Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανήγγειλε μέτρα «ανακούφισης», τάχα, προς τους πλέον αδύναμους της κοινωνίας Απρίλη μήνα· λίγο μετά τον ανασχηματισμό, την προανακριτική, την πρόταση μομφής, την έντονη αποδοκιμασία του ίδιου του πρωθυπουργού και των επιλογών του που καταγράφουν όλες οι πρόσφατες μετρήσεις. Προσπαθεί έτσι να κάνει ένα λίφτινγκ, να κερδίσει χρόνο, να εκμεταλλευτεί την ανυπαρξία της αντιπολίτευσης και να δει πώς μπορεί να ξεμπλέξει με την αμφισβήτησή του και τη λαϊκή κατακραυγή για τα Τέμπη και το οργανωμένο επίσημο παρακράτος της συγκάλυψης, για τη δυσαρέσκεια λόγω ακρίβειας, και ιδιαίτερα για την κρίση εμπιστοσύνης προς όλους τους θεσμούς. Νομίζει ότι έτσι ίσως μπορέσει να κερδίσει το ακαταδίωκτο για όλα αυτά, να εξασφαλίσει σε επόμενες εκλογές ένα ποσοστό που να επιτρέπει στη Ν.Δ. να παίζει κεντρικό ρόλο.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Πρώτο Θέμα ο Μητσοτάκης εντελώς αλαζονικά δήλωσε αποφασισμένος να διεκδικήσει ο ίδιος τη διακυβέρνηση και για τρίτη τετραετία, τονίζοντας πως «χρειάζεται ακόμα χρόνο για να μπορέσει να ολοκληρωθεί το έργο, και οι αλλαγές να ριζώσουν με τέτοιον τρόπο ώστε ουσιαστικά να μην μπορούν στη συνέχεια να ανατραπούν». Αν υποθέσουμε ότι οι εκλογές θα γίνουν το 2027 (όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, αν και όλοι γνωρίζουν ότι έχει άλλους σχεδιασμούς στο μυαλό του, στηριζόμενος και στη «θεσμική» πείρα σχεδόν καμία κυβέρνηση να εξαντλεί την 4ετία), μας λέει ότι χρειάζεται άλλα 4 χρόνια για να ολοκληρώσει το έργο του. Δηλαδή ίσαμε το 2031.Έτσι θα έχουμε ζήσει εποχή Μητσοτάκη για 12 χρόνια (2019-2031). Μάλλον σενάριο επιστημονικής φαντασίας που ούτε ο ίδιος το πιστεύει. Ακόμα κι αν φθάσει έως το 2027, όλες οι σημερινές μετρήσεις δείχνουν ότι η αυτοδυναμία της Ν.Δ. είναι πλέον παρελθόν, και επομένως η θέση του ως πρωθυπουργού της χώρας έχει πολύ σύντομη ημερομηνία λήξης.
Βαθύτατο ρήγμα
Οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα δίνουν μεγάλη έμφαση στις δημοσκοπήσεις, και ιδίως στα ποσοστά που συγκεντρώνουν τα κόμματά τους. Ψάχνουν διαρκώς να βρουν τρόπους χειρισμού της δυσαρέσκειας, συγκράτησης (ή αύξησης) των ποσοστών τους, δημιουργίας ευνοϊκών όρων για τις κομματικές πελατείες τους – ακόμα και με εκβιαστικά διλήμματα και πιέσεις, καθώς και με εκλογικά κόλπα όλων των ειδών. Δίνουν μικρή σημασία στα λεγόμενα ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων, ή νομίζουν ότι κι αυτά «κάμπτονται» από μερικές παροχές-ψίχουλα, από υποσχέσεις κάθε είδους, από προεκλογικές εξαγγελίες και μπόλικα «θα».
