Συνέντευξη στον Ερρίκο Φινάλη
Ενώ πυκνώνουν τα στίγματα της παρουσίας δυνάμεων των ΗΠΑ, της Ρωσίας κ.ά. στο χάρτη της Μεσογείου, η αρχική ανταλλαγή ακραίων απειλών μεταξύ Τραμπ και Μόσχας έδωσε τη θέση της σε πιο «μετρημένες» εκφράσεις. Μετά το ρωσικό βέτο στην καταδίκη από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ της Συρίας, την οποία η Δύση κατηγορεί για την επίθεση με χημικά όπλα στην Ντούμα, όλες οι πλευρές εξετάζουν το τι μπορούν να κάνουν και πώς θα απαντήσει το αντίπαλο στρατόπεδο. ΗΠΑ, Βρετανία και Γαλλία διαβουλεύονται τις επόμενες κινήσεις τους, η Γερμανία και η Ιταλία δηλώνουν ότι δεν θα συμμετάσχουν σε τυχόν δυτικό πλήγμα κατά της Συρίας, ο Ερντογάν καταδικάζει το «έγκλημα του συριακού καθεστώτος στην Ντούμα» αλλά ταυτόχρονα επικοινωνεί τηλεφωνικά με Τραμπ και Πούτιν και καλεί σε αυτοσυγκράτηση…
Η Ρωσία από την πλευρά της μιλά για προβοκάτσια μιας μη κατονομαζόμενης δύναμης «που πρωτοστατεί στην αντιρωσική υστερία», και συγκαλεί το Σ.Α. του ΟΗΕ ώστε να αποτρέψει έναν «παράνομο» βομβαρδισμό της Συρίας από τις δυτικές δυνάμεις, προειδοποιώντας για μια ακόμη φορά ότι αν χτυπηθεί θα απαντήσει εξίσου σθεναρά. Και, χωρίς να συζητιέται ανοιχτά, όλοι κοιτούν προσεκτικά τις ιρανικές αντιδράσεις στο βομβαρδισμό συριακών και φιλοϊρανικών δυνάμεων από το Ισραήλ, καθώς μια απευθείας αντιπαράθεσή του με την Τεχεράνη μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτες και αλυσιδωτές αντιδράσεις. Την ίδια στιγμή βέβαια συνεχίζεται ο εμφύλιος στο εσωτερικό του βορειοαμερικανικού κατεστημένου, με τον Τραμπ να απειλείται με εκδίωξη – όχι λόγω της τυχοδιωκτικής εξωτερικής πολιτικής του αλλά με «εργαλείο» σκάνδαλα τρίτης διαλογής.
Για όλα αυτά συζητήσαμε με τον ελληνικής καταγωγής Αμερικανό καθηγητή και συγγραφέα Τζέιμς Πέτρας, που όπως πάντα παρακολουθεί στενά όχι μόνο τις εσωτερικές εξελίξεις στις ΗΠΑ, αλλά και τη διαρκώς τροποποιούμενη διεθνή κατάσταση. Οι απαντήσεις του φωτίζουν αντιφατικά γεγονότα που συνθέτουν το παζλ της ενδοσυστημικής ρήξης στις ΗΠΑ, τα προβλήματα άλλων δυτικών δυνάμεων, τη ρωσική αντίδραση και το πώς όλα αυτά επηρεάζουν την ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου. Ο Τζέιμς Πέτρας τελικά κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ενός πυρηνικού πολέμου που μπορεί να ξεκινήσει από «εσφαλμένες εκτιμήσεις», και καταλήγει σε ένα συμπέρασμα με γενική ισχύ: «Η αδυναμία ενθαρρύνει την επίθεση, ενώ η αντίσταση δημιουργεί ένα πιο λογικό περιβάλλον».
