Σε διαδικασία αποσύνθεσης η παραδοσιακή (κεντρο)αριστερά
του Γιώργου Αναστασίου
Οι ταυτόχρονες προεδρικές, βουλευτικές και περιφερειακές εκλογές που έλαβαν χώρα στη Χιλή την περασμένη Κυριακή προκαλούν ορισμένες ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις. Η πρώτα αφορά τη συμμετοχή – ή μάλλον την αποχή, που για μια ακόμη φορά ήρθε… πρώτη, και μάλιστα ενισχυμένη: σε 53,3% ανήλθε το ποσοστό των εκλογέων που περιφρόνησαν την κάλπη, έναντι 50,9% το 2013. Η τεράστια αυτή αποχή αποτελεί σύμπτωμα της δυσφορίας ευρέων στρωμάτων για τον τρόπο που λειτουργεί η μεταδικτατορική «δημοκρατία» στη χώρα. Παρεμφερές σύμπτωμα είναι και το εντυπωσιακό ποσοστό λευκών και άκυρων ψηφοδελτίων στις κάλπες για την ανάδειξη βουλευτών (10,2% φέτος, έναντι 7,1% το 2013). Πρόκειται για δομικό πλέον συστατικό ενός πολιτικού συστήματος το οποίο οικοδομήθηκε σε συμφωνία με την προηγηθείσα αιματηρή και ακραία νεοφιλελεύθερη δικτατορία του Πινοσέτ .
Αυτό το πολιτικό σύστημα έχει σήμερα απονομιμοποιηθεί. Σε αυτό συντέλεσε καθοριστικά η αυξανόμενη διαφθορά και διαπλοκή του επίσημου πολιτικού κόσμου με τη χρηματιστική και επιχειρηματική ολιγαρχία. Επιπρόσθετα, τα μεγάλα κοινωνικά κινήματα που ξεσπούν ολοένα και συχνότερα τα τελευταία χρόνια (με πρωταγωνιστικό ρόλο μιας τολμηρής νεολαίας) ενισχύουν την αποχή, αφού δυσπιστούν πλήρως απέναντι σε όλο το παλιό πολιτικό φάσμα και τους θεσμούς που «ενέκρινε» ο Πινοσέτ πριν παραδώσει την εξουσία. Στο κάδρο της απαξίωσης μπαίνει πλέον και η παραδοσιακή (κεντρο)αριστερά που συναίνεσε στη διαιώνιση αυτών των θεσμών, εγκαταλείποντας το αίτημα των πρώτων μεταδικτατορικών χρόνων για την ανάδειξη μιας νέας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης…
Διαψεύστηκε ο δημοσκοπικός θρίαμβος του Πινιέρα
Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι αυτά καθαυτά τα αποτελέσματα που (ιδίως όσον αφορά την ανάδειξη νέου προέδρου της χώρας) διέψευσαν τις δημοσκοπήσεις, επιβεβαιώνοντας τις καταγγελίες ότι είναι στημένες. Χαρακτηριστικά, ο εκλεκτός των ΜΜΕ της ολιγαρχίας και επικεφαλής του κεντροδεξιού συνασπισμού, ο δισεκατομμυριούχος Σεμπαστιάν Πινιέρα, πιστωνόταν 41-45% στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων εβδομάδων. Ήρθε πράγματι πρώτος, αλλά με μόλις 36,5%. Και τη φτωχή πρωτιά του οφείλει στο γεγονός ότι το στρατόπεδο της (κεντρο)αριστεράς εμφανίστηκε για πρώτη φορά κυριολεκτικά διχοτομημένο, εξαιτίας των σκανδάλων και της νεοφιλελεύθερης και κατασταλτικής πολιτικής που άσκησε η απερχόμενη «σοσιαλίστρια» πρόεδρος Μισέλ Μπατσελέτ.
