Εκδόσεις Red n’ Noir, Αθήνα 2023, σελ. 222
Η Άπω Ανατολή είναι πολύ μακρινή, αλλά στις μέρες μας νιώθουμε να έρχεται λίγο πιο κοντά. Είναι μακρινή γεωγραφικά, πολιτισμικά και ιδιοσυγκρασιακά, άγνωστή μας σε τεράστιο βαθμό. Η παρακολούθηση εικόνων στο διαδίκτυο δεν σημαίνει ουσιαστική γνώση. Αισθανόμαστε όμως να έρχεται λίγο πιο κοντά, μέσω των συζητήσεων: 1) για την ιδιάζουσα οικονομική ανάπτυξη κάποιων χωρών της, 2) για την ιδιαίτερη πολιτική της στην πανδημία, 3) για το Ουκρανικό και την προσπάθεια της Κίνας να αποτελέσει διεθνή πόλο.
ΑΥΤΑ ΤΑ επίκαιρα όμως θα μείνουν ρηχά και αναποτελεσματικά, αν δεν μελετήσουμε βαθύτερα. Ο πολιτισμός αιώνων, οι θρησκευτικές παραδόσεις που ζυμώνουν νοοτροπίες ακόμα κι όταν λαμβάνει χώρα εκκοσμίκευση, οι δεσποτικές δομές και οι αντιστάσεις, είναι ζητήματα που χρειάζεται να μελετηθούν ώστε η γνωριμία να μπει σε ουσιαστικό δρόμο. Αυτό κάνει το βιβλίο του θεολόγου Θανάση Παπαθανασίου, από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία. Εξετάζει την συνάντηση κάποιων περιοχών της Άπω Ανατολής (της Κορέας, της Κίνας και της ασιατικής Σιβηρίας) με τον χριστιανισμό. Αλλά με ποιον χριστιανισμό;
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ είναι γραμμένο από τη σκοπιά της Θεολογίας της Απελευθέρωσης η οποία θεωρεί βασικό στοιχείο του χριστιανικού ευαγγελίου την σύγκρουση με την κοινωνική αδικία, όποιες μορφές κι αν παίρνει αυτή διαχρονικά. Από αυτή τη σκοπιά προσεγγίζει και την ιεραποστολή, κι έτσι την υπερασπίζεται ως ελεύθερη διακίνηση ιδεών και ως συμμετοχή στον πανανθρώπινο διάλογο, και την καταδικάζει κατηγορηματικά ως ιμπεριαλισμό και πολιτισμικό αποικισμό. Με αυτό το βιβλίο οι καλές εκδόσεις Red n’ Noir συνεχίζουν το άνοιγμά τους στην Θεολογία της Απελευθέρωσης, το οποίο ξεκίνησε με το βιβλίο της Χρύσας Τζιαφέτα για τον αντάρτη καθολικό ιερέα Καμίλο Τόρες, πριν έναν χρόνο.
Ο ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, αφού εξηγήσει εισαγωγικά τι είναι η Θεολογία της Απελευθέρωσης, ξεκινά με ένα πολύ ιδιαίτερο κεφάλαιο. Παρουσιάζει με φιλική αλλά και κριτική ματιά ένα κοινωνικό κίνημα το οποίο ελάχιστοι έχουν υπόψη τους στον τόπο μας, και ακόμα λιγότεροι σε βάθος. Πρόκειται για την χριστιανική «θεολογία Μιντζούνγκ», ένα ρεύμα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, το οποίο γεννήθηκε στη Νότια Κορέα μετά τον εμφύλιο, συνέβαλε στον εκδημοκρατισμό της χώρας και αντιτάχθηκε στην φτωχοποίηση των λαϊκών τάξεων, με την οποία έγινε η ένταξη της χώρας στην καπιταλιστική ανάπτυξη.
ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ της μελέτης της Κορετικής συμβολής, το βιβλίο περνά στο δεύτερο κεφάλαιο, όπου τίθεται το γυναικείο ζήτημα, πάλι από μια ξεχωριστή σκοπιά, η οποία επίσης απουσιάζει από τις ευρύτερες συζητήσεις. Φέρνει στο φως μια ελληνίδα Ορθόδοξη διακόνισσα (διακόνισσα ως επίσημη εκκλησιαστική ιδιότητα), το έργο της στην Νότια Κορέα, την αντι-αποικιακή νοοτροπία της, αλλά και τις αγκυλώσεις που συνάντησε στο εκκλησιαστικό κατεστημένο (πέθανε σε μεγάλη ηλικία πριν ενάμιση έτος).
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ενότητα του βιβλίου ανοίγει μια βεντάλια με πολλά ζητήματα της Άπω Ανατολής, μέσα από την κριτική ανάγνωση επιλεγμένων βιβλίων, Ελλήνων και ξένων, όπως του Βλάντιμιρ Αρσένιεβ, του Μπιουν-Τσουλ Χαν, του Ελουά Λοράν κ.ά. Συζητιούνται ζητήματα πολιτισμών, τάσεων που συμβάλλουν στην μοιρολατρία (όπως η κομφουκιανή παράδοση) και ρευμάτων που την αντιμάχονται (ο συγγραφέας συνεχώς υπογραμμίζει ότι οι πολιτισμοί είναι σύνθετα φαινόμενα), το θρίλερ της συνάντησης με την δυτική υπεροψία, η αντεπίθεση του άγριου καπιταλισμού κ.λπ. (ανάμεσα σε άλλα, παραπέμπει και σε άρθρο του Στέλιου Ελληνιάδη για την σημερινή Κίνα).
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ κλείνει με τα βασικά χαρακτηριστικά μιας άλλης ιεραποστολής, στον απόλυτο αντίποδα του ιμπεριαλιστικού μοντέλου. Αυτή η ιεραποστολή προσκαλεί μεν στην μεταφυσική πίστη του χριστιανισμού, αλλά ταυτόχρονα δρα για την κοινωνική απελευθέρωση και για την ίδρυση εκκλησιών οι οποίες δεν θα είναι παράρτημα κάποιου αποικιοκρατικού κέντρου, αλλά θα εκφράζονται με την πολιτισμική ταυτότητα του κάθε λαού. Ο «διάλογος» μεταξύ απόστολου Παύλου και Σλάβοι Ζίζεκ για την οικουμενικότητα του χριστιανισμού και για την αντίθεσή του στην αυτοκρατορική – καπιταλιστική – νεοεποχίτικη παγκοσμιοποίηση, είναι από τα ξεχωριστά σημεία του κειμένου.
Φώτης Σπυρόπουλος