Τις τελευταίες μέρες παρατηρούμε μια αυξανόμενη συγκέντρωση αεροναυτικών δυνάμεων στη Ν.Α. Μεσόγειο, αλλά ο Τραμπ κατεβάζει τους τόνους σε σχέση με τις αρχικές απειλητικές δηλώσεις του…
Καταρχήν να πω ότι η κατάσταση είναι πολύ κρίσιμη. Μπορεί να συγκριθεί με την κρίση των πυραύλων στην Κούβα το 1962. Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι, με τη σημερινή ηγεσία των ΗΠΑ, οτιδήποτε είναι πιθανό. Οπωσδήποτε υπεισέρχονται μια σειρά παράγοντες, τόσο εσωτερικοί στις ΗΠΑ όσο και διεθνείς, σε ένα φόντο που παραμένει ευμετάβλητο. Όσον αφορά την εσωτερική κατάσταση, η αντιπολίτευση προσεγγίζει τη στιγμή της απαγγελίας κατηγοριών εναντίον του Τραμπ. Αυτό ανάγκασε τον Τραμπ να αναζητήσει στήριξη στα πλέον εξτρεμιστικά στοιχεία της πολιτικής τάξης, όπως ο Μπόλτον, ο Πομπέο και άλλοι σημερινοί σύμβουλοί του – δηλαδή άνθρωποι που υποστηρίζουν την εξαπόλυση πυρηνικού πολέμου ενάντια στο Ιράν και, σε δεύτερο βαθμό, ενάντια στη Ρωσία και την Κίνα. Άρα νομίζω ότι η διαλεκτική των εξελίξεων εδώ δείχνει ότι ο Τραμπ, όσο περισσότερο νιώθει να απειλείται, τόσο πιο εξτρεμιστής γίνεται. Και χρησιμοποιεί οποιαδήποτε υπερπόντια αντιπαράθεση ώστε να υπονομεύσει την εσωτερική προσπάθεια ανατροπής του. Έτσι, η διεθνής πολιτική κατέστη παιχνιδάκι της εσωτερικής διαπάλης για εξουσία…
Όντως, βλέπουμε ότι εντός των ΗΠΑ έχει ξεσπάσει ένα είδος εμφυλίου πολέμου. Από την άλλη, δεν φαίνεται κάποιος να προσπαθεί να αποτρέψει την κλιμάκωση της διεθνούς αντιπαράθεσης…
Οι Δημοκρατικοί επιχειρούν να αντιπολιτευθούν κατηγορώντας τον Τραμπ ότι είναι μαλακός απέναντι στη Ρωσία, ότι δεν αντιμετωπίζει αποφασιστικά το Ιράν, ότι δεν έχει κατάλληλη πολιτική για την αντιμετώπιση της Κίνας. Άρα έχουμε δύο πλευρές που αντιπαρατίθενται σχετικά με το ποια είναι πιο φιλοπόλεμη. Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν ένα οικονομικό και κοινωνικό πρόγραμμα – το μοναδικό τους πρόγραμμα είναι η αντιπολίτευση στον Τραμπ. Δεν έχουν ιδέες για την ανάπτυξη εναλλακτικών πολιτικών ειρήνης ή κοινωνικής πρόνοιας, αποφεύγουν δηλαδή οτιδήποτε θα βάραινε τους ώμους των υποστηρικτών τους στη Γουόλ Στριτ. Άρα, νομίζω ότι πρέπει να διαβάζουμε τη βορειοαμερικανική πολιτική ως κάτι πολύ ασταθές και ευμετάβλητο – αλλά σε κάθε περίπτωση όχι σε προοδευτική κατεύθυνση, κι αυτό είναι το κεντρικό πρόβλημα.
Όσο περισσότερο νιώθει να απειλείται στο εσωτερικό των ΗΠΑ ο Τραμπ, τόσο πιο εξτρεμιστής γίνεται – και χρησιμοποιεί οποιαδήποτε υπερπόντια αντιπαράθεση ώστε να υπονομεύσει την προσπάθεια ανατροπής του
Όλες αυτές οι κατηγορίες κατά του Τραμπ τον ωθούν λοιπόν σε μια προσπάθεια να τις αποσείσει μέσω αυτής της αλλοπρόσαλλης εξωτερικής πολιτικής;
Κοιτάξτε, δεν είναι μόνο ο Τραμπ αλλοπρόσαλλος. Είναι και η αντιπολίτευση. Δεν κατακρίνει τις επιθετικές πολιτικές του, αλλά τον κατηγορεί ότι είχε σεξουαλική σχέση με πόρνες, ότι ο δικηγόρος του τις πλήρωνε για να μην μιλήσουν κ.ο.κ. Δηλαδή, ενώ είμαστε μπροστά σε μια ιστορικά κρίσιμη κατάσταση, οι εισαγγελείς και η αντιπολίτευση ασχολούνται με τα σεξουαλικά κατορθώματά του Τραμπ ή με αστεία σκάνδαλα, του στιλ ότι το τάδε στέλεχος της κυβέρνησής του ξόδεψε μερικές χιλιάδες δολάρια για ιδιωτική πτήση. Στη βορειοαμερικανική πολιτική κυριαρχεί ο φόβος και η ελαφρότητα.
Την ίδια στιγμή παρατηρούμε τη συσσώρευση θανατηφόρων δυνάμεων στην περιοχή μας. Διακρίνετε πραγματική κλιμάκωση, ή είμαστε ακόμη στο επίπεδο ενός προπαγανδιστικού πολέμου;
Νομίζω ότι και τα δύο ισχύουν. Καταρχήν ασκείται πολιτική εκφοβισμού του αντιπάλου μέσω της συγκέντρωσης δύναμης, ώστε οι Ρώσοι να παραδώσουν τη Συρία ή έστω να μην αντιδράσουν στο βομβαρδισμό της. Ο καθένας το χρησιμοποιεί αυτό και για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Η Τερέζα Μέι αντιμετωπίζει μια καταστροφική κατάσταση ενόψει Brexit: οι τράπεζες εγκαταλείπουν το Σίτι, δεν αναπτύσσονται ενταλλακτικές αγορές, οι ΗΠΑ αρνούνται να την υποστηρίξουν στη διαμάχη της με την Ε.Ε. Η Γαλλία βιώνει μεγάλες απεργίες, που απειλούν να παραλύσουν τις οπισθοδρομικές οικονομικές πολιτικές της. Οπότε οι βρετανικές και γαλλικές απειλές είναι κυρίως για εσωτερική κατανάλωση. Την ίδια στιγμή, όμως, μπορεί να κλιμακωθούν και να καταλήξουν σε πραγματικούς πολέμους. Και πιστεύω αυτός είναι ο κίνδυνος: κάθε μία από αυτές τις κινήσεις μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένες εκτιμήσεις. Όλη αυτή η ιδέα να δοκιμαστεί η αντίδραση της Ρωσίας, που ξεκίνησε με τον βομβαρδισμό συριακών και ιρανικών θέσεων από το Ισραήλ, είναι επικίνδυνη. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια αλυσίδα γεγονότων που δεν μπορούν πάντα να παραμένουν υπό τον έλεγχο αυτής ή της άλλης μεγάλης δύναμης…
Αν υπάρχει ένας χαμένος στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, είναι η Ελλάδα: δεν την υποστηρίζει η Ρωσία, δεν την υποστηρίζουν οι ΗΠΑ, και η Τουρκία είναι εχθρός της
Ίσως αυτός ο κίνδυνος επιτείνεται από την άνοδο περιφερειακών δυνάμεων;
Η Σαουδική Αραβία δεν έχει δική της ατζέντα, είναι ευθυγραμμισμένη με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, και είναι επίσης σχετικά αδύναμη στρατιωτικά. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να χρηματοδοτεί τρομοκράτες ή να βομβαρδίζει μια ήδη διαλυμένη χώρα όπως η Υεμένη. Τώρα, όσον αφορά την Τουρκία, η κατάσταση είναι αντιφατική: ο Ερντογάν επιχειρεί να είναι ταυτόχρονα σύμμαχος και του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, είναι επίσης εχθρός της Συρίας κι έχει πολύ προβληματικές σχέσεις με την υπόλοιπη Μεσόγειο – καταρχήν με την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και με τη Βουλγαρία κ.λπ. Δεν είναι λοιπόν σαφώς διακριτές οι περιφερειακές διαστάσεις και φιλοδοξίες της Τουρκίας. Επιπλέον, η Τουρκία διατηρεί ακόμη ουσιαστικές σχέσεις με το Ισραήλ, ακόμη κι όταν καταδικάζει τα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα…
Εδώ αυξάνεται η ανησυχία, ιδίως όταν βλέπουμε την προσπάθεια των ΗΠΑ να κρατήσουν την Τουρκία στο ΝΑΤΟ – άραγε με ποια ανταλλάγματα;