Το πιο ουσιαστικό ποιοτικό στοιχείο που αναδεικνύουν οι πρόσφατες μετρήσεις είναι η πραγματικότητα μιας βαθιάς κρίσης νομιμοποίησης, μιας γενικής κρίσης εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς και το κομματικό σύστημα. Βέβαια στις ομιλίες και στους λόγους τους, σε συνέδρια και φόρουμ, αναφέρονται στο φαινόμενο του «αντισυστημισμού». Αλλά και πάλι το περιορίζουν στην επιρροή ενός-δύο κομμάτων, όπως η Πλεύση Ελευθερίας ή η Ελληνική Λύση. Το ρήγμα όμως είναι πιο βαθύ, και δείχνει όχι απλά μια απομάκρυνση από ένα κόμμα, π.χ. Ν.Δ., και τη φυσιολογική φθορά που έχει μια δύναμη μετά από 6 περίπου χρόνια διακυβέρνησης: αντανακλά μια πιο βαθιά αμφισβήτηση τόσο του μνημονιακού και μεταμνημονιακού καθεστώτος όσο και τις προσδοκίες που έχει το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας από αυτό το σύστημα-καθεστώς. Βέβαια στο πίσω μέρος του μυαλού τους είναι πάντα ο «λαουτζίκος» με την ιδιότητα του «εχθρού λαού», που πρέπει να είναι πάντα πειθήνιος, υποτελής, με το καλόπιασμα ή την καταστολή, με τον οικονομικό εκβιασμό και την ανοικτή ομολογημένη ατιμωρησία των ελίτ παντός είδους και των υπηρετών τους.
Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα εντυπωσιακά ευρήματα των πρόσφατων ερευνών:
1. Γενική πορεία της χώρας
Ερώτηση: Τα πράγματα πάνε προς τη σωστή ή τη λάθος κατεύθυνση;
– Το 70% (πάνω από τα δύο τρίτα) πιστεύει ότι πάνε προς τη λάθος, και μόνο το 25% πιστεύει ότι πάνε προς τη σωστή.
– Το 49% εκτιμά ότι βρίσκεται σε χειρότερη θέση σε σχέση με έναν χρόνο πριν, το 37% ότι βρίσκεται στην ίδια, και μόνο το 14% σε καλύτερη.
2. Εκτίμηση του κυβερνητικού έργου
– Στην αξιολόγηση του συνολικού κυβερνητικού έργου: 69% έχουν αρνητική εντύπωση, 25% θετική, και 5% ούτε θετική ούτε αρνητική.
– Σε θέματα οικονομίας (μισθοί, ακρίβεια κ.λπ.): 81% αρνητική γνώμη, 13% θετική, 6% ούτε θετική ούτε αρνητική.
– Σε θέματα Δημοκρατίας και θεσμών (δικαιοσύνη, λογοδοσία, διαφάνεια κ.λπ.): 75% αρνητική, 17% θετική, 8% ούτε θετική ούτε αρνητική.
– Σε θέματα καθημερινότητας (σχέσεις κράτους-πολίτη, κράτους πρόνοιας, ασφάλεια κ.λπ.): 73% αρνητική, 17% θετική, 10% ούτε θετική ούτε αρνητική.
– Για τον ίδιο τον πρωθυπουργό: 68% αρνητική γνώμη, 27% θετική, 4% ούτε θετική ούτε αρνητική.
3. Καταλληλότητα πρωθυπουργού
Προηγείται ο ΚΑΝΕΝΑΣ με 36% και ακολουθούν: Μητσοτάκης 26%, Κωνσταντοπούλου 11%, Βελόπουλος 6%, Ανδρουλάκης 5%, Κουτσούμπας 2%, Φάμελλος 2%, Κασσελάκης 2%, Χαρίτσης 1%, Βαρουφάκης 1%, Νατσιός 1%, άλλος 3%, ΔΓ-ΔΑ 4%.
