 

Αντώνης Κακαράς, Οι Έλληνες στρατιωτικοί (Αξιωματικοί και υπαξιωματικοί στην μεταπολεμική Ελλάδα), Αθήνα 2006 (διατριβή από έναν αξιωματικό του Ναυτικού, αντίπαλο του καθεστώτος).

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Το ‘σαμποτάζ’ του Έβρου χωρίς ζάχαρη: Μια απόπειρα αναψηλάφησης», περιοδικό Αρχειοτάξιο 12 (2010), σ. 132-160.

 

Βαγγέλης Καραμανωλάκης (επιμ.), Έξι στιγμές του εικοστού αιώνα: Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974, Αθήνα 2010 (συλλογικό έργο).

 

Δημήτριος Παπαδιαμάντης, Στρατός και πολιτική εξουσία στην μετεμφυλιακή Ελλάδα (1949-1967), Αθήνα 2012 (ανέκδοτη διατριβή).

 

Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Η δικτατορία των συνταγματαρχών και η αποκατάσταση της δημοκρατίας, Αθήνα 2016 (πρακτικά συνεδρίου που οργανώθηκε το 2014).

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Μια ιστορία του 1958, προάγγελος του 1963 (και του 1967)», στον τόμο Δολοφονία Λαμπράκη: Η ιστορική συζήτηση 50 χρόνια (πρακτικά ημερίδας Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, που οργανώθηκε ττο 2013), Αθήνα 2016, σ. 201-218.

 

Ελένη Κούκη, Πολιτικές για τον Έλεγχο του Εθνικού Παρελθόντος από το Καθεστώς της 21ης Απριλίου: Ιστορικές Επέτειοι και Μνημεία της Επταετίας, Αθήνα 2016 (ανέκδοτη διατριβή).

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Πώς φτάσαμε στην 21^η Απριλίου, Αθήνα 2017.

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Δικτατορία και Μεταπολίτευση, Αθήνα 2017 (συλλογή μελετών).

 

ΒΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ

 

Περικλής Κοροβέσης, Οι ανθρωποφύλακες, Αθήνα 1983 (προηγήθηκε γαλλική έκδοση το 1969 και αγγλική το 1970˙ εμπειρίες βασανιστηρίων ενός μέλους του «Πατριωτικού Μετώπου»).

 

James Becket, Βαρβαρότητα στην Ελλάδα 1967-1969, Αθήνα 1997 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1970˙ τεκμηρίωση των βασανιστηρίων από διεθνείς οργανισμούς).

 

Κίττυ Αρσένη, Μπουμπουλίνας 18, γ’ έκδοση Αθήνα 2005 (προηγήθηκε ιταλική έκδοση το 1970˙ τα βιώματα της συγγραφέως από τα κρατητήρια της Γενικής Ασφαλείας).

 

Γιάννης Σταράκης, Στις φυλακές των συνταγματαρχαίων, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε γαλλική έκδοση το 1971, ισπανική και ολλανδική το 1972˙ η εμπειρία ενός ελληνογάλλου δημοσιογράφου, μέλους της  «Δημοκρατικής Άμυνας»).

 

Νάντης Χατζηγιάννης, “Τι έχεις μ’ αυτόν;”, Θεσσαλονίκη 2007 (μαρτυρία της δολοφονίας του μέλους του «Πατριωτικού Μετώπου» Γιάννη Χαλκίδη τον Σεπτέμβριο του 1967, από έναν αυτόπτη συναγωνιστή του).

 

Τάκης Καμπύλης – Κωστής Γιούργος, Η ταράτσα της Μπουμπουλίνας: Καταστολή και βασανιστήρια στην Ελλάδα του 67-69, Αθήνα 2009 (συνάθροιση μαρτυριών από το βιβλίο του James Becket, το αντιστασιακό έντυπο Athènes-Presse Libre, κ.ά.).

 

Λάμπρος Τόκας, Τα παιδιά του Φλεβάρη, Αθήνα 2014 (μαρτυρίες των συλληφθέντων μελών της ΚΝΕ και του ΚΚΕ το 1974).

 

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

 

Μίκης Θεοδωράκης, Το Χρέος, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε γαλλική έκδοση το 1971 και αγγλική το 1973).

 

Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ.Ε., Το 9^ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, Αθήνα  1974 (εκτιμήσεις και απολογισμός της περιόδου 1961-1974 από την κομματική ηγεσία).

