Η Ελλάδα είναι η φτωχότερη χώρα της Ε.Ε., εκτός της Βουλγαρίας. Η Ελλάδα είναι στην κορυφή των χωρών που πάσχουν από κατάθλιψη, σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Παρ’ όλα αυτά η παραοικονομία σώζει, κάπως, την κατάσταση, σχολιάζουν τα ΜΜΕ.
Για την παραοικονομία είχα, μαζί με την Φωτεινή Πιπιλή (δημοσιογράφο, τότε, στην ΕΡΤ), μια σύντομη, «άτυπη», συνάντηση στη Βουλή με τον Ξ. Ζολώτα (τότε υπηρεσιακό πρωθυπουργό) κορυφαίο, διεθνώς, οικονομολόγο. Μας είπε με απλότητα και σαφήνεια: Η παραοικονομία μάς σώζει. Από αυτήν ζούμε. Αλλά πρέπει κάτι να πάρουμε (από αυτήν) κι εμείς. Λέγοντας «εμείς» εννοούσε το κράτος, όχι τους «γνωστούς-άγνωστους» λυκάνθρωπους που τρώνε τα πρόβατα. Λίγο αργότερα, θυμάμαι, ο κ. Αλ. Παπαδόπουλος (είχε κάνει και υπουργός Οικονομικών ή κάτι τέτοιο), αγόρευε (στο εντευκτήριο των βουλευτών) σε ομάδα συναδέλφων του ότι πρέπει να χτυπηθεί η παραοικονομία, ο εχθρός της χώρας, έλεγε. Ζήτησα συγνώμη για την παρέμβαση και τους είπα τη συζήτηση με τον Ζολώτα. Ο κ. Παπαδόπουλος δεν σχολίασε αλλά, με απόλυτη ευθυκρισία, αποχώρησε διακριτικά και ταχύτατα.
Οι χώρες, όπως και τα άτομα, δεν λειτουργούν με θρησκευτικές παραγγελίες περί ήθους των διαφόρων θρησκειών, αλλά με ρεαλιστικά κριτήρια. Και βουτάνε εύκολα στη διαφθορά επειδή κι αυτή είναι σαν τον Ιανό, τον θεό με τα δύο πρόσωπα, άλλοτε ωφελεί άλλοτε βλάπτει. Στόχος είναι το αποτέλεσμα, όχι η μέθοδος. Η διαφθορά είναι όργανο πλουτισμού, κατά κανόνα ατόμων, πολλών ή λιγότερων. Η διαφθορά στις δυτικές καπιταλιστικές χώρες είναι γνωστή και διαδεδομένη.
Ο δρόμος για να ξεφύγει μια χώρα από τη φτώχεια και να κατακτήσει την ανεξαρτησία, την αυτοτέλεια και την ευημερία δεν μπορεί παρά να είναι δική του επιλογή, με τους κόπους και τις θυσίες που συνεπάγεται
Σε μια περίπτωση δεν επωφελήθηκαν μόνο κάποια άτομα ή, έστω, μια τάξη. Αλλά μια ολόκληρη και τεράστια χώρα, η Κίνα, έκανε τεράστιο άλμα και από την απόλυτη φτώχεια ανέβηκε στο βάθρο της παγκόσμιας δύναμης μέσα σε λίγα χρόνια. Όργανο της απογείωσης είναι ακριβώς η διαφθορά, χαρακτηριστικό του καπιταλισμού, ιδίως σε φάσεις επιταχυνόμενης ανάπτυξης. Το ΚΚΚίνας δεν αποτελεί άγγελο κάθαρσης, αντιθέτως. Οι συχνές εκστρατείες κατά της διαφθοράς στρέφονται συχνά εναντίον κομματικών/πολιτικών αντιπάλων. Αλλά ταυτόχρονα επιβάλλουν μια συγκεκριμένη άποψη και στόχο για το ποιος θα ωφεληθεί από τα πράγματα. Δεν είναι φυσικά η στιγμή να αναλυθεί, όσο θα ήταν δυνατόν, η κατάσταση στην Κίνα. Επισημαίνω απλώς ότι αν δεν είναι κανείς υποκριτής οφείλει να αναγνωρίσει ότι οι δρόμοι της οικονομικής ανάπτυξης δεν είναι οι οδοί αυτού που αποκαλούμε «δρόμος της αρετής». Ούτε ο καπιταλισμός ούτε ο κομμουνισμός ακολουθούν αυτόν τον δρόμο, με δεδομένο ότι οι Κινέζοι επιμένουν ότι επιδιώκουν τη δημιουργία μιας κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή η κοινωνία υπάρχει (για την ώρα;) μόνο στα χαρτιά, ιδίως στα κείμενα του Μαρξ και του Ένγκελς. Είναι στόχος, μακρινός αλλά ανθρώπινος, όχι ονειρικός όπως ο παράδεισος των θρησκειών.
Η διαφορά, το κριτήριο, βρίσκεται στο αποτέλεσμα με βάση τις πραγματικές καταστάσεις, αντιξοότητες, αντιπαλότητες, που αντιμετωπίζει κάθε τόπος. Σε έναν κόσμο όπου, κατά τον Άγγλο φιλόσοφο Χομπς, «ο άνθρωπος είναι για τον (άλλον) άνθρωπο λύκος», ο δρόμος για να ξεφύγει μια χώρα από τη φτώχεια και να κατακτήσει την ανεξαρτησία, την αυτοτέλεια και την ευημερία δεν μπορεί παρά να είναι δική του επιλογή, με τους κόπους και τις θυσίες που συνεπάγεται. Όπως λέει και ο Ελύτης «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή…», δουλειά ανακατεμένη με ανθρώπινα όνειρα.
Υ.Γ.: Οι περιπτώσεις –ακριβέστερα οι προσβολές– Ερντογάν / Ράμα ενοποιούνται σε μία με την προσθήκη των Σκοπιανών: Δεν αρκεί να νικήσουν στρατιωτικά ή και πολιτικά την Ελλάδα. Για να νιώσουν νικητές, και να κατανοηθεί διεθνώς, πρέπει η Αθήνα να ταπεινωθεί. Δεν υπάρχει φόβος αντίδρασης.
