«Πολιτική πειθαρχία» στα συμφωνηθέντα το μήνυμα των δανειστών στην Αθήνα. Συγκατάβαση και υποδείξεις από τη Μέρκελ – Πρόβα πανευρωπαϊκού μνημονίου στις Βρυξέλλες. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το ραντεβού Μέρκελ – Σαμαρά στο Βερολίνο είχε μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με προηγούμενα. Αυτή είναι απλώς μια υπηρεσιακή καγκελάριος της Γερμανίας που ακόμη διαπραγματεύεται με τους υποψήφιους κυβερνητικούς εταίρους της. Αυτός είναι πρωθυπουργός μιας κυβέρνησης με οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία που φαίνεται να χάνει, τουλάχιστον προς το παρόν, το μόνο σταθερό του έρεισμα: την πολιτική εμπιστοσύνη ή ανοχή των δανειστών.
Και να ήθελε η Άνγκελα Μέρκελ να προσφέρει κάτι περισσότερο από δηλώσεις συμπάθειας στον εκλεκτό της πρωθυπουργό, δεν θα μπορούσε. Αν και η γερμανική ηγεσία έχει επενδύσει πολλά στο επιχείρημα των success stories στη διαχείριση της ευρωκρίσης – με την έξοδο από τα μνημόνια της Ιρλανδίας και της Ισπανίας και τις συμπαθητικές επιδόσεις της Πορτογαλίας- η ελληνική εξαίρεση διαψεύδει παταγωδώς το μοντέλο. Ήδη, οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ αλλά και των «έξι σοφών» συμβούλων της γερμανικής κυβέρνησης ότι η ελληνική οικονομία θα καταγράψει και το 2014 ύφεση (από 0,4% έως 1,3%) τσαλακώνουν την αξιοπιστία ακόμη και της δημιουργικής λογιστικής των πρωτογενών πλεονασμάτων που ή ίδια η Μέρκελ ανέλαβε να διαφημίσει ως ευχάριστη έκπληξη- «πολλοί στην τρόικα δεν πίστευαν ότι θα υπάρξει», είπε σε ομιλία της, σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από το αδιέξοδο παζάρι Αθήνας – τρόικας για τα νέα μέτρα του 2014.
Τήρηση δεσμεύσεων
Κατά κάποιο τρόπο, η Γερμανίδα καγκελάριος έχει πέσει θύμα της επιτυχίας της. Η ίδια επέβαλε τον τερατώδη μηχανισμό της τρόικας, η ίδια του έδωσε υπερεξουσίες που όχι μόνο κατέλυσαν κάθε έννοια κρατικής κυριαρχίας, αλλά περιόρισε και τις δυνατότητες πολιτικής διαχείρισης των αδιανόητων μνημονίων από τα ευρωπαϊκά όργανα, η ίδια τώρα είναι υποχρεωμένη να ζητεί «τήρηση των δεσμεύσεων της Ελλάδας», πέρα από τον ανέξοδο θαυμασμό της για την «πρόοδο».
Έτσι, ανάμεσα στις ευγενικές διατυπώσεις που χρησιμοποίησαν Μέρκελ και Σαμαράς μετά το γεύμα του Βερολίνου («ο κ. Σαμαράς μου είπε πως κάνει ό,τι μπορεί για να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις, ο προϋπολογισμός είναι πρόβλημα», είπε η καγκελάριος, «πρέπει να υπάρξει σωστή μίξη φορολογικών και διαρθρωτικών μέτρων», είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός), κρύβεται ένα μεγάλο κενό, τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ που η κυβέρνηση πρέπει να καλύψει με μέτρα για να υπάρξει συμφωνία με την τρόικα μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου ή ίσως και αργότερα.
«Νέες θυσίες»
Στον αντίποδα του συγκαταβατικού αλλά πολιτικά ανώφελου κλίματος στο Βερολίνο, υπάρχει ο καταιγισμός παρεμβάσεων από όλες τις «συνιστώσες» της τρόικας που υπογραμμίζουν πολιτική δυσπιστία και πιέσεις για απόλυτη ευθυγράμμιση της κυβέρνησης στο πνεύμα και το γράμμα του μνημονίου. «Πολλοί υπουργοί Οικονομικών έχουν αρχίσει να χάνουν την υπομονή τους, υπάρχει ανάγκη νέων θυσιών», είπε ο πρόεδρος του Eurogroup Γέρουντ Ντάισελμπλουμ και κάλεσε κι αυτός την κυβέρνηση «να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της». «Υπάρχει πρόοδος, αλλά και σημαντικές εκκρεμότητες», δήλωσε ο εκπρόσωπος του επιτρόπου Όλι Ρεν. «Είμαστε σε καλό δρόμο, αλλά η δουλειά δεν έχει γίνει», είπε ο επικεφαλής του Euro Working Group Τόμας Βίζερ. «Η διαπραγμάτευση θα είναι μακρά, η 5η αξιολόγηση δεν είναι απαραίτητο να τελειώσει πριν τα Χριστούγεννα», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις, αλλά ταυτόχρονα υπενθύμισε την «έγγραφη δέσμευση» της Ε.Ε. για κάλυψη της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους ώστε το ΔΝΤ να εξακολουθήσει να εκταμιεύει τις δανειακές δόσεις που του αναλογούν. Και προσδιορίζοντας το χρονικό βάθος που μπορεί να φτάσει η διαπραγμάτευση, τόνισε ότι η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει χρηματοδοτικό πρόβλημα μέχρι του χρόνου την Άνοιξη.
