Θα μείνει στην ιστορία ως μνημείο βρετανικής υποκρισίας και σαδισμού η πρόσφατη απόφαση του βρετανικού Ανώτατου Δικαστηρίου όσον αφορά την έκδοση του Τζούλιαν Ασάνζ στις ΗΠΑ με την κατηγορία της κατασκοπείας. Πριν την εξετάσουμε, όμως, ας θυμίσουμε ότι η εξωφρενική αυτή κατηγορία αφορά το γεγονός ότι ο ιδρυτής των Wikileaks έκανε τη δουλειά του ως δημοσιογράφος: δημοσιοποίησε δηλαδή αποδείξεις για τα εγκλήματα πολέμου των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Μάλιστα οι σχετικές αποκαλύψεις αναδημοσιεύθηκαν από τα μεγαλύτερα Δυτικά ΜΜΕ[1]. Γι’ αυτόν τον λόγο, εξάλλου, η προεδρία Ομπάμα είχε εγκαταλείψει τα σχέδια δίωξης του Ασάνζ, αφού με την ίδια κατηγορία θα έπρεπε να διωχθούν και πολλά «επιφανή» ΜΜΕ. Όμως η εκλογή Τραμπ σηματοδότησε μια λυσσαλέα προσπάθεια παραδειγματικής τιμωρίας του, με την προεδρία Μπάιντεν να παίρνει έπειτα τη σκυτάλη, επιδεικνύοντας τον ίδιο ζήλο.
Για να επιτευχθεί η καταρχήν σύλληψη του Ασάνζ στην Ευρώπη, όπου τυπικά δεν μπορούσε να διωχθεί, ξεδιπλώθηκε μια περίπλοκη συνωμοσία: ο ιδρυτής των Wikileaks αρχικά κατηγορήθηκε από τη Σουηδία για σεξουαλική παρενόχληση από μια βαλτή ψευδομάρτυρα[2]. Αυτή η κατηγορία τελικά κατέρρευσε, αλλά στο μεταξύ ο Ασάνζ –προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψή του– αναγκάστηκε να καταφύγει στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο. Ώσπου το 2019 ο νέος, τότε, πρόεδρος του Εκουαδόρ Μορένο τον παρέδωσε στους Βρετανούς… Έκτοτε παρέμεινε φυλακισμένος, υπό εσκεμμένα άθλιες συνθήκες, στη Βρετανία. Έλεγε χαρακτηριστικά ο Κρεγκ Μάρεϊ, πρώην πρέσβης της Βρετανίας στο Ουζμπεκιστάν: «Από τότε που μπήκε στη φυλακή Μπελμάρς, ο Ασάνζ δείχνει 20 χρόνια πιο γερασμένος, έχει χάσει 15 κιλά, παραπατάει, και μιλά ασυνάρτητα… Γνωρίζω ότι κρατείται σε απόλυτη απομόνωση, και του επιτρέπεται να βγει από το κελί του, σε έναν άδειο διάδρομο, μόνος, για μόνο 45 λεπτά τη μέρα. Οπωσδήποτε η παρατεταμένη απόλυτη απομόνωση αποτελεί μια μορφή βασανιστηρίου, αλλά δεν ξέρω τι άλλο του κάνουν. Ο Ασάνζ παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα βασανισθέντος»[3].
Η θανάσιμη γελοιότητα του Ανώτατου Δικαστηρίου
Έκτοτε η υγεία του έχει χειροτερέψει κι άλλο: δεν είναι πλέον ικανός να παρακολουθήσει ούτε καν διαδικτυακά τις δικαστικές διαδικασίες… Αξίζει να σημειωθεί ότι στο μεταξύ κατέρρευσε μια ακόμη κατηγορία που «επικουρικά» είχαν κατασκευάσει οι αρχές των ΗΠΑ: ότι δηλαδή ο Ασάνζ ζήτησε από έναν Ισλανδό απατεώνα να χακάρει υπολογιστές και να υποκλέψει συνομιλίες[4]. Παρ’ όλα αυτά οι Βρετανοί, με οδηγίες των ΗΠΑ, κράτησαν φυλακισμένο τον Ασάνζ: είχε απομείνει η κατηγορία της «κατασκοπείας»… Έτσι φτάσαμε στη δικαστική απόφαση αυτής της εβδομάδας, που ορίζει ότι ο Ασάνζ μπορεί να εκδοθεί στις ΗΠΑ εάν αυτές «δώσουν διαβεβαιώσεις ότι θα προστατευθεί το δικαίωμά του να επικαλεστεί την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ, και ότι δεν θα αντιμετωπίσει τη θανατική ποινή». Πρακτικά, αναβλήθηκε προσωρινά η έκδοσή του, και δόθηκε στις ΗΠΑ προθεσμία 3 εβδομάδων για να παράσχουν «διαβεβαιώσεις». Παρακάμπτοντας το γεγονός ότι, και να δοθούν διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση Μπάιντεν, δεν δεσμεύουν σε τίποτα την αμερικανική «δικαιοσύνη», ας δούμε με ποιο διεστραμμένο σκεπτικό έλαβαν αυτήν την απόφαση οι Βρετανοί δικαστές:
1) Έκριναν ότι η έκδοση του Ασάνζ δεν μπορεί να επιτραπεί λόγω του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που προστατεύει «την ελευθερία γνώμης, καθώς και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών» κ.λπ. Στην επόμενη παράγραφο, όμως, οι δικαστές αναίρεσαν την μη έκδοση, διότι έκριναν ότι η Πρώτη Τροπολογία των ΗΠΑ είναι παρόμοια με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Άρα, ισχυρίστηκαν, εάν οι ΗΠΑ διαβεβαιώσουν ότι ο Ασάνζ θα μπορεί να επικαλεστεί το δικαίωμά του στην Πρώτη Τροπολογία, δεν υπάρχει πρόβλημα!
