Του Νικόλα Κοσματόπουλου
Σε αυτήν την εποχή των επετείων σε σχέση με την Παλαιστίνη (50 χρόνια από τον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1967 κι έναν χρόνο από την ψηφοφορία για το μποϋκοτάζ των ακαδημαικών θεσμών του Ισραήλ από την AAA, την μεγαλύτερη ανθρωπολογική ένωση του πλανήτη), ιδιαίτερη σημασία αποκτά η επέτειος του 2010, όταν ο Στόλος της Ελευθερίας μεταφέροντας ανθρωπιστικό φορτίο και αλληλέγγυους ακτιβιστές αποπειράθηκε να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας. Η πιο τολμηρή αλλά και πιο αιματηρή θαλάσσια εκστρατεία κινημάτων βάσης στην ιστορία της διεθνούς αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη σημαδεύτηκε από την επίθεση του ισραηλινού ναυτικού και την επιτόπου δολοφονία εννέα αμάχων στα διεθνή ύδατα. Παρά τις ατιμώρητες εκτελέσεις, τις μαζικές συλλήψεις και το επακόλουθο μπλοκάρισμα της θαλάσσιας οδού από το Ισραήλ, ο Στόλος αποτέλεσε σημείο αναφοράς στο Παλαιστινιακό και στα κοινωνικά κινήματα ανά την υφήλιο, που δεν θα ξέφτιζε από την μνήμη, παρά μόνο λόγω των αραβικών εξεγέρσεων που ακολούθησαν λίγους μήνες αργότερα. Εν πλω οι εκατοντάδες πολίτες απ’ όλο τον κόσμο ανέδειξαν κι αμφισβήτησαν τον παράνομο κι απάνθρωπο αποκλεισμό δύο εκατομμυρίων ψυχών από τις κυβερνήσεις του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Ο Στόλος ήταν για τον αποκλεισμό της Γάζας ό,τι το αυξανόμενο κίνημα του BDS (Μποϋκοτάζ, Αποεπενδύσεις, Κυρώσεις) είναι για την κατοχή της Παλαιστίνης, ατράνταχτες αποδείξεις της απόρριψής τους στην παγκόσμια συνείδηση. Σίγουρα χωρίς πρότερη γνώση, τα καράβια κατάφεραν και κάτι περισσότερο, την καθολική συνειδητοποίηση ότι η εποικιστική αποικιοκρατία στην Παλαιστίνη απλώνεται όχι μόνο στην γη, αλλά και στην θάλασσα.
Ωστόσο, το ίδιο καλοκαίρι έφερε κι άλλη μια ιστορική πρωτιά, η οποία απασχόλησε πολύ λιγότερο τα παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης: την επίσημη επίσκεψη ενός ισραηλινού πρωθυπουργού στην Ελλάδα. Ο αρχηγός κράτους που διέταξε τη στρατιωτική επίθεση στα ανθρωπιστικά πλοία έγινε ευπρόσδεκτος με όλες τις τιμές από τον πρωθυπουργό της χώρας από την οποία είχαν ξεκινήσει τα μισά από αυτά (μαζί και το ελληνο-σουηδικό Καράβι) και του οποίου ο πατέρας, ως πρωθυπουργός το 1982, είχε στείλει πλοία στη Βηρυτό για τους αντάρτες της PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης). Σε πρώτη ανάγνωση, το προφανές Οιδιπόδειo και η αφελής διπλωματική αντίληψη ότι «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» (βλ. Τουρκία) φάνηκε να εγκαινιάζει μια πρωτοφανή στρατηγική συμμαχία ανάμεσα στα δύο μεσογειακά κράτη. Από τότε το Ισραήλ έχει βρει σε διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις έναν ανεκτίμητο σύμμαχο με τον οποίο συντονίζει στρατιωτικές ασκήσεις, υπουργικά συμβούλια και ψηφοφορίες-σταθμούς σε διεθνείς οργανισμούς. Η σημερινή κυβέρνηση του Σύριζα-Ανελλ εδραίωσε ακόμα περισσότερο τη συμμαχία των κρατών με τις γαλανόλευκες ριγωτές σημαίες κι έμβλημα τoν χριστιανικό σταυρό και το άστρο του Δαϋίδ αντίστοιχα. Δομημένη μέσα από αμοιβαίες κρίσεις διεθνούς υπόλειψης αλλά και κοινές ονειρώξεις γεωπολιτικής ισχύος ενισχυμένες με ιδεολογικές φαντασιώσεις εθνικής αναβάπτισης, η ελληνο-ισραηλινή συμμαχία προωθεί την θάλασσα στην οποία έπλευσαν τα Καράβια προς τη Γάζα ως ένα όχημα γαλανόλευκου ξεπλύματος της εποικιστικής αποικιοκρατίας στην Παλαιστίνη.
