-Βέβαια, βέβαια. Τόσο νόμιμο όσο και ότι οι άνθρωποι του επιπέδου του Μπέρνερ πληρώνουν τους μισούς φόρους απ’ ότι εσύ κι εγώ.
-Με άλλα λόγια γνωρίζει τους κανόνες του παιχνιδιού.
-Αν τους γνωρίζει, λέει! Αυτός τους έφτιαξε!»
Γκούναρ Στόλεσεν, Τα μαύρα πρόβατα
Η οικογένεια Μπέρνερ, περιλαμβάνει δυο διαφορετικές γενιές καπιταλιστών. Χρηματιστηριακή Εταιρεία, κλαμπ, ξενοδοχείο και.. κέτερινγκ. Προμήθειες στις πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου. Λαθρεμπόριο. Σκοτεινά κυκλώματα που οδηγούν στο έγκλημα. Οι εχθροί έχουν ονοματεπώνυμο. Είναι οι καπιταλιστές – με πολλά πρόσωπα που αλλάζουν. Και ο ήρωας του Νορβηγού Γκούναρ Στόλεσεν, ο Βάργκ Βέουμ, τα βάζει πάντα μαζί τους… Όπως και στο τρίτο του βιβλίο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά: Τα Μαύρα πρόβατα (Πόλις)…
«Το όνομά του, Βαργκ, στα νορβηγικά σημαίνει λύκος. Μαζί με το επώνυμό του, το Βέουμ θυμίζει την παροιμία “λύκος σε ιερό τόπο”. Ήταν μια έκφραση για κάποιον που ήταν παράνομος. Έτσι, το όνομά του έχει δυο σημασίες: Είναι μοναχικός και παράνομος. Βρίσκεται εκτός της κοινωνίας», λέει ο συγγραφέας για τον ήρωά του, και συμπληρώνει:
«Συχνά λέω πως το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι ένα πλαίσιο ή ένα παράθυρο από το οποίο κοιτάς μέσα στην κοινωνία. Το πλαίσιο είναι επίπλαστα φτιαγμένο. Είναι πολύ ωραίο να το κοιτάς, αλλά μέσα από αυτό βλέπεις τον αληθινό κόσμο» (συνέντευξη στην εκπομπή Οι κεραίες της εποχής μας -μπορείτε να δείτε όλη την εκπομπή στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ, www.ert.gr).
Διαβάζοντας στο μετρό και στους δρόμους της πόλης
Στο μετρό. Σαν τα ποντίκια μέσα στη φάκα. Ανοίγω το βιβλίο. Ο Βαργκ Βέουμ περιμένει στη στάση του λεωφορείου. Βρέχει:
«Όσοι περίμεναν κάτω από τη βροχή ήταν χλομοί, ξεπλυμένοι. Η βροχή έσβηνε λίγο-λίγο τα χαρακτηριστικά τους…».
Ο Βέουμ μπαίνει σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι. Στέκι για πρεζόνια. Ψάχνει να βρει μια κοπέλα που ξανακύλησε. Να τη σώσει;
Θα μάθω αργότερα για την ατυχέστατη κατάληξη της προσπάθειάς του. Προς το παρόν κλείνω το βιβλίο και κατεβαίνω στο Πανεπιστήμιο. Ο Νοέμβριος της Νορβηγίας μοιάζει μακριά. Ο αθηναϊκός ήλιος είναι εκτυφλωτικός. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εφιαλτικά. Στα Προπύλαια, άνθρωποι στη σειρά, σε παγκάκια, σε σκάλες, σε πεζοδρόμια. Χτυπάνε ενέσεις. Άλλος στον εαυτό του. Άλλοι «αλληλοβοηθιούνται». Προφανώς μόλις πέρασε ο έμπορος. Αστυνομία πουθενά. Σήμερα δεν έχει διαδήλωση…
Στην επιστροφή, διαβάζω και πάλι…
«Το φθινόπωρο είναι ένα ασίγαστο αεράκι μες στην ψυχή, μια πόρτα που χτυπά ασταμάτητα σ’ ένα σπίτι από καιρό εγκαταλελειμμένο…».
Ο Στόλεσεν έχει τις απαντήσεις για το φθινόπωρο, αλλά και για την φοροδιαφυγή. Προτείνω προς ανάγνωση στο… ΣΔΟΕ το επόμενο απόσπασμα:
«Αν κάποιος διαθέτει τις στοιχειώδεις γνώσεις για τη γεωγραφία των διευθύνσεων και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά μπορεί να καταλάβει περισσότερα διαβάζοντας τον τηλεφωνικό κατάλογο παρά τις ετήσιες φορολογικές δηλώσεις».