 

Μάριος Νικολινάκος, Αντίσταση και Αντιπολίτευση 1967-1974, Αθήνα 1975.

 

Γιώργος Αθανασιάδης, Μάρκος Μαρινάκης, Κώστας Τσίπηρας, Στη μνήμη του Αλέκου Παναγούλη, Αθήνα 1977 (από συναγωνιστές του).

 

Βασίλης Φίλιας, Τα αξέχαστα και τα λησμονημένα, Αθήνα 1997 (ένα οδοιπορικό στην περίοδο 1963-1993, από έναν κοινωνιολόγο στέλεχος της «Δημοκρατικής Άμυνας»).

 

Ορέστης Βιδάλης, Ιστορικό Ημερολόγιο: Χρόνια εκπατρισμού, 1968-1975, Αθήνα 1997 (οι εμπειρίες ενός βασιλόφρονα ταξίαρχου στην Αμερική).

 

Κώστας Μαρδάς, Αλέξανδρος Παναγούλης – Πρόβες θανάτου, Αθήνα 1997 (δημοσιογραφική προσωπογραφία του επίδοξου τυραννοκτόνου).

 

Στέργιος Κατσαρός, Εγώ ο προβοκάτορας, ο τρομοκράτης (η γοητεία της βίας), Αθήνα 1999 (στοχαστικές αναμνήσεις ενός μέλους της «Λαϊκής Πάλης»).

 

Αναστάσης Πεπονής, 1961-1981: Τα γεγονότα και τα πρόσωπα, Αθήνα 2001 (αναμνήσεις ενός δραστήριου κεντροαριστερού).

 

Νίκος Κλειτσίκας, Π.Α.Κ. – Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα: Άγνωστα ντοκουμέντα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα (1968-1974), Αθήνα 2001.

 

Ιωάννης Σταθόπουλος, Το κίνημα του Ναυτικού- Μάιος 1973, Αθήνα 2003 (προσωπική μαρτυρία αξιωματικού).

 

Ανδρέας Αργυρόπουλος, Χριστιανοί και πολιτική δράση κατά την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974), Αθήνα 2004 (διατριβή επικεντρωμένη στη δράση του Νίκου Ψαρουδάκη και την εφημερίδα “Χριστιανική”).

 

Ηλίας Στάβερης, Ανάμεσα σε παραμύθι και όνειρο: Ιστορίες από τα χρόνια της δικτατορίας, Αθήνα 2006 (αναμνήσεις ενός στελέχους του «Πατριωτικού Μετώπου» και του ΚΚΕεσ.).

 

Τάκης Μπενάς, Της δικτατορίας: 1967-1974: Μνήμες νωπές της τρίτης τραγωδίας του τόπου μας και του καιρού μας, Θεμέλιο, Αθήνα 2007 (από ένα στέλεχος του ΚΚΕεσ).

 

Δημήτρης Καραχάλιος, Το ρωμαϊκό καλοκαίρι των ναυαγίων, Αθήνα 2010 (εμπειρίες ενός αυτοεξόριστου αριστερού στην Ιταλία επί δικτατορίας).

 

ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ – ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

 

Nicole Dreyfus, Les étudiants Grecs accusent, Παρίσι 1969 (η δίκη μελών του «Ρήγα Φεραίου» στο στρατοδικείο).

 

Ε.Κ.Κ.Ε.-Α.Α.Σ.Π.Ε, Να σηκώσουμε ψηλά τη σημαία του Νοέμβρη-Πολιτικά κείμενα κι αναφορές συντρόφων του Ε.Κ.Κ.Ε. και συναγωνιστών της Α.Α.Σ.Π.Ε. απ’ τη λαϊκή εξέγερση, Αθήνα [1974].

 

Κ. Ο. «Μαχητής», Εμπρός να σηκώσουμε ψηλά τη σημαία του Νοέμβρη – Η Αλήθεια για το Πολυτεχνείο, Αθήνα [1976].

 

Σοσιαλιστική Επαναστατική Πάλη, Το χρονικό της εργατικής συνέλευσης του Πολυτεχνείου, Αθήνα χ.χ.

 

[Χρήστος Κωνσταντινίδης], «Πολυτεχνείο 1973», Πεζοδρόμιο 7, Αθήνα Μάρτιος 1976 (από τη σκοπιά ενός πρωτοπόρου του αντιεξουσιαστικού κινήματος και της εκδοτικής-πολιτικής ομάδας «Διεθνής Βιβλιοθήκη»).

