Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ, στις 11-12 Ιουλίου, στο Βίλνιους της Λιθουανίας, έχει τεθεί ως ορόσημο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν, αναμένεται να σημάνει την επανέναρξη του διαλόγου και των διερευνητικών επαφών μεταξύ των δύο χωρών. ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, επιδιώκουν να κάμψουν τις αντιστάσεις της Άγκυρας, σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας στη «συμμαχία». Για να το πετύχουν αυτό είναι έτοιμοι για σημαντικές υποχωρήσεις στις απαιτήσεις Ερντογάν σε όλα τα μέτωπα, με την χώρα μας, δια της νέας της κυβέρνησης, να δηλώνει παρούσα για μια ακόμη φορά στην «σωστή πλευρά της ιστορίας».
Στο εσωτερικό στήνεται ένα σκηνικό αισιοδοξίας. «Να εκμεταλλευτούμε το θετικό μομέντουμ», δηλώνουν οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης. Από κοντά και οι αρθρογράφοι επί των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής να ενισχύουν το αφήγημα μιας επικείμενης στροφής της Άγκυρας προς μια πολιτική καλής γειτονίας και συνεργασίας στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ δηλώνουν πρόθυμοι να παίξουν ρόλο μεσολαβητή, να εξαναγκάσουν δηλαδή τη χώρα μας σε νέες επώδυνες υποχωρήσεις για να κρατήσουν την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο ενώ και κύκλοι της Ε.Ε. (βλέπε Γερμανία) είναι θετικοί σε μια διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, με το βλέμμα στραμμένο στο μεταναστευτικό αλλά και τις στενές οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία.
Η Τουρκία επιδιώκει να καταστούν οι θέσεις της, το επίκεντρο των συζητήσεων στο Βίλνιους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι απαιτήσεις του Ερντογάν μονοπωλούν την συζήτηση εντός ΝΑΤΟ, εδώ και αρκετές βδομάδες πριν τη σύνοδο, ενώ και στο πλαίσιο των εργασιών της συνόδου, ο Τούρκος πρόεδρος θα έχει διμερείς συναντήσεις με τη Σουηδία, την Ελλάδα κ.ά. κατοχυρώνοντας μια θέση ρυθμιστή για μια σειρά περιφερειακά και διεθνή ζητήματα. Το πρόγραμμα συναντήσεων με την Ελλάδα, πέρα από τους Ερντογάν και Μητσοτάκη, περιλαμβάνει και διμερείς συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, των δύο χωρών. Η συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν, και οι δύο άνθρωποι εμπιστοσύνης των αντίστοιχων ηγετών και άνθρωποι ειδικών αποστολών, αναμένεται να θέσει το πλαίσιο επανέναρξης των διερευνητικών επαφών. Ενώ μέσω του υπουργείων Άμυνας, οι Δένδιας και Γκιουλέρ, θα επανεκκινήσουν τη συζήτηση για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), στα πλαίσια της «θετικής ατζέντας» που έχει αποδώσει ελάχιστα όλα τα προηγούμενα χρόνια. Τέλος, ενεργό ρόλο στις συζητήσεις αναμένεται να έχουν και ο νέος επικεφαλής σύμβουλος του Ερντογάν, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς (που βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία με τις ΗΠΑ), ενώ από τη δική μας πλευρά η γνωστή για τη «βρώμικη δουλειά» στα ελληνοτουρκικά, διπλωματική σύμβουλος του πρωθυπουργού, Άννα Μαρία Μπούρα, καθώς και η νέα υφυπουργός Εξωτερικών, διπλωμάτης με πολυετή εμπειρία στις ΗΠΑ, Αλεξανδρα Παπαδοπούλου.