Έτσι, φτάνει στο μίνι-Μανχάταν της πόλης του, του Μπέργκεν. Εισχωρεί στο ναό της χρηματιστηριακής εταιρείας. Συναντάει το μεγάλο αφεντικό, τον Γιόακιμ Μπερνερ, που του δίνει μαθήματα ρατσισμού και ξενοφοβίας:
«Για σκέψου για λίγο σε ποιους ανοίγουμε τα σύνορά μας. Σε νέγρους και κάτι κουμάσια από τη Λατινική Αμερική». Η Νορβηγία του Στόλεσεν δεν είναι ούτε τόσο ειδυλλιακή, ούτε τόσο ανεκτική, όσο φανταζόμαστε».
Φυσικά χρησιμοποιεί μετανάστες για τις βρόμικες δουλειές. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία….
Όλοι οι λύκοι στο σκοτάδι είναι γκρι…
Την επόμενη μέρα στα Προπύλαια ο Δήμος Αθηναίων έχει μια φιέστα για τ’ αδέσποτα. Καλύτερη τύχη θα έχεις στα χέρια του Καμίνη αν είσαι αδέσποτος σκύλος παρά μετανάστης ή άστεγος… Ως διά μαγείας τα πρεζόνια έχουν εξαφανιστεί. Να μη χαλάσει και η εικόνα, αφού τα κανάλια έχουν σπεύσει να αγκαλιάσουν την «ευαισθησία» του δημάρχου. Η αστυνομία περιπολεί. Φροντίζει για την καθαρότητα του «πλάνου». Οι παρείσακτοι πήγαν κάπου αλλού. Υποθέτω κατόπιν συνεννοήσεως με τους εμπόρους διαφόρων ουσιών που τις υπόλοιπες μέρες κάνουν το πέρασμα τους από το Πανεπιστήμιο.
Στο μεταξύ, ο Βαργκ Βέουμ επισκέπτεται τη γηραιά αριστοκράτισσα που έχει να βγει 14 χρόνια από το σπίτι της. Φοβάται πως ο ουρανός θα πέσει πάνω στο κεφάλι της… Κρατιέται σε απόσταση ασφαλείας από τα αρπακτικά της οικογένειας.
Στο ραδιόφωνο: «Πάμε στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα…».
Στις εφημερίδες: «Έκπτωση στον Λάτση για το Golden Hall – Πως από 8 εκατομμύρια θα πληρώνει 900 χιλιάδες».
Τα αρπακτικά παντού ίδια. Σε Ελλάδα και Νορβηγία. Όλοι οι λύκοι στο σκοτάδι είναι γκρι, όπως ήταν ο τίτλος του προηγούμενου βιβλίου του Στόλεσεν, όπου αναδεικνυόταν η στενότατη σχέση της αστικής τάξης με τους ναζί. Ας μην ξεχνάμε πως Νορβηγός ήταν ο «πρώτος διδάξας» του δωσιλογισμού: Ο Βίντκουν Κουίσλιγκ. Με τη διαφορά ότι αυτός εκτελέστηκε ως ένοχος για εσχάτη προδοσία το 1945… Όπως διαβάζουμε, πάντως, στον Στόλεσεν πολλοί είναι οι συνεχιστές του.
Εγώ και πάλι στο μετρό βγαίνω από το ζοφερό κλίμα, όταν διασταυρώνομαι με ένα ηλικιωμένο ζευγάρι. Κρατιούνται από το χέρι. Πόσοι θα είναι έτσι στα ογδόντα τους; Πιο πέρα μια όμορφη κοπελιά, μάλλον ξενυχτισμένη με το βλέμμα αλλού. Σε λίγο θα χαθεί στο πλήθος. Ένα βαγόνι την καταπίνει μαζί με την πρωινή μελαγχολία της.
«Ο Νοέμβρης είναι ζοφερός μήνας. Δεν προσφέρεται για κανενός είδους παρεκτροπές. Ο Νοέμβρης είναι το σημείο μηδέν όλης της χρονιάς. Στο ίδιο περίπου σημείο ένιωθα κι εγώ»
Ο Οκτώβρης, ένα βήμα πριν από το σημείο μηδέν.
Και η ώρα της λύσης φτάνει… Δεν θα σας αποκαλύψω το τέλος, όμως… Πάντως αποδεικνύεται, για άλλη μια φορά, πως νόμιμες και παράνομες, όλες οι δραστηριότητες χωράνε σε έναν επιχειρηματικό όμιλο. Αρκεί να φέρνουν κέρδος!
Η ειδυλλιακή Νορβηγία δεν υπάρχει…
Κώστας Στοφόρος