 

Σταύρος Λυγερός, Φοιτητικό Κίνημα και ταξική πάλη στην Ελλάδα, Αθήνα 1977-1978 (ανάλυση από ένα στέλεχος της Ο.Σ.Ε., μέλος της Συντονιστικής του Πολυτεχνείου).

 

Γιώργος Γάτος (εκδ.), Πολυτεχνείο ’73: Ρεπορτάζ με την Ιστορία, α΄ έκδοση Αθήνα 1983 (συλλογικό έργο, β΄  συμπλ. έκδοση 2003).

 

Μηνάς Παπάζογλου, Φοιτητικό κίνημα και δικτατορία, Αθήνα 1983 (βασιζόμενο στη καθημερινή στήλη «Οι νέοι και τα προβλήματά τους», που συνέτασσε ο συγγραφέας επί δικτατορίας στην εφημερίδα Τα Νέα).

 

Άννα Μαντόγλου, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου: Η συγκρουσιακή σχέση ατόμου και κοινωνίας, Αθήνα 1995 (β΄  συμπλ. έκδοση 1998˙ προσέγγιση από τη σκοπιά της κοινωνικής ψυχολογίας).

 

Αντώνης Νταβανέλλος, Νοέμβρης 1973 – Η εξέγερση, Αθήνα 1993 (με αλλεπάλληλες επανεκδόσεις˙ ανάλυση από τροτσκιστική σκοπιά).

 

Ολύμπιος Δαφέρμος, Φοιτητές και δικτατορία: Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα 1972-1973, Αθήνα 1999 («τελική έκδοση», Αθήνα 2013).

 

Βαγγέλης Αγγελής & Ολύμπιος Δαφέρμος (εκδ.), Όνειρο ήταν… Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και το Πολυτεχνείο με το βλέμμα των πρωτεργατών, Αθήνα 2003 (συλλογή μαρτυριών στελεχών του φοιτητικού κινήματος).

 

Γιώργος Βερνίκος (εκδ.), Όταν θέλαμε να αλλάξουμε την Ελλάδα: Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, η ΕΚΙΝ και οι καταλήψεις της Νομικής, Αθήνα 2003 (από ένα ιδρυτικό μέλος της «Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων»).

 

Δημήτρης Χατζησωκράτης, Πολυτεχνείο ’73: Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας, Αθήνα 2004 (ανάλυση από τη σκοπιά ενός στελέχους του «Ρήγα Φεραίου», μέλους της Συντονιστικής του Πολυτεχνείου).

 

Θανάσης Σκρουμπέλος, Οι κόκκινοι φίλοι μου: Μια ιστορία της οργάνωσης Ρήγας Φεραίος, Αθήνα 2004.

 

Δημήτρης Παπαχρήστος (επιμ.), Το Πολυτεχνείο ζει; 30+1 Όνειρα-Μύθοι-Αλήθειες, Αθήνα 2004 (συλλογή κειμένων με πρωτοβουλία του εκφωνητή του Πολυτεχνείου).

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Πολυτεχνείο 1973-Το ζήτημα των θυμάτων: νεκροί και τραυματίες», στο Γιώργος Γάτος (εκδ.), Πολυτεχνείο ’73- Ρεπορτάζ με την Ιστορία, τ. 2^ος, Αθήνα 2004.

 

Νίκος Μπίστης, Προχωρώντας και αναθεωρώντας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2010 (αυτοβιογραφικό αφήγημα που συμπεριλαμβάνει τη δράση του συγγραφέα ως στελέχους της ΚΝΕ στο φοιτητικό κίνημα).

 

«Αφιέρωμα: Νεολαία και Δικτατορία 1967-1974», περιοδικό Αναδρομές 1 (2010).

 

Κωστής Κορνέτης, Τα παιδιά της δικτατορίας: Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, Αθήνα 2015 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 2013).

 

ΚΥΠΡΙΑΚΟ

 

Σπύρος Παπαγεωργίου, Επιχείρηση Κοφίνου: Πώς διώχτηκε από την Κύπρο η Ελληνική μεραρχία, Αθήνα 1987 (από την άποψη των οπαδών του Γρίβα).

 

Τριαντάφυλλος Γεροζήσης (επιμ.), Το Κυπριακό στη Βουλή των Ελλήνων, 1974-1989 τ.4ος, Αθήνα 1997 (περιλαμβάνει και το πλήρες πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής).