Προάγγελος υποχωρήσεων
Η ελληνική πλευρά, φαίνεται να προσέρχεται προτείνοντας έναν οδικό χάρτη, για την επανεκκίνηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου, με έμφαση στη θετική ατζέντα. Σύμφωνα με τον Έλληνα πρωθυπουργό «συζητάμε μόνο το ζήτημα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας» (ακόμη και αυτό αποτελεί υποχώρηση από την εθνική γραμμή της μίας και μοναδικής διαφοράς της υφαλοκρηπίδας), την ίδια στιγμή όμως η Άγκυρα ανοίγει το σύνολο των ζητημάτων στα οποία εγείρει παράλογες απαιτήσεις και η κυβέρνηση Μητσοτάκη φαίνεται έτοιμη να αποδεχθεί δια της ολισθήσεως και της υποχωρήσεως αυτό το τετελεσμένο, χωρίς μια σαφή στρατηγική διαπραγμάτευσης, χωρίς ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές, χωρίς δικές μας διεκδικήσεις αντίβαρο στις διεκδικήσεις της Άγκυρας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τελευταίων ημερών η υποχώρηση (έστω και αν δεν ομολογείτε ως τέτοια) σε δύο παράλογες απαιτήσεις της Άγκυρας σε ένδειξη καλής θέλησης ενόψει της συνόδου στο Βίλνιους. Η μία αφορά τη διαχρονική απαίτηση να σφραγιστεί ο προσφυγικός καταυλισμός των Κούρδων, στο Λαύριο, που δια στόματος Ερντογάν, αποτελεί «κέντρο εκπαίδευσης τρομοκρατών» και η δεύτερη τον αμερικανικής κοπής συμβιβασμό να μην αναφέρονται οι χώρες με το όνομα τους στους επιχειρησιακούς χάρτες του ΝΑΤΟ αλλά με συντεταγμένες ώστε να ικανοποιηθεί η Τουρκία που θέλει να σβήσει από τον χάρτη κάθε αναφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Ψεύδη και αυταπάτες
Οι ελληνικές ελίτ ποντάρουν τα ρέστα τους στο βωμό των ΝΑΤΟϊκών επιδιώξεων στην περιοχή. Σύμφωνα με το κυβερνητικό αφήγημα τώρα είναι η ώρα να επιταχυνθούν οι προσπάθειες για διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών μέσω του διαλόγου. Για να υποστηριχθεί το αφήγημα αυτό, επιστρατεύονται ψεύδη, καλλιεργούνται αυταπάτες και κάλπικες ελπίδες στην κοινωνία. Ας δούμε τρία συγκεκριμένα σημεία στα οποία η πραγματικότητα γίνεται λάστιχο για να χωρέσει στο αφήγημα του «ελληνοτουρκικού διαλόγου».
- «Ισχυρές ηγεσίες κρατών που βρίσκονται σε αντιπαράθεση μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα ή ακόμα και να επιλύσουν τη μεταξύ τους διαμάχη». Αυτό υποστηρίζει σε πρόσφατο άρθρο του στο Βήμα ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Σπουδών Ασφάλειας και επικεφαλής του προγράμματος εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας στο ΕΛΙΑΜΕΠ, κ. Παναγιώτης Τσάκωνας. Είναι αλήθεια πως καθαρή νίκη Μητσοτάκη και Ερντογάν, στις ταυτόχρονες εκλογές σε Αθήνα και Άγκυρα, ανοίγει τον δρόμο της μεταξύ τους συνεννόησης, χωρίς το βάρος του πολιτικού κόστους (άλλωστε μετά τους σεισμούς στην Τουρκία, ο «διάλογος» ήταν μέρος των προεκλογικών τους δεσμεύσεων). Είναι η καθεστωτική αντίληψη όμως, και όχι η πραγματική κοινωνική συναίνεση αυτή που «επιτρέπει» στην ελληνική κυβέρνηση να «παζαρεύει» με τον Ερντογάν, κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Στην αντίπερα όχθη, η ισχύς του Ερντογάν στο εσωτερικό, δεν θα έπρεπε να μας καθησυχάζει, καθώς δίνει τη δυνατότητα στην Τουρκία να επεκτείνει τις διεκδικήσεις της έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, διεκδικήσεις που μοιράζονται από κοινού τόσο οι ισλαμικές, όσο και οι εθνικιστικές και κεμαλικές μερίδες της ελίτ στη γείτονα.
- Σε ανύποπτο χρόνο, τον Φεβρουάριο, η Ντόρα Μπακογιάννη, συνήθης προπομπός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ανέφερε πως «δεν είναι ταμπού η συνεκμετάλλευση». Ενώ συνέχισε προβλέποντας πως «κάποια στιγμή θα γίνει διεθνής διάσκεψη για τα ενεργειακά στη Μεσόγειο, θα υπάρξει ευρύτερη συμφωνία. Η Μεσόγειος είναι μικρή θάλασσα με πολλά κράτη». Από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, Τούρκοι αξιωματούχοι, κάνουν συχνά λόγο για μια διευθέτηση «καζάν-καζάν», για την από κοινού εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων στη Μεσόγειο, βάζοντας χέρι δηλαδή στον πλούτο της Ελλάδας και της Κύπρου μέσω των τετελεσμένων που δημιουργούν με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και με την κατοχή της μισής Κύπρου. Ως αμοιβαία επωφελή, παρουσιάζουν και οι «σύμμαχοι», την προοπτική «ενεργειακής συνεργασίας» στο Αιγαίο και την Μεσόγειο. Για αυτό βλέπουμε τον κ. Τζέφρει Πάιατ, τέως πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα, και σήμερα υφυπουργό Εξωτερικών, αρμόδιο για Ενεργειακούς Πόρους, να έχει δραστήρια παρουσία στην προσπάθεια αναθέρμανσης της ελληνοτουρκικής συνεννόησης. Η εμπειρία, θα έπρεπε να μας έχει διδάξει όμως, πως όσο υποχωρείς στην Τουρκία, τόσο ανοίγει η όρεξη της, τόσο αυξάνονται οι παράλογες απαιτήσεις, όπως συμβαίνει εδώ και δεκαετίες στο αδιέξοδο του Κυπριακού.