4. Εντός ή εκτός των τειχών οι πολίτες
Στην περιγραφική ερώτηση: Αν φανταστούμε τον κόσμο σαν μια πόλη προστατευμένη από ένα κάστρο που περικλείεται από μια έρημο, υπάρχουν άνθρωποι προστατευμένοι μέσα στο κάστρο και άνθρωποι απροστάτευτοι έξω από αυτό. Εσείς πού θα λέγατε ότι βρίσκεστε; Μέσα ή έξω από το κάστρο; 53% απαντούν έξω από το κάστρο, 45% μέσα στο κάστρο και 2% ΔΓ-ΔΑ.
Τα παραπάνω στοιχεία είναι από έρευνα της Metron Analysis (10/4/2025). Σε άλλη έρευνα μπορούμε να διαβάσουμε με αρκετή σαφήνεια την κρίση εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς και την κρίση απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Πρόκειται για έρευνα της Public Issue, Μάρτιος 2025:
Πώς βλέπουν οι Έλληνες το προσεχές μέλλον;
Σε έρευνα που δημοσίευσαν τα ΝΕΑ με θέμα «Ο κόσμος το 2035» φαίνεται έντονα αποτυπωμένη η απαισιοδοξία για το μέλλον:
– Θα ζούμε σε έναν χειρότερο κόσμο: 53%. Μόλις ένα 18,5% θεωρεί ότι ο κόσμος θα είναι καλύτερος, ενώ το 22,1% θεωρεί ότι τα πράγματα θα παραμείνουν περίπου ίδια.
– Για τις κοινωνικές ανισότητες: το 56,8% πιστεύει ότι θα χειροτερεύσουν, ενώ το 14,3% ότι θα βελτιωθούν προς το καλύτερο. Η ψαλίδα μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών θα διευρυνθεί για το 55,3% των ερωτηθέντων.
– Η πλειοψηφία (52%) θεωρεί ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτύσσεται, αλλά οι ανισότητες θα αυξηθούν. Μόνο μια μειοψηφία (6,7%) πιστεύει ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτύσσεται μειώνοντας τις ανισότητες.
– Το 39,7% θεωρεί ότι η Ε.Ε. θα έχει αποδυναμωθεί έως το 2035. Το 15,3% εκτιμά ότι θα έχει ισχυροποιηθεί. Ένα 15,8% πιστεύει ότι η Ε.Ε. θα διαλυθεί.
– Σχετικά με το περιβάλλον, το 51,1% προβλέπει επιδείνωση της κατάστασης.
– Το 69% εκτιμά πως η ιδιωτικότητα θα παραβιαστεί σοβαρά και η ενημέρωση των πολιτών θα χειροτερέψει.
Πρώτη σύνοψη: Ασυμμετρία και δυνατότητες
Τα στοιχεία που παραθέσαμε καταδεικνύουν πως υπάρχει ένα τεράστιο ρήγμα που διαρκώς διευρύνεται, χωρίς να υφίστανται σοβαρές ενδείξεις ότι αυτό μπορεί να γεφυρωθεί με τη συνέχιση των πολιτικών που εφαρμόζονται και εξαγγέλλονται. Η χώρα είναι μπλοκαρισμένη, η κοινωνία είναι ασφυκτικά μπλοκαρισμένη. Η διαιώνιση της κατάστασης με την άλφα ή βήτα μορφή διακυβέρνησης δεν μπορεί να σταματήσει το ρήγμα. Μπορεί να ανασχέσει εκρηκτικές καταστάσεις, να μεταθέσει στον χρόνο μορφές εκδήλωσής τους, να μετριάσει ορισμένες πλευρές – αλλά δεν μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα. Για παράδειγμα, τα μέτρα που παίρνει ο Μητσοτάκης ή ο όποιος σχεδιασμός του δεν μπορούν να πετύχουν πολλά. Η ανυπαρξία αντιπολίτευσης και η έλλειψη μιας πολιτικής εναλλακτικής από την κοινωνική διαμαρτυρία δημιουργούν ένα ακόμα μπλοκάρισμα, που δύσκολα μπορεί να δώσει τροφή για σοβαρές προβλέψεις όσον αφορά το τι θα γεννήσει η πραγματικότητα στο άμεσο προσεχές μέλλον. Λένε ότι η φύση απεχθάνεται το κενό, άρα κάτι θα βρεθεί. Ναι, με μια έννοια μπορεί να βρεθούν μορφές σαπίσματος και βουλιάγματος της χώρας και της κοινωνίας, φαινόμενα μεγαλύτερης αποσυγκρότησης και αποσάθρωσης, νέες χρεοκοπίες και μεγάλες εθνικές περιπέτειες που θα βρουν τον λαό, την κοινωνία αλλά και το πολιτικό σύστημα εν γένει τελείως απροετοίμαστους.