 

Μακάριος Δρουσιώτης, ΕΟΚΑ Β και C.I.A., Το ελληνοτουρκικό παρακράτος στην Κύπρο, Λευκωσία 2002 (δημοσιογραφική έρευνα).

 

Πανουργιάς Πανουργιάς, Κύπρος-Η αποχώρηση της ελληνικής Μεραρχίας την 29ην Νοεμβρίου 1967: Εθνική μειοδοσία, Αθήνα 2004 (από την πλευρά του Διευθυντή Α2 του ΓΕΣ το 1967, αντιπάλου της ομάδας Παπαδόπουλου).

 

Χρύσανθος Χρυσάνθου, Κύπρος 1972-1974: Με αίμα στέριωσε η Δημοκρατία, Αθήνα 2004 (γύρω από τη δράση της ΕΟΚΑ Β’ και το πραξικόπημα του 1974, με τεκμηριωμένο κατάλογο των θυμάτων).

 

Μακάριος Δρουσιώτης, Δύο απόπειρες και μια δολοφονία: Η Χούντα και η Κύπρος, 1967-1970, Λευκωσία 2009 (δημοσιογραφική έρευνα).

 

Σωτήρης Ριζάς, Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η δικτατορία των συνταγματαρχών και το Κυπριακό ζήτημα 1967-1974, Αθήνα 2002 (με συστηματική χρήση των αμερικανικών αρχείων).

 

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

 

Stephen Rousseas, Ο θάνατος μιας δημοκρατίας: Η Ελλάδα και η αμερικανική συνείδηση, Αθήνα 1974 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1967˙ καταγραφή της πρώτης περιόδου της δικτατορίας από ένα συνάδελφο και προσωπικό φίλο του Ανδρέα Παπανδρέου).

 

Αλέξανδρος Γ. Ξύδης, «Η εξωτερική πολιτική του στρατιωτικού καθεστώτος», στον τόμο Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Αθήνα 1976, σ. 292-319).

 

Δημήτρης Κώνστας, Η «Ελληνική Υπόθεση» στο Συμβούλιο της Ευρώπης 1967-69, Αθήνα 1976 (από την άποψη του διεθνούς δικαίου).

 

Lawrence Stern, Λάθος Άλογο, Αθήνα 1978 (προηγήθηκε αγγλική έκδοση το 1977˙ ανάλυση της αμερικανικής πολιτικής από ένα δημοσιογράφο της εφημερίδας Washington Post).

 

Σωτήρης Βαλντέν, Παράταιροι Εταίροι: Ελληνική Δικτατορία, Κομμουνιστικά Καθεστώτα και Βαλκάνια, 1967–1974, Αθήνα 2009 (αναλυτική παρουσίαση των σχέσεων της χούντας με τα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού»)..

 

Αλέξανδρος Ναυπλιώτης, Britain and the Greek Colonels: Accommodating the junta in the Cold War, Λονδίνο 2012 (οι ελληνοβρετανικές σχέσεις επί δικτατορίας).

 

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 

Γιάγκος Πεσμαζόγλου, «Η Ελληνική οικονομία μετά το 1967», στον τόμο Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Αθήνα 1976, σ. 136-181.

 

Γιώργος Ν. Γιαννόπουλος, «Οι εργάτες και οι αγρότες στο καθεστώς της στρατιωτικής δικτατορίας», στον τόμο Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Αθήνα 1976, σ. 182-207.

 

Βασίλης Πεσμαζόγλου, «Ελληνική Δικτατορία και ΕΟΚ (1967-74): Οικονομία, Πολιτική, Ιδεολογία» στον τόμο Η Δικτατορία 1967-74: Πολιτικές πρακτικές, ιδεολογικός λόγος, αντίσταση, Αθήνα 1999, σ. 92-114.

 

Αλέξης Φραγκιάδης, Ελληνική οικονομία 19ος-20ός αιώνας: Από τον αγώνα της ανεξαρτησίας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2007, 237 σελ.

 

Νικόλαος Μακαρέζος, Η οικονομία της Ελλάδος (21η Απριλίου 1967-8η Νοεμβρίου 1973), Αθήνα 2006 (υπεράσπιση της οικονομικής πολιτικής του καθεστώτος από τον βασικό της υπεύθυνο).

 

Χρυσάφης Ιορδάνογλου, Η Ελληνική Οικονομία στη Μακρά Διάρκεια: 1954-2005, Αθήνα 2008.