Σήμερα τα δύο κράτη πάσχουν από το συνεχές κατρακύλισμα της υπόλειψής τους διεθνώς, το Ισραήλ λόγω της αποικιοκρατικής κατοχής της Παλαιστίνης και η Ελλάδα λόγω της πολιτικής κατοχής της από την τρόικα του ευρω-ατλαντικού χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Το αποικιοκρατικό Ισραήλ, εξοπλισμένο με τον πιο υπερσύγχρονο στρατό στην περιοχή κι υποστηριζόμενο άνευ όρων από την πλανητική υπερδύναμη, υπόσχεται στην Ελλάδα βοήθεια για την ανάκτηση της γεωπολιτικής της ισχύος. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα αναλαμβάνει το γαλανόλευκο ξέπλυμα του Ισραήλ σε κρίσιμες διεθνείς ψηφοφορίες, όπως έκανε στην πρόσφατη προσπάθεια να θέσει βέτο σε απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενάντια στους παράνομους εποικισμούς, καθώς και με την αρνητική της ψήφο στην επικριτική απόφαση από την εκτελεστική επιτροπή της UNESCO για τον εποικισμό της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό της Γάζας.
Το γαλανόλευκο ξέπλυμα διαπλέκεται με υλικές ονειρώξεις γεωπολιτικής ισχύος που αφορούν στον ορυκτό πλούτο, τις ένοπλες δυνάμεις, και τις επενδύσεις σε τουρισμό και τεχνολογία, στα πλαίσια αμοιβαίων σχεδιασμών αναδιάταξης περιφερειακών συμμαχιών (αυτή η παράμετρος ρίχνει διαφορετικό φώς στις πρόσφατες αποτυχίες στο Κυπριακό). Άλλωστε, η γαλανόλευκη συμμαχία εκτείνεται ήδη οριζόντια και κάθετα στην ανατολική Μεσόγειο. Ο εναέριος χώρος ανάμεσα στην Αθήνα και το Τελ Αβίβ έχει μετατραπεί σε πεδίο ασκήσεων για μελλοντικές αεροπορικές επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν, ενώ ο βυθός της θάλασσας ανάμεσα στην Κύπρο, την Κρήτη και την Χάϊφα σε πεδίο περιβαλλοντολογικά αυτοκτονικών ορυκτών εξορύξεων. Στον ουρανό και το βυθό της Μεσογείου το αποικιοκρατικό ευρω-σιωνιστικό φαντασιακό που υποσχόταν να κάνει την έρημο ν’ ανθίσει, απειλεί τώρα να κάνει τη θάλασσα να εκραγεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Το γαλανόλευκο ξέπλυμα συνδέεται περαιτέρω με στρατηγικά φαντασιακά και πατριωτικά αφηγήματα για το ιστορικό γίγνεσθαι και το πολιτισμικό ανήκειν του έθνους, τα οποία αναμοχλεύονται στα πλαίσια ενός αμοιβαίου επανασχεδιασμού της εικόνας (rebranding) των δύο χωρών. Το υλικό που αξιοποιείται εδώ είναι κρατικές και κοινωνικές αναπαραστάσεις της διαφορετικότητας, και ειδικά το καλλιεργούμενο μίσος απέναντι στο Ισλάμ. Στο επίπεδο της κοινωνίας, η Ισλαμοφοβία, από φιλελεύθερες ως ακροδεξιές εκδοχές, αυξάνεται ραγδαία και φαίνεται να υπογραμμίζει την συμμαχία στο όνομα των δυο μοναδικών «δημοκρατικών οάσεων μέσα σε ερήμους βαρβαρότητας», μια αγαπημένη ατάκα της αποικιοκρατίας παντού. Φασιστικές κραυγές αλλά και πιο ήπιες διανοήσεις μανδαρίνων συνθέτουν την Φατα Μοργκάνα ενός προ-νεωτερικού μουσουλμανικού Αλλου, η οποία τείνει να επαναπροσδιορίσει την ανατολική Μεσόγειο ως μια φαντασιακή κοινότητα ιουδαιο-χριστιανικής νεωτερικότητας. Η θάλασσα από την Παλαιστίνη ως την Κύπρο (τον άλλο επίορκο σε μια άλλοτε παραδοσιακά φιλοπαλαιστινιακή Νότια Ευρώπη) και την Ελλάδα ανάγεται σε μια συμβολική κολυμπήθρα του Σιλωάμ για το βάπτισμα-ξέπλυμα μιας εντεινόμενης αποικιοκρατικής εποικιοκρατίας ως μια «κανονικής» δυτικής δημοκρατίας.