Τώρα ζούμε μια περίοδο αβεβαιότητας, ρευστότητας, πολιτικής κρίσης (αντιπροσώπευσης και νομιμοποίησης), κοινωνικής δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας, κυνισμού των κρατούντων, αναμονής εξελίξεων σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Μια περίοδο ασυμμετριών σε πολλές περιοχές της κοινωνικής και πολιτικής ζωής:
– Με μεγάλη απόσταση και αποδοκιμασία του πολιτικού συστήματος, αλλά αδυναμία πολιτικής εναλλακτικής.
– Με μεγάλη απαίτηση αλλαγής σε όλους τους τομείς, ιδιαίτερα της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, αλλά ανυπαρξίας όρων και τρόπων για να επιτευχθεί.
– Με τεράστιο θυμό και βουβή παρουσία του λαού σε μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις (Τέμπη), αλλά και παράλληλη προσαρμογή σε μια κοινωνία μειωμένων προσδοκιών.
– Με μεγάλη αγωνία για το προς τα πού βαδίζει η χώρα και για το υπαρξιακό της πρόβλημα, αλλά, παράλληλα, ισχνές δυνατότητες απάντησης του ζητήματος σε επίπεδο υποκειμενικών δυνατοτήτων.
Θα μπορούσε να διαβαστεί «αισιόδοξα» η εικόνα που παρουσιάζεται και τα βασικά της χαρακτηριστικά; Θα μπορούσε να ειδωθεί από την πλευρά των αναγκών και των διαπιστώσεων που μπορούν να συγκροτήσουν πιο εύκολα και πιο ρεαλιστικά ένα Σχέδιο για τη συγκρότηση ενός Υποκειμένου που δεν αποδέχεται μοιρολατρικά ό,τι πρόκειται να έρθει ή να συμβεί; Ενός Υποκειμένου το οποίο θα αναλάβει συνειδητά, και παρά τις όποιες δυσκολίες παρουσιαστούν, την επίλυση ή απελευθέρωση της δυναμικής που οι ασυμμετρίες και οι αντιφάσεις του περικλείουν; Αναφερόμαστε σε μια κοινωνική δυναμική, γνώσης – θέλησης – κίνησης – αντίστασης, που θα συγκεντρώσει όρους για ένα σχέδιο εθνικής κυριαρχίας και κοινωνικής αλλαγής, μέσα στο πλαίσιο που ζούμε και υπάρχουμε. Όχι βασισμένο σε σχήματα και απαντήσεις του παρελθόντος, αλλά με βάση τις σημερινές πραγματικότητες και ανάγκες. Ένα σχέδιο που να θέτει σε κίνηση εθνικές και κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες θα έχουν επίγνωση της σημασίας και του νοήματος της αντίστασης, όπως και της θετικής απάντησης στο υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας.
Η αποξένωση του κόσμου των ελίτ, η απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος, η χρεοκοπία των οικονομικών εργαλείων και μεθόδων που ακολουθούν, η αρνητική, αλλοτριωμένη και αλλοτριωτική πρόταση που εφαρμόζουν, όλα αυτά μπορούν να σταθούν μια σπουδαία στιγμή αφύπνισης και αντιστροφής της πορείας.
Μας λείπει όμως η πολιτική και ιδεολογική πύκνωση που είναι αναγκαία για να απαντηθεί το ζήτημα του πώς μπορεί η χώρα να σταθεί στην Α. Μεσόγειο και στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιουργείται, τη στιγμή συνεχίζει να βαθαίνει το ίδιο το υπαρξιακό πρόβλημα και το πρόβλημα υπόστασης της Ελλάδας.
Μας λείπει η συνειδητοποίηση και η σοβαρή τεκμηρίωση του πόση Ελλάδα θα υπάρχει, πόσες «Ελλάδες» θα υπάρχουν μέσα σε μια ζωνοποιημένη Ελλάδα, τι Ελλάδα θα είναι αυτή, τι ποιότητες θα κουβαλά σαν αποικιοποιούμενη και δορυφοροποιούμενη χώρα –χώρος – οικόπεδο.
Μας λείπει η αναγκαία προετοιμασία, η πνευματική-πολιτική ανίχνευση ρεαλιστικών προτάσεων με μαζική υποστήριξη, για διάνοιξη δρόμων σε δύσκολες συνθήκες
Αυτές οι ελλείψεις δεν καλύπτονται, δεν ξεπερνιούνται με απλές περιγραφές ή και σοβαρές επισημάνσεις. Αποτελούν ελλείψεις που πρέπει να καλυφθούν μέσα από μια διαρκή, επίμονη και συνειδητή προσπάθεια ενός δυναμικού που θα θέσει στον εαυτό του αυτό το «καθήκον». Δεν θα καλυφθούν αυθορμήτως «από τη ζωή» ή από τα «πράγματα».
Έχουμε ανάγκη από την σύνθεση + την ενότητα σε πολιτική βάση.
Ένα πολύ σημαντικό βήμα που θα δώσει βάσεις και υπόσταση στο εγχείρημά μας είναι η κατάκτηση της αυτονομίας μας από την εθνική και κοινωνική αλλοτρίωση του μεταπρατικού χώρου ( που τόνιζε ο Κωστής Μοσκώφ). Μην νομίζουμε ότι είναι εύκολο… Με λόγια του φιλόσοφου Γκ. Λούκατς: «Δεν θα συμμετάσχω πλέον στην αλλοτρίωσή μου» (Ich mache meine eigene Entfremdung nicht mehr mit). Τέτοιο διάβημα πρέπει να γίνει σε συλλογικό επίπεδο!
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Σχετικά με την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πολίτες στη χώρα δίνουν τις εξής απαντήσεις: Το 55% έχει αρνητική γνώμη για την Ε.Ε., το 39% έχει θετική, και το 4% ουδέτερη γνώμη.
Το 52% υποστηρίζει ότι πρέπει η Ε.Ε. να προχωρήσει στην οικονομική και πολιτική της ενοποίηση. Υπάρχει όμως και ένα ισχυρό 30% που επιμένει ότι πρέπει η Ε.Ε. να διαλυθεί.]
Για τις σχέσεις με την Ρωσία
Στο ερώτημα να υπάρξει προσέγγιση ή πλήρης ρήξη με τη Ρωσία οι πολίτες απαντούν: 64,3% η Ελλάδα πρέπει να προσεγγίσει ξανά τη Ρωσία και να βελτιώσει τις σχέσεις· 23% η χώρα πρέπει να ακολουθήσει την Ευρωπαϊκή πολιτική που οδηγεί σε πλήρη ρήξη· 12,7% δεν γνωρίζω – δεν απαντώ.
Ποιες χώρες θεωρούν οι πολίτες ως εχθρούς της Ελλάδας
Τουρκία 78%, Αλβανία 24,7%, Β. Μακεδονία 21,8%, ΗΠΑ 13,6%, Ρωσία 12,1%, Ισραήλ 10,4%, Μ. Βρετανία 6%, Κίνα 3,1%, άλλη χώρα 4,2%.
(ΜRΒ, έρευνα Απρίλιος 2025)
