Πολλοί στον μη-Δυτικό κόσμο «διάβασαν» την τριήμερη 15η Σύνοδο των BRICS, που ολοκληρώθηκε την περασμένη Κυριακή στο Γιοχάνεσμπουργκ, ως την αυγή μιας νέας παγκόσμιας τάξης, που θα αντικαταστήσει τη διεθνή ηγεμονία μιας δύουσας Δύσης – και πρώτα απ’ όλα των όχι και τόσο συμπαθών σε μεγάλο μέρος του πλανήτη ΗΠΑ. Ανάποδα, στον Δυτικό κόσμο κυβερνώντες και συστημικοί αναλυτές έσπευσαν βεβιασμένα να αναφωνήσουν «άνθρακες ο θησαυρός!» (χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Τζέικ Σάλιβαν, συμβούλου εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, που δήλωσε ότι ο Λευκός Οίκος «δεν βλέπει την Ομάδα BRICS να εξελίσσεται σε κάποιου είδους γεωπολιτικό αντίπαλο των ΗΠΑ, ή οποιουδήποτε άλλου»). Μήπως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση;
Οι επιτυχίες του Γιοχάνεσμπουργκ
Οπωσδήποτε, οι υποστηρικτές των BRICS μπορούν να παραθέσουν μια σειρά επιτυχίες της Συνόδου, που δεν ήταν δεδομένες λίγο καιρό πριν. Καταρχήν, τη διεύρυνση με 6 νέα μέλη, ενώ μια ακόμη εικοσάδα χωρών έχει υποβάλει επισήμως αίτηση εισδοχής, κι άλλη μια εικοσάδα έχει εκδηλώσει παρόμοια πρόθεση. Κι έπειτα, την περαιτέρω «πολιτικοποίηση» των BRICS (πλέον BRICS+), η οποία υπογραμμίζεται όχι μόνο από ανοιχτά αντιδυτικές τοποθετήσεις ορισμένων αρχηγών κρατών, αλλά και από το γεγονός ότι τα κριτήρια της διεύρυνσης κάθε άλλο παρά αποκλειστικά οικονομικά ήταν – βλ. για παράδειγμα την περίπτωση της Αιθιοπίας.
Εάν σε αυτά προστεθούν ο δυναμισμός των οικονομιών των κρατών μελών και των υποψήφιων κρατών μελών (ιδίως σε σύγκριση με την ασθμαίνουσα Δύση), η προσέλκυση παραδοσιακών συμμάχων της Δύσης (με τη Σαουδική Αραβία να είναι ένα από τα πιο χτυπητά παραδείγματα), καθώς και το γεγονός ότι είναι χώρες που παράγουν (και πάλι αρνητική η σύγκριση για τη χρηματιστικοποιημένη Δύση) και διαθέτουν τεράστιους φυσικούς πόρους κάθε είδους, οι υποστηρικτές των BRICS εύκολα μπορούν να ισχυριστούν ότι συγκροτείται το «αντίπαλο δέος», ο «πόλος του Παγκόσμιου Νότου» κ.ο.κ. Η έναρξη διμερών και πολυμερών συναλλαγών μεταξύ αυτών των χωρών σε εθνικά νομίσματα (αν και διστακτική ακόμα), αντί του «αυτονόητου» δολαρίου των ΗΠΑ, αποτελεί ένα πρόσθετο επιχείρημα για τις πιθανότητες των BRICS να υπονομεύσουν την πολύμορφη Δυτική κυριαρχία.
Σε μια στιγμή που το Δυτικό μπλοκ είναι θέλοντας και μη μπετοναρισμένο υπό την ηγεμονία της Ουάσιγκτον, στο Γιοχάνεσμπουργκ γινόταν φανερό, παρά τα χαμόγελα των πρωταγωνιστών, ότι κάθε δύναμη των BRICS προωθεί τα δικά της σχέδια – που συχνά είναι ασύμβατα με αυτά άλλων εταίρων της
Και τα προβλήματα κάτω από το χαλί
Από την άλλη, όσοι βλέπουν στους BRICS+ ως φορείς μιας νέας και πιο δίκαιης παγκόσμιας τάξης όχι μόνο ξεχνούν ότι οι ηγέτιδες δυνάμεις τους δεν κινούνται με βάση ένα σχέδιο που επιχειρεί τη μετάβαση σε μια διαφορετική κοινωνία και οικονομία, αλλά υποβαθμίζουν και μια σειρά αγκάθια που έγιναν φανερά σε αυτήν καθαυτή τη Σύνοδο. Καταρχήν σε συμβολικό επίπεδο, π.χ. με την απουσία του Πούτιν. Έπειτα, σε πολιτικό, καθώς οι ηγέτιδες δυνάμεις των BRICS (Κίνα και Ρωσία) πιέζουν για τον σταδιακό μετασχηματισμό της Ομάδας σε έναν ανοιχτά αντιδυτικό πολιτικό οργανισμό που θα μιλά στο όνομα όλων όσοι δεν ανήκουν στη Δύση, αλλά άλλοι (με πρώτη την Ινδία) αντιστέκονται σθεναρά. Σε μια στιγμή δηλαδή που το Δυτικό μπλοκ είναι θέλοντας και μη μπετοναρισμένο υπό την ηγεμονία της Ουάσιγκτον, στο Γιοχάνεσμπουργκ γινόταν φανερό, παρά τα χαμόγελα των πρωταγωνιστών, ότι κάθε δύναμη των BRICS προωθεί τα δικά της σχέδια – που συχνά είναι ασύμβατα με αυτά άλλων εταίρων της.