 

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

 

Ρόδης Ρούφος «Η κουλτούρα και οι στρατιωτικοί», Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό, Αθήνα 1976, σ. 232-255.

 

Λουκάς Αξελός, Εκδοτική δραστηριότητα και κίνηση ιδεών στην Ελλάδα, Αθήνα α΄ έκδοση 1984, β΄ συμπλ. έκδοση 2008 (από τον υπεύθυνο των εκδόσεων «Στοχαστής»).

 

«Αφιέρωμα: Διανοούμενοι και Δικτατορία», περιοδικό Η λέξη 63-64 (1987).

 

Μαριάννα Σωτηροπούλου, Το πολιτικό βιβλίο στη διάρκεια της δικτατορίας, 1967-74, Αθήνα 1997.

 

Μαρία Κομνηνού, «Τηλεόραση και κινηματογράφος: η διαμάχη για την ηγεμονία στην περίοδο της δικτατορίας 1967-74» στον τόμο Η Δικτατορία 1967-74: Πολιτικές πρακτικές, ιδεολογικός λόγος, αντίσταση, Αθήνα 1999, σ. 174-183.

 

«‘Διότι δεν συνεμορφώθην…’: Ο πολιτισμός στα χρόνια της δικτατορίας», περιοδικό Ο Πολίτης 99 (2002).

 

Philip Hager, From the Margin to the Mainstream: The Production of Politically Engaged Theatre during the Dictatorship of the Colonels (1967-1974), Λονδίνο 2008 (ανέκδοτη διατριβή).

 

Δημήτρης Παπανικολάου, «Ο πολιτισμός στα χρόνια της Δικτατορίας», στον τόμο Έξι στιγμές του εικοστού αιώνα: Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974, Αθήνα 2010, σ. 175-196.

 

Γιώργος Κοτανίδης, Όλοι μαζί, τώρα!, Αθήνα 2011 (προσωπική αφήγηση για τη δημιουργία του Ελεύθερου Θεάτρου, καθώς και τη δράση του ΕΚΚΕ την περίοδο της δικτατορίας).

 

Κωνστάντζα Γεωργακάκη, Βίος και πολιτεία μιας γηραιάς κυρίας. Επιθεώρηση και Δικτατορία (1967-1974), Θεσσαλονίκη 2015.

 

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΙΠΕΡΑ ΟΧΘΗ

 

Σπύρος Μαρκεζίνης, Αναμνήσεις 1972-1974, Αθήνα 1979 (απολογητικό αφήγημα του τρίτου «πρωθυπουργού» της δικτατορίας).

 

Κωνσταντίνος Κόλλιας, Βασιλεύς και Επανάστασις 1967, Αθήνα 1984 (απολογητικό αφήγημα του πρώτου «πρωθυπουργού» της δικτατορίας).

 

Γρηγόριος Μπονάνος, Η αλήθεια: 21η Απριλίου-25η Νοεμβρίου-Κυπριακόν, Αθήνα 1986 (απολογητικό αφήγημα του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων επί Ιωαννίδη).

 

Στυλιανός Παττακός, 21η Απριλίου 1967, Αθήνα 1992 (β΄  συμπλ. έκδοση 1996˙ η πορεία της συνωμοσίας από το Νούμερο 2 του καθεστώτος).

 

Αδαμάντιος Ι. Ανδρουτσόπουλος, Η μαρτυρία ενός πρωθυπουργού, Αθήνα 1993 (απολογητικό αφήγημα του τελευταίου «πρωθυπουργού» της δικτατορίας).

 

Πέτρος Αραπάκης, Το τέλος της σιωπής, Αθήνα 2000 (απολογητικό αφήγημα του Αρχηγού Ναυτικού επί Ιωαννίδη).

 

Νικόλαος Μακαρέζος, Πώς οδηγηθήκαμε στην 21η Απριλίου 1967, Αθήνα 2005 (απολογητικό αφήγημα από το Νούμερο 3 του καθεστώτος).

 

Στέφανος Ε. Καραμπέρης, Η Επανάστασις της 21^ης Απριλίου 1967, Αθήνα 2011.

 

Ανδρέας Μ. Σταθόπουλος, Στρατηγός Δημήτριος Ιωαννίδης, 2 τόμοι, Αθήνα 2012.

 

 

* Ο Λεωνίδας Καλλιβρετάκης είναι διευθυντής ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών