του Ειδικού Ανταποκριτή
Για εβδομάδες είχαμε υποτιμήσει την επιδημία, όλοι – από την κυβέρνηση και τους αρμόδιους για τη δημόσια υγεία ως τους απλούς πολίτες. Ακόμη και άνθρωποι καλής θέλησης τοποθετούνταν με άσχετο τρόπο, σχετικοποιώντας το πρόβλημα ή αναφερόμενοι σε άλλα δεινά. Έτσι παραμέναμε αποπροσανατολισμένοι και απροετοίμαστοι απέναντι σε έναν ιό που μπορεί να έχει χαμηλότερη θνησιμότητα από άλλους, αλλά μεταδίδεται πολύ εύκολα, και έτσι φτάνει να νοσεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Σ’ αυτό το σημείο το πρόβλημα συναντήθηκε με μία προϋπάρχουσα καταστροφή: την αποδόμηση του δημόσιου συστήματος υγείας, η οποία μας άφησε άοπλους απέναντι στην επιδημία. Τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ιταλία, είτε με κεντροδεξιές είτε με κεντροαριστερές κυβερνήσεις, οι περικοπές των δημόσιων δαπανών για την υγεία έφτασαν τα 37 δισεκατομμύρια ευρώ! Χιλιάδες θέσεις εργασίας καταργήθηκαν, και σε ολόκληρη τη χώρα απέμειναν μόλις 5.000 κλίνες σε μονάδες εντατικής θεραπείας.
Οι κυβερνήσεις επέλεξαν να διοχετεύσουν αυτά τα λεφτά στον ιδιωτικό τομέα υγείας, που τώρα αποδεικνύει πόσο άχρηστος είναι: όλο το βάρος το σηκώνουν τα δημόσια νοσοκομεία, ενώ ο ιδιωτικός τομέας δεν κουνά ούτε το δαχτυλάκι του για την καταπολέμηση της επιδημίας. Αυξάνει όμως κι άλλο την κερδοφορία του, αφού εκεί παραπέμπονται –με το αζημίωτο βέβαια– ασθενείς που δεν μπορούν να τύχουν φροντίδας από το εξαντλημένο δημόσιο σύστημα υγείας. Ακόμη χειρότερα, οι ελλείψεις σε στοιχειώδη μέσα προστασίας, σε διαγνωστικά τεστ κ.ο.κ. είναι πια τραγικές: γιατροί και νοσοκόμοι, εντελώς εξαντλημένοι, στέλνονται γυμνοί στην πρώτη γραμμή του πολέμου ενάντια στον κορωνοϊό. Και νοσούν κι αυτοί. Είναι πραγματικοί ήρωες, αλλά δεν είναι υπεράνθρωποι! Από τη μια ο κόσμος γεμίζει ιδιόχειρες αφίσες τους τοίχους των νοσοκομείων, «Είστε οι ήρωές μας», κι από την άλλη το σύστημα τους στέλνει να μολύνονται αβέρτα…
Ανεύθυνο πολιτικό προσωπικό
Κάπως έτσι αραιώνουν διαρκώς οι ήδη ισχνές γραμμές αυτών που καλούνται να αντιμετωπίσουν τον ιό, οι υποδομές καταρρέουν, και το πρόβλημα βγαίνει εκτός ελέγχου. Φτάσαμε στο σημείο να βγάλει το σωματείο των εργαζομένων στις ΜΕΘ ένα ανακοινωθέν που αγνοεί το ιταλικό Σύνταγμα, τον όρκο του Ιπποκράτη, τα πάντα: ούτε λίγο ούτε πολύ είπαν ότι, όταν έχουμε δύο ασθενείς που κινδυνεύουν, διαλέγουμε να φροντίσουμε τον πιο νέο και υγιή… Ξέραμε τον κοινωνικό δαρβινισμό, τώρα γνωρίζουμε και τον ιατρικό! Πλέον όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν την ανάγκη να αλλάξουν πολλά, θέλουν να τρίψουν τη μούρη του φιλελευθερισμού στον τοίχο, αλλά ταυτόχρονα κατανοούν ότι πρώτα επείγει να φρεναριστεί η επιδημία.