Κοιτάξτε, είναι καθαρό ότι η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ είναι καταστροφική. Κάνει συνεχώς παραχωρήσεις προς την Τουρκία, και δεν παίρνει τίποτα σε αντάλλαγμα. Πάει στα γόνατα στον Τραμπ, κι ο Τραμπ γυρνάει από την άλλη και κοιτά προς την Τουρκία. Αν υπάρχει ένας χαμένος στην περιοχή, είναι η Ελλάδα. Δεν την υποστηρίζει η Ρωσία, δεν την υποστηρίζουν οι ΗΠΑ, και η Τουρκία είναι εχθρός της. Οπότε είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Τσίπρα να παίζει οποιονδήποτε σημαντικό ρόλο. Μιλάει πολύ και δεν κάνει τίποτα…
Τι θα λέγατε ξαναγυρνώντας τώρα στη συνολική εικόνα;
Ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος πυρηνικού πολέμου λόγω μιας εσφαλμένης εκτίμησης. Η πιθανότητα σθεναρής ρωσικής αντίδρασης σε περίπτωση βομβαρδισμού της Συρίας είναι αυτό που κάνει τώρα τον Τραμπ να το σκέφτεται δύο φορές. Διότι είπε στους Ρώσους «σας στέλνω πυραύλους», κι αυτοί απάντησαν «θα χτυπήσουμε όχι μόνο τους πυραύλους σας, αλλά και τα σημεία εκτόξευσής τους»… Δυστυχώς, το μόνο πράγμα που καταλαβαίνουν οι ΗΠΑ είναι η ισχύς.
Και οι Γάλλοι μαλάκωσαν τις απειλές τους…
Έτσι είναι. Νομίζω ότι ο καθένας έμαθε το μάθημά του από τη Λιβύη, όπου όσα ακολούθησαν την ανατροπή του Καντάφι, αφότου αυτός εγκατέλειψε το πυρηνικό του πρόγραμμα, κατέληξαν να υπογραμμίζουν την αδυναμία των ΗΠΑ. Και το Ιράν έμαθε το μάθημά του: δεν μπορείς να αφοπλίζεις τη χώρα σου προσδοκώντας μια ουσιαστικότερη συμφωνία. Το ίδιο και η Κίνα: όταν ο Τραμπ απείλησε με εμπορικό πόλεμο, οι Κινέζοι απάντησαν, ΟΚ, ας αρχίσουμε αυξάνοντας τους δασμούς μας στα προϊόντα των ΗΠΑ. Έτσι, εξάγεται ένα γενικό δίδαγμα: η αδυναμία ενθαρρύνει την επίθεση, ενώ η αντίσταση δημιουργεί ένα πιο λογικό περιβάλλον.
Επικίνδυνος συνωστισμός
Δεκάδες πολεμικά σκάφη κάθε εθνικότητας και κατηγορίας –από αεροπλανοφόρα έως υποβρύχια– σπεύδουν να προστεθούν σε αυτά που ήδη βρίσκονται στη Μεσόγειο. Στη φωτογραφία η Ομάδα Κρούσης Τρούμαν που κατευθύνεται από το Νόρφολκ των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, με επικεφαλής το ομώνυμο πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο, ένα καταδρομικό και τέσσερα αντιτορπιλικά, όλα εξοπλισμένα μεταξύ άλλων με πυραύλους Τόμαχοκ. Θα προστεθεί σε σκάφη του αμερικανικού 6ου Στόλου που ήδη βρίσκονται στην περιοχή, τέσσερα εκ των οποίων επίσης διαθέτουν Τόμαχοκ, και σε μια ακόμη αμερικανική ναυτική μοίρα με επικεφαλής ένα καταδρομικό που μέχρι πρόσφατα «επιχειρούσε» στην Υεμένη. Στην περιοχή υπάρχει και άγνωστος αριθμός αμερικανικών, βρετανικών και γαλλικών υποβρυχίων, καθώς και μια γαλλική ναυτική μοίρα με δύο φρεγάτες (πάνω από μία από αυτές πέταξε προχθές «ξυστά» ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος…). Απέναντι βρίσκονται 15 ρωσικά σκάφη, μεταξύ των οποίων δύο φρεγάτες και δύο τουλάχιστον υποβρύχια, τα οποία εγκατέλειψαν προχθές τη συριακή βάση τους στην Ταρτούς. Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες προς τη Μεσόγειο κατευθύνονται ρωσικά και κινεζικά πολεμικά σκάφη από τη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και ένα κινεζικό καταδρομικό που «περιπολούσε» στην Ερυθρά Θάλασσα…