2) Με απλά λόγια, λένε ότι τον στέλνουν στις ΗΠΑ διότι έχουν τη βεβαιότητα ότι εκεί θα αθωωθεί, όπως θα αθωωνόταν και στην Ευρώπη, αφού απλώς άσκησε το δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης… Πέραν της γελοιότητας ενός τέτοιου σκεπτικού (που όμως γίνεται θανάσιμη πλέον), η «βεβαιότητα» των Βρετανών δικαστών δεν στηρίζεται πουθενά – όχι μόνο επειδή καμία διαβεβαίωση δεν δεσμεύει τις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ, αλλά και επειδή το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ δεν έχει αποφασίσει ποτέ ότι ένας κατηγορούμενος για κατασκοπεία μπορεί να επικαλεστεί τα δικαιώματα της Πρώτης Τροπολογίας.
3) Έκριναν επίσης ότι η έκδοση του Ασάνζ δεν μπορεί να επιτραπεί διότι «θα μπορούσε να ζημιωθεί στη δίκη του λόγω της εθνικότητάς του, δεδομένου ότι οι αμερικανικές αρχές δήλωσαν ότι μπορεί να ισχυριστούν πως οι ξένοι υπήκοοι δεν δικαιούνται προστασία βάσει της Πρώτης Τροπολογίας». Πάλι όμως οι δικαστές αναίρεσαν τον… εαυτό τους στην επόμενη παράγραφο, ισχυριζόμενοι ότι το αίτημα για παροχή διαβεβαιώσεων διασφαλίζει ότι «ο κατηγορούμενος τελικά δεν θα ζημιωθεί»!
4) Παραπέρα, έκριναν ότι η έκδοση του Ασάνζ δεν μπορεί να επιτραπεί και επειδή θα μπορούσε να του επιβληθεί θανατική ποινή: όταν υφίσταται τέτοιο ενδεχόμενο, η ΕΣΔΑ απαγορεύει την έκδοση. Μάλιστα στο σημείο αυτό η απόφαση τονίζει: «Η [Βρετανίδα] υπουργός Εξωτερικών θα έπρεπε να είχε συμπεράνει ότι η έκδοση εμποδίζεται από την ανεπαρκή προστασία κατά της επιβολής θανατικής ποινής». Όμως κι αυτό παρακάμπτεται αφού «ζητήθηκε από τις ΗΠΑ να παράσχουν διαβεβαιώσεις»…
5) Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε τους υπόλοιπους λόγους που προέβαλε ο Ασάνζ για να μην εκδοθεί. Μεταξύ αυτών, το γεγονός ότι η αμερικανοβρετανική Συνθήκη Περί Έκδοσης απαγορεύει την έκδοση για πολιτικό αδίκημα: οι Βρετανοί δικαστές αποδέχθηκαν ότι τα αδικήματα του Ασάνζ είναι πολιτικής φύσης, αλλά βρήκαν και παραθυράκι – συγκεκριμένα, ότι η Βρετανία «δεν ενσωμάτωσε την εν λόγω Συνθήκη στο βρετανικό Δίκαιο»! Άρα, αποφάνθηκαν, «η έκδοση για πολιτικό αδίκημα δεν αποτελεί παραβίαση των όρων μίας μη ενσωματωμένης συνθήκης»…
6) Το Ανώτατο Δικαστήριο αρνήθηκε επίσης ότι η ζωή του κατηγορούμενου κινδυνεύει, παρόλο που «έλαβε υπόψη του τα στοιχεία ότι η CIA σχεδίαζε να απαγάγει ή/και να δολοφονήσει τον κ. Ασάνζ», διότι θεώρησε ότι «αυτά τα σχέδια δεν σχετίζονται με τη διαδικασία έκδοσης»! Επιπλέον, οι Βρετανοί δικαστές σημείωσαν ότι «ο κ. Ασάνζ επιθυμεί να επικαλεστεί νέα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τα θέματα αυτά», αλλά θεωρούν –πριν καν τα εξετάσουν– ότι «δεν θα οδηγούσαν σε διαφορετικό συμπέρασμα»…
Προσφυγή στο Στρασβούργο
Εάν ο Ασάνζ μπορούσε να προσφύγει εγκαίρως στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), θα δικαιωνόταν. Τόσο για τους λόγους που το βρετανικό Ανώτατο Δικαστήριο δέχθηκε ως βάσιμους –για να τους αναιρέσει στη συνέχεια με το εφεύρημα της «παροχής διαβεβαιώσεων»– όσο και γι’ αυτούς που δεν δέχθηκε. Συγκεκριμένα, θα δικαιωνόταν επειδή:
α) Το κατηγορητήριο των ΗΠΑ αποτελεί κατά μέτωπο επίθεση στην ελευθερία του Τύπου, η οποία «αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία σε συνθήκες στις οποίες οι κρατικές δραστηριότητες και αποφάσεις διαφεύγουν του δημοκρατικού ή δικαστικού ελέγχου λόγω του εμπιστευτικού ή μυστικού χαρακτήρα τους»[5].