Η μοναδική δύναμη που δεν καταλαβαίνει τίποτα είναι η Κονφιντούστρια, ο πανιταλικός σύνδεσμος των βιομηχάνων και μεγαλοεπιχειρηματιών: μέχρι και σήμερα ζητά να ξανανοίξουν όλες οι επιχειρήσεις που έκλεισαν με κυβερνητική απόφαση!
Όσο για το πολιτικό προσωπικό της χώρας, κυβερνητικό και αντιπολιτευόμενο, αυτό κι αν αποδείχτηκε εντελώς ανεύθυνο, αν όχι και εγκληματικό. Μόλις πριν δύο εβδομάδες ακόμη ο Σαλβίνι επέκρινε τα πρώτα δειλά μέτρα της κυβέρνησης Κόντε, λέγοντας ότι τα πάντα –μουσεία, μπαρ, επιχειρήσεις– πρέπει να παραμείνουν ανοιχτά! Τα ίδια έλεγε και ο δήμαρχος του Μιλάνο, ο Τζιουζέπε Σάλα, που ανήκει στο κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα. Τα ίδια και ο Λούκα Ζάια, ο πρόεδρος της περιφέρειας του Βένετο – ώσπου μπήκε κι αυτός σε καραντίνα ως ύποπτο κρούσμα, κι άλλαξε γνώμη! Τώρα όλοι αυτοί έκαναν στροφή 180 μοιρών: Να κλείσουν τα πάντα, λένε. Και να φτιαχτεί κυβέρνηση εθνικής ενότητας με πρωθυπουργό τον… Ντράγκι – αυτή ήταν μια ιδέα της Δεξιάς, που θα επανέλθει. Ήδη, κάτω από την πίεση του κόσμου και της δραματικότητας του προβλήματος, όλες οι προτάσεις της κυβέρνησης Κόντε υπερψηφίζονται ομόφωνα: ούτε αποχές, ούτε λευκά.
Η αναισθησία των ελίτ
Στριμωγμένος, ο Σαλβίνι ξαφνικά θυμήθηκε, ως άλλος Τραμπ, το δράμα που περνούν οι Ιταλοί εργάτες, υποσχόμενος την ανακούφισή τους. Αλλά για την ώρα αυτά δεν πιάνουν, το πολιτικό παιχνίδι έχει προσωρινά παγώσει. Η μοναδική δύναμη που δεν καταλαβαίνει τίποτα είναι η Κονφιντούστρια, δηλαδή ο πανιταλικός σύνδεσμος των βιομηχάνων και μεγαλοεπιχειρηματιών: μέχρι και σήμερα ζητά να ξανανοίξουν όλες οι επιχειρήσεις που έκλεισαν με κυβερνητική απόφαση! Ταυτόχρονα όμως, μπροστά σε μια τέτοια επίδειξη κοινωνικής αναισθησίας, συμβαίνει κάτι πρωτοφανές: κανείς δεν τολμά να υποστηρίξει το αίτημα της Κονφιντούστρια! Ούτε ένα κόμμα, ούτε ένας πολιτικός: είναι κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στην Ιταλία.
Ακόμη κι έτσι, οι ελίτ εξακολουθούν να ασκούν πίεση στην κυβέρνηση, και να ενισχύουν τη διστακτικότητά της: είναι χαρακτηριστικό ότι χρειάστηκε να θρηνούμε πολλές εκατοντάδες νεκρών για να αποφασιστεί η διακοπή των ποδοσφαιρικών και άλλων αγώνων. Η διστακτικότητα φαίνεται και στο γεγονός ότι ακόμη δεν έχουν κηρυχθεί κόκκινες ζώνες, παρά μόνο έχει ανακηρυχθεί όλη η χώρα σε «επιτηρούμενη ζώνη». Αντίθετα, στο Κοντόνιο της Λομβαρδίας, όπου εμφανίστηκε το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού και η πόλη μπήκε σε πλήρη καραντίνα, τα κρούσματα σχεδόν εξαφανίστηκαν.