Έτσι, ο άχρωμος και άοσμος Αλεχάντρο Γκιγιέρ, που βρέθηκε να είναι προεδρικός υποψήφιος της επίσημης Κεντροαριστεράς περιορίστηκε σε ένα θλιβερό 22,7%, σκορπώντας απογοήτευση στα ιστορικά κόμματα (Σοσιαλιστικό και Κομμουνιστικό) που τον υποστήριξαν. Στη δική του περίπτωση οι δημοσκόποι έπεσαν πιο κοντά… Η πιο κραυγαλέα διάψευσή τους ήρθε όμως με το ποσοστό που απέσπασε η Μπεατρίζ Σάντσεζ, επικεφαλής του (ριζοσπαστικότερου από την επίσημη Κεντροαριστερά) Πλατιού Μετώπου: πήρε 20,3%, αποτελώντας τη μοναδική πραγματική έκπληξη αυτών των εκλογών, δεδομένου ότι οι περισσότερες δημοσκοπήσεις της έδιναν 8-13%. Δεδομένου ότι ιδίως στις προεδρικές εκλογές είναι ισχυρός ο φόβος της «χαμένης ψήφου», η παρουσίαση της Σάντσεζ από τα μεγάλα ΜΜΕ ως μη έχουσας την παραμικρή ευκαιρία να περάσει στο δεύτερο γύρο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον περιορισμό της στην τρίτη θέση. Ήταν μια βασική επιδίωξη της χιλιάνικης άρχουσας τάξης, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος μη εκλογής του Πινιέρα στο δεύτερο γύρο. Όντως, ο Γκιγιέρ θεωρείται πολύ πιο εύκολος αντίπαλος, αφού η προοπτική μιας νίκης της Σάντσεζ θα μπορούσε να προσελκύσει στις κάλπες του δεύτερου γύρου πολλούς από τους πολίτες, ιδίως νέους, που συνήθως απέχουν.
Παγιώνεται ένας τρίτος, ριζοσπαστικότερος πόλος
Σε κάθε περίπτωση, το «απρόσμενο» ρεύμα υπέρ της Σάντσεζ επιβεβαιώνει ότι ακόμη και πιστοί ψηφοφόροι του προοδευτικού στρατοπέδου γυρνούν την πλάτη στην παραδοσιακή (κεντρο)αριστερά. Ας σημειωθεί ότι πρωταγωνιστική δύναμη στο Πλατύ Μέτωπο είναι το νεαρό κόμμα «Δημοκρατική Επανάσταση», που δημιουργήθηκε πριν πέντε χρόνια από αγωνιστές του μεγάλου σπουδαστικού κινήματος του 2011. Αν και αναγνωρίστηκε επίσημα ως κόμμα μόλις πέρυσι, η «Δημοκρατική Επανάσταση» κατάφερε να κινητοποιήσει δεκάδες χιλιάδες νέων ανθρώπων και να αποτελέσει τη συγκολλητική ουσία για τη δημιουργία του Πλατιού Μετώπου. Το γεγονός ότι στις βουλευτικές εκλογές (όπου συμμετέχουν περισσότερα κόμματα) το Πλατύ Μέτωπο πήρε 16,5% επιβεβαιώνει ότι «ήρθε για να μείνει».
Ίσως αυτός ο «τρίτος πόλος» επιταχύνει την ορατή πλέον αποσύνθεση της παραδοσιακής (κεντρο)αριστεράς, παρόλο που ο συνασπισμός της κατέλαβε τη δεύτερη θέση και στις βουλευτικές εκλογές με 24,1%. Βρίσκεται όμως σε διαρκή καθοδική πορεία, με την παραδοσιακή εκλογική της βάση να λεηλατείται από το Πλατύ Μέτωπο και από… την αποχή. Από τις άλλες δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά, το κεντροαριστερό Προοδευτικό Κόμμα μαζί με μικρότερες αριστερές οργανώσεις πήρε σχεδόν 3,9%, ενώ το μετωπικό σχήμα του (επίσης ιστορικού) Κομμουνιστικού Κόμματος-Προλεταριακή Δράση πήρε 0,9%. Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών θα πραγματοποιηθεί στις 17 Δεκεμβρίου, και το αποτέλεσμά του θεωρείται αμφίρροπο. Μέχρι τότε, αναβάλλονται οι πανηγυρισμοί που ετοίμαζε η χιλιάνικη ολιγαρχία – όπως και η Ουάσιγκτον.