Άλλωστε, η Ελλάδα παρουσιάζει για το ευρω-σιωνιστικό φαντασιακό έναν ελκυστικό, αν και διαστρεβλωμένο, ιστορικό παραλληλισμό ως την επιτυχημένη μετεξέλιξη από μια πολυθρησκευτική και πολυ-εθνοτική μετα-Οθωμανική πολιτεία σε ένα δυτικοπρεπές, μονοεθνικό και φιλελεύθερο κράτος (που δεν αναγνωρίζει εθνικές μειονότητες). Αυτό το επιχείρημα αξίζει να δειρευνηθεί σε ιστορικό βάθος και υπό το φως της καθοριστικής έμπνευσης που ο Φιλελληνισμός – ένα κίνημα δυτικών διανοουμένων στις αρχές του 19ου αιώνα για την εγκαθίδρυση ενός αποσχισμένου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δυτικότροπου και χριστιανικού κράτους στα νότια Βαλκάνια – πρόσφερε στους πρώτο-σιωνιστές των αρχών του 20ου αιώνα.
Το γαλανόλευκο ξέπλυμα έχει σημαντικές προεκτάσεις για την Μέση Ανατολή και την εικόνα της Ελλάδας στην περιοχή, το φυσικό περιβάλλον και την ειρήνη στην Μεσόγειο, αλλά και την εντεινόμενη μάχη ενάντια στο ρατσισμό, τον αντι-σημιτισμό και την ισλαμοφοβία στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή. Η αντίσταση στο ξέπλυμα παρουσιάζει την ανάγκη αλλά και την ευκαιρία για το κίνημα BDS να πάει… θάλασσα. Τα Καράβια άλλωστε ανέδειξαν την Μεσόγειο ως πεδίο δράσης λαμπρό για μια θαλασσοπολιτική από τα κάτω (ήδη λιμενεργάτες στα λινάμια του κόσμου «μπλοκαρουν τα πλοία» της ZIM, του ισραηλινού κολοσσού στις θαλάσσιες μεταφορές, ακτιβιστές διασώζουν πρόσφυγες σε όλη την Μεσόγειο ενώ φασίστες ναυλώνουν αντι-προσφυγικά πλοία). Το θαλάσσιο BDS μπορεί να αποτελέσει πλατφόρμα οργάνωσης και γνώσης απέναντι στην απειλούμενη στρατιωτικοποίηση και μεταλλευματοποίηση της θάλασσας, αλλά και γέφυρα αντίστασης στη συνοριακή θανατοπολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο προσφυγικό. Οι νέες αυτές όχθες ανοίγουν μπροστά μας μια επιτακτική ατζέντα δράσης, σκέψης κι έρευνας πάνω στην θαλασσοπολιτική από τα κάτω, καθώς και τις συνεκδοχές των μεταλλευτικών, μιλιταριστικών και μεταναστευτικών ροών στη θάλασσα, την τραγικά υπο-μελετημένη ναυτιλία και τα θαλάσσια δίκτυα ενέργειας, αλλά και, στο συμβολικό επίπεδο, τα παρελθόντα και παρόντα εθνικά φαντασιακά σχετικά με τα πολιτισμικά μας συν-ανήκειν, τις ιδεολογικές μήτρες υπαρξιακών επιλογών κρατών και κοινωνιών στην γειτονιά μας, και τις σύγχρονες μορφές αποικιοκρατικής επεκτατικότητας στην Μεσόγειο.
Σημείωση: Το γαλανόλευκο ξέπλυμα είναι λογοπαίγνιο-έμπνευση του συγγραφέα. Βασίζεται στον προυπάρχοντα όρο whitewashing (ασβέστωμα) που μεταφορικά έχει επικρατήσει να σημαίνει τη συγκάλυψη ή τον εξωραϊσμό εγκλημάτων ή παρανομιών. Ο νεολογισμός pinkwashing (το ροζ ξέπλυμα) δηλώνει την χρησιμοποίηση ως κάλυψη για κέρδος ή εγκλήματα της στρατηγικής προώθησης μιας εικόνας φιλικής προς τους ομοφυλόφιλους από εταιρείες ή κράτη. Ξεκίνησε ως όρος ενάντια σε εταιρείες οι οποίες έκαναν ροζ καμπάνιες για τον καρκίνο του μαστού, ενώ παράλληλα αποκόμιζαν κέρδη από την ασθένεια. Σήμερα χρησιμοποιείται ενάντια την πολιτική του Ισραήλ που προβάλλει τα LGBTQ δικαιώματα ως ξέπλυμα της αποικιοκρατικής βίας στην Παλαιστίνη.