β) Στις ΗΠΑ δεν έχει απαγορευθεί η επιβολή θανατικής ποινής, και οι αλλοεθνείς κατηγορούμενοι δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπηκόους των ΗΠΑ.
γ) Τυχόν έκδοση του Ασάνζ στις ΗΠΑ παραβιάζει τόσο την απαγόρευση έκδοσης για πολιτικά αδικήματα, όσο και το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ περί απαγόρευσης των βασανιστηρίων.
Το πρόβλημα είναι ότι τίποτα δεν εμποδίζει τις βρετανικές αρχές στο μεταξύ να τον εκδώσουν. Τότε οποιαδήποτε απόφαση κατόπιν εορτής θα έχει την αξία του χαρτιού στο οποίο γράφτηκε. Κι ακόμα, υπάρχει το ζήτημα της ήδη τραγικής κατάστασης της υγείας του Ασάνζ: για πόσο καιρό ακόμα θα επιβιώσει μέσα σε οποιαδήποτε φυλακή;
Συμπερασματικά
Η δίωξη κατά του Ασάνζ δεν έχει καμία σχέση με δικαιοσύνη. Είναι παραδειγματικά εκδικητική, ώστε να αποτραπούν ανάλογες αποκαλύψεις στο μέλλον. Ταυτόχρονα, η «διεκπεραίωσή» της από το βρετανικό δικαστικό σύστημα τη μετέτρεψε σε τραγική παρωδία. Και απέδειξε ότι η θεωρητικά απαραβίαστη ελευθερία του Τύπου ισχύει επιλεκτικά. Επιπλέον, η δίωξη ξεσκεπάζει τις ολοκληρωτικές επιδιώξεις των «θεσμών», αλλά και την υποκρισία όσων εμφανίζονται ως υποστηρικτές «θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων» (σε περιπτώσεις όπως του Τζούλιαν Ασάνζ παθαίνουν αφωνία). Είναι αμφίβολο αν μια Ακροδεξιά θα κατάφερνε να πολιτεύεται έτσι. Το σίγουρο είναι ότι το «ακραίο κέντρο», σε όλες τις αποχρώσεις του, ήδη το πράττει.
Βέβαια οι αντιστάσεις, ακόμα κι αν είναι αδύναμες και ασυντόνιστες (όπως συμβαίνει στην περίπτωση του κινήματος αλληλεγγύης στον Ασάνζ), αναγκάζουν συχνά το βαθύ κράτος σε χειριστικές αναδιπλώσεις. Η αναβολή της έκδοσης του Ασάνζ σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται. Ας ελπίσουμε ότι η μικρή ανάπαυλα θα επιτρέψει την άσκηση μεγαλύτερων πιέσεων. Ήδη η Αυστραλία, πατρίδα του Ασάνζ, πλέον επίσημα ζητά να μην εκδοθεί στις ΗΠΑ. Υπάρχει κι άλλη μια ελπίδα: η αλαζονεία της Ουάσιγκτον να την εμποδίσει να παράσχει τις «διαβεβαιώσεις» που προσχηματικά της ζητούνται. Τότε θα δοθεί η δυνατότητα νέων νομικών μαχών. Αν βέβαια το θύμα εξακολουθεί να αναπνέει…
[1] Η αλήθεια δεν είναι έγκλημα (φύλλο 673).
[2] Για τη σωτηρία του Ασάνζ!»(φύλλο 479).
[3] Δικαιοσύνη τύπου Ουζμπεκιστάν (φύλλο 472).
[4] Κατέρρευσε η σκευωρία των ΗΠΑ (φύλλο 552).
[5] Απόφαση ΕΔΑΔ, Goodwin v. UK