- «Μετά τους τραγικούς σεισμούς είναι γεγονός ότι πράγματι άλλαξαν όλα. Η Τουρκία δεν παραβιάζει στο Αιγαίο, δεν κάνει υπερπτήσεις, δεν έχει πτητική δραστηριότητα στο Αιγαίο». Αυτά δήλωνε σε προεκλογικό χρόνο ο πρώην ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας, συμπληρώνοντας πως «η Ελλάδα έχει υποχρέωση απέναντι σε αυτή τη συμπεριφορά να δείξει ότι την αντιλαμβάνεται και ότι είναι και η ίδια έτοιμη να προσέλθει σε μια έντιμη συζήτηση». Η δήθεν καλή συμπεριφορά της Τουρκίας, όμως αφορά μόνο στις υπερπτήσεις στο Αιγαίο, χωρίς να αλλάζει στάση σε άλλες παράλογες απαιτήσεις της (βλέπε Κυπριακό, Γαλάζια Πατρίδα, μεταναστευτικό κ.ά.). Ο λόγος της αλλαγής στάσης στις υπερπτήσεις έχει την αιτία της στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, και σκοπό να κάμψει τις αντιστάσεις του Κονγκρέσου και της Γερουσίας των ΗΠΑ όσων αφορά την παράδοση των F-16 στην Τουρκία – ζήτημα ζωτικής σημασίας για την ισορροπία ισχύος της αεροπορίας της γείτονος. Ο γερουσιαστής Μενέντεζ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, ήταν σαφής, πως όρος για να ξεμπλοκαριστεί η διαδικασία παράδοσης των F-16 ήταν αυτά να μην χρησιμοποιηθούν για επιθετικές ενέργειες εναντίον της Ελλάδας και η παραβίαση του εναέριου χώρου –αμφισβητούμενου από την Άγκυρα ή μη– είναι σαφής παραβίαση. Κανείς δεν μας διασφαλίζει ότι η Τουρκία δεν θα επανέλθει στην πολιτική των παραβιάσεων στην επόμενη στροφή της ιστορίας, αφού εμείς έχουμε υποχωρήσει σε μια σειρά άλλα ζητήματα στο όνομα αυτής της «καλής συμπεριφοράς».
35°10’3’’ πλάτος και 33°21’4’’ μήκος
Καταργείται η Κύπρος στο ΝΑΤΟ
Κάθε φορά, που αναθερμαίνεται ο διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας, η Λευκωσία βρίσκεται αντιμέτωπη με αρνητικά τετελεσμένα. Ενώ έχει φουντώσει η συζήτηση για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό και ενώ ο Ερντογάν, αμέσως μετά την επανεκλογή του, έσπευσε να θέσει ως όρο για αυτό, την αναγνώριση της κυβέρνησης του ψευδοκράτους ως νόμιμης εκπροσώπου της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η Τουρκία διεκδικεί η Δημοκρατία της Κύπρου να εξαφανιστεί από τους χάρτες του ΝΑΤΟ – σε μια στιγμή μάλιστα που στο νησί προβάλλεται από κύκλους ως διέξοδος η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ.
Όλες οι χώρες προσδιορίζονται και από τις συντεταγμένες τους, λένε οι ΗΠΑ και προτείνουν καμία χώρα να μην αναγράφεται με την ονομασία τους ως συμβιβαστική λύση. Σε προηγούμενο χρόνο οι Τούρκοι είχαν διεκδικήσει και πετύχει η Κυπριακή Δημοκρατία να αυτοαναιρεθεί με τον τέως πρόεδρο Αναστασιάδη να προσέρχεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της Πενταμερούς της Γενεύης το 2021, όχι ως πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ως εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής Κοινότητας, ως ισότιμος δηλαδή με τον ηγέτη του ψευδοκράτους Ερσίν Τατάρ.
Η ισχύς μιας κρατικής οντότητας θυσιάζεται κατ’ επανάληψη στο όνομα της «πάση θυσία λύσης», την ίδια στιγμή που η Άγκυρα θέτει όλο και πιο παράλογες απαιτήσεις σε ξηρά και θάλασσα και προχωρά βήμα-βήμα στον εποικισμό των κατεχόμενων και δηλώνει πως στόχος της είναι να ελέγξει ολόκληρο το νησί.