Το μήνυμα των δανειστών είναι σαφές, κι έχει τρία σκέλη:
– Πρώτον, δεν υπάρχει «πολιτική διαπραγμάτευση», μόνο ο τυφλοσούρτης του μνημονίου.
– Δεύτερον, μπορεί όλοι να βιάζονται να κλείσει η εκκρεμότητα, αλλά η παράταση της «διαπραγμάτευσης» λειτουργεί μόνο εις βάρος της Ελλάδας, αφού οι δανειστές έχουν έτσι κι αλλιώς κηρύξει «στάση πληρωμών» ως προς τις δανειακές δόσεις.
– Τρίτον, το success story της μνημονιακής προσαρμογής οφείλει να επιβεβαιώσει την επιτυχία της συνταγής ακραίας λιτότητας, ασχέτως «πολιτικών αντοχών». Πιο αυθεντικός και με λιγότερο διπλωματικό τακτ ο Σόιμπλε, δήλωσε ότι τα δημοσιονομικά αποτελέσματα και στην Ελλάδα (το περίφημο πρωτογενές πλεόνασμα) επιβάλλουν συνέχιση της λιτότητας. «Πρέπει να αποτρέψουμε το λάθος της χαλάρωσης των προσπαθειών μόλις υπάρξουν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα», είπε ο υπηρεσιακός υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, κονιορτοποιώντας την εξαγγελία Σαμαρά περί «μερίσματος του πλεονάσματος στους ασθενέστερους».
«Επανάσταση»
Υπάρχει κάτι παράδοξο στη συμπεριφορά των δανειστών έναντι της συγκυβέρνησης. Δύο τουλάχιστον κυβερνητικοί αξιωματούχοι, μιλώντας ανώνυμα αυτή την εβδομάδα σε διεθνή μέσα επικαλέστηκαν την απειλή «επανάστασης». «Μισό μέτρο παραπάνω να πάρουμε θα γίνει επανάσταση στη χώρα. Τυφλοί είναι;», δήλωσε ένας αξιωματούχος στον Guardian. «Θα γίνει επανάσταση αν επιμείνουν σε άρση της απαγόρευσης των πλειστηριασμών», εξομολογήθηκε άλλος ανώνυμος κυβερνητικός παράγοντας σε διεθνές πρακτορείο. Και με τον ίδιο τρόπο, παράγοντες της Κομισιόν διοχέτευαν εκτιμήσεις ότι αυτό που φοβούνται στην περίπτωση της Ελλάδας δεν είναι ένα «οικονομικό ατύχημα» που έτσι κι αλλιώς δεν θα έχει ιδιαίτερη μεταδοτικότητα στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, αλλά ένα «πολιτικό ατύχημα». Αλλά, αν πράγματι ανησυχούν, γιατί ρισκάρουν την πρόκλησή του;
Η εξήγηση είναι απλούστερη απ’ ό,τι φαίνεται. Παρά τις διαφοροποιήσεις και τις αντιπαλότητες στην Ευρωζώνη, η δημοσιονομική πειθαρχία που απαιτείται από τις χώρες, συνοδεύεται από κοινωνική και πολιτική πειθαρχία. Η εφαρμογή του ακραίου οικονομικού δόγματος που θεσμοθετείται, δεν αφήνει περιθώρια για «πολυτέλειες» και ιδιαιτερότητες. Κάθε κυβέρνηση αξιολογείται και ως προς την ικανότητά της να εξασφαλίζει την πειθάρχηση των υποτελών τάξεων και στρωμάτων, την κοινωνική και πολιτική συναίνεση. Για τους πολιτικά ατελέσφορους υπάρχει και η έξοδος. Το πείραμα των μνημονίων, μέχρι στιγμής έχει πετύχει πολιτικά στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, αντέχει στην Πορτογαλία και κρίνεται στην Κύπρο. Αν αποτύχει στην Ελλάδα, μάλλον δεν είναι η συντέλεια της Ε.Ε.
Δημοσιονομικό Σύμφωνο
Έτσι κι αλλιώς από χθες Παρασκευή, με τη συνεδρίαση του Eurogroup που εξέτασε τους προϋπολογισμούς των χωρών – μελών, τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή το θηριώδες πανευρωπαϊκό μνημόνιο, το περίφημο Δημοσιονομικό Σύμφωνο που καθιστά την αιώνια λιτότητα όρο ύπαρξης της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης. Μαζί με την τραπεζική ένωση που βρίσκεται στα σκαριά και τον κανονισμό της «μακροοικονομικής αιρεσιμότητας» που μόλις υπερψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οικονομική και νομισματική ένωση μετατρέπεται σε ένα κολαστήριο, με κανόνες που κάνουν το Μάαστριχτ να μοιάζει με παραμύθι. Στο εξής, οι αποκλίσεις από τη δημοσιονομική ορθοδοξία των ελλειμμάτων και του χρέους θα τιμωρούνται με πλήρη διακοπή χρηματοδότησης από τα ταμεία συνοχής.
Ό,τι συμβαίνει στην κλίμακα της Ελλάδας, φανταστείτε το στην κλίμακα των 28 χωρών της Ε.Ε. Διαρκής δημοσιονομική επιτήρηση, βαθύτερη διχοτόμηση μεταξύ πλεονασματικών και ελλειμματικών χωρών, χρηματοδοτικός στραγγαλισμός των ασθενέστερων και πλήρης απώλεια της κρατικής κυριαρχίας. Μ’ αυτά τα δεδομένα, για πολλές χώρες της Ε.Ε. και του ευρώ η έξοδος από το κολαστήριο θα γίνεται μια όλο και ελκυστικότερη λύση.