Οι εμφανείς πολιτικές διαφοροποιήσεις είχαν, φυσικά, άμεσες επιπτώσεις και στις οικονομικές αποφάσεις της Συνόδου – ορθότερα, στις μη αποφάσεις. Έτσι, πάλι εξαιτίας της αντίθεσης των Ινδών, κυρίως, παραπέμφθηκε στις καλένδες η πρόταση για τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος που θα χτυπούσε «στα ίσα» την ηγεμονία του δολαρίου. Είναι σαφές ότι η Ινδία, παραδοσιακά καχύποπτη προς την Κίνα, έχει κι αυτή τις δικές της βλέψεις και δεν θέλει να χαλάσει τις προνομιακές της σχέσεις με τη Δύση. Γι’ αυτό και φρενάρει συστηματικά τα πιο φιλόδοξα σχέδια του Πεκίνου και της Μόσχας. Επιπλέον, ανταγωνίζεται τις χώρες αυτές άμεσα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, όπου πραγματοποιεί κι αυτή μεγάλη οικονομική διείσδυση, αλλά ακόμη και σε πιο μακρινές γειτονιές του πλανήτη, όπως σε ορισμένες αφρικανικές χώρες.
Υπήρξαν όμως και «διαγώνιοι» εσωτερικοί διχασμοί, για παράδειγμα στο ζήτημα της ενέργειας. Εκεί η Κίνα και η Ινδία, κατά τα άλλα όχι πολύ φιλικές μεταξύ τους, συμπίπτουν στην προτίμηση εναλλακτικών ενεργειακών συστημάτων, καθώς και οι δύο είναι φτωχές σε ενεργειακούς πόρους. Αντίθετα, η Ρωσία και η Νότια Αφρική, αμφότερες με τεράστια αποθέματα άνθρακα (συν πετρέλαιο η πρώτη), συμφωνούν στην ανάγκη να διατηρηθούν πιο παραδοσιακές μορφές για την εξασφάλιση της απαραίτητης ενέργειας. Αυτός είναι ένας μόνο από τους λόγους –και όχι ο σημαντικότερος– για τη «φιλορωσική» γραμμή του Νοτιοαφρικανού προέδρου.
Η επόμενη Σύνοδος
Γεγονός είναι ότι του χρόνου, στη 16η Σύνοδο, η Δύση θα νιώσει ακόμη πιο άβολα – ιδίως αν εξακολουθήσει να αποτυγχάνει να βάλει διαλυτικές σφήνες στο υπό διαμόρφωση εναλλακτικό διεθνές μπλοκ. Πρώτα-πρώτα διότι η επόμενη Σύνοδος θα πραγματοποιηθεί στη Ρωσία, που αναλαμβάνει την ετήσια προεδρία των BRICS+. Δηλαδή σε μια χώρα που βρίσκεται σε στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Δύση, έστω και δι’ αντιπροσώπου από την πλευρά της δεύτερης. Κι έπειτα, επειδή στην κύρια, σήμερα, εχθρά της Δύσης θα συναντηθούν ως πλήρη μέλη υπερδιπλάσιοι ηγέτες από όσους πήγαν στο Γιοχάνεσμπουργκ, που θα εκπροσωπούν ακόμη μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού και της παγκόσμιας οικονομίας.
Μπορεί ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν δημοσίως να καμώνεται ότι δεν τρέχει τίποτα, αλλά μακριά από τις κάμερες αυτός και οι όμοιοί του ιδρώνουν για να αποτρέψουν την περαιτέρω καταβύθιση της Δυτικής ναυαρχίδας. Ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσουν τη γραμμή του διμέτωπου αγώνα, εναντίον και της Μόσχας και του Πεκίνου – διότι το Νέο Δελχί από μόνο του μάλλον δεν αρκεί για κάτι περισσότερο από μάχες οπισθοφυλακών.