Δυστυχώς, η μάχη της Ιταλίας με τον κορωνοϊό κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει. Μπορούμε όμως να βγάλουμε ήδη κάποια συμπεράσματα. Το πρώτο είναι ότι χρειάζεται η κατεπείγουσα και γενναία ενίσχυση του δημόσιου τομέα υγείας και μια κρατική έρευνα για νέες ιατρικές προόδους: ο ιδιωτικός τομέας απέδειξε για άλλη μια φορά την ακραία ιδιοτέλεια και αχρηστία του, και δεν έχει συμφέρον να εξαλείφει ασθένειες – αυτό θα μείωνε την κερδοφορία του… Το δεύτερο είναι ότι δεν χρειαζόμαστε απλουστευτικά σχήματα που αποπροσανατολίζουν ή υποτιμούν τον κίνδυνο, αλλά συνδυασμό προετοιμασίας, εγρήγορσης, υπευθυνότητας και ψυχραιμίας. Και σε αυτό το πεδίο απέτυχαν παταγωδώς τα ιταλικά ΜΜΕ και τα πολιτικά κόμματα, με τη διαρκή εναλλαγή τρομοκρατικών και καθησυχαστικών μηνυμάτων, που τελικά φούντωσαν τον πανικό – ο οποίος πήρε τη μορφή επιδρομών στα σούπερ μάρκετ και εξόδου από τον Βορρά προς τον Νότο. Εγγυημένοι τρόποι και οι δύο για την παραπέρα εξάπλωση της επιδημίας…
Παράπλευρες επιπτώσεις
Υπάρχουν μέσα σε όλο το ιταλικό δράμα δύο ακόμη πτυχές που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Πρώτον, η πλήρης αλλαγή στάσης έναντι της Κίνας: στην αρχή, ο κορωνοϊός ήταν μια ευκαιρία για αντικινεζική πολεμική. Οι ακροδεξιοί έφτασαν να κυνηγάνε στους δρόμους τους Κινέζους. Τώρα έχουν έρθει τα πάνω κάτω: η Κίνα αντιμετωπίζεται ως από μηχανής Θεός, αφού υποσχέθηκε να στείλει μάσκες, διαγνωστικά σετ, ακόμη και γιατρούς – σε αντίθεση με την Ε.Ε., που κωφεύει στις εκκλήσεις για βοήθεια. Οι δε Κινέζοι της Ιταλίας αντιμετωπίζουν πια εχθρότητα μόνο στην… πατρίδα τους, όπου επιστρέφουν μαζικά για να γλιτώσουν από την ιταλική επιδημία!
Το δεύτερο ενδιαφέρον είναι πόσο ξεπερασμένη φαίνεται όλη η αντιπαράθεση για το αν το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα ξεπεράσει το ευρωπαϊκό όριο του 3%. Κανείς δεν δίνει πια σημασία στις απειλές της ευρωκρατίας. Ούτε στις γελοίες εκτιμήσεις ότι, παρόλο που η κυβέρνηση Κόντε αποφάσισε να διαθέσει καταρχήν 25 δισεκατομμύρια ευρώ για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της επιδημίας, το έλλειμμα δεν θα ξεπεράσει, τάχα, το 3%. Το πώς θα αντιδράσει η Ε.Ε. στην «παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων» είναι άλλη ιστορία, που ίσως μας απασχολήσει στο μέλλον – όταν καταφέρουμε να απαλλαγούμε από την επιδημία.
