ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Μιχάλη Σιάχο
Μια γερασμένη τεχνολογία που μέσα σε 25 χρόνια έδωσε δυο πολύ σοβαρά ατυχήματα, θεωρεί ο αναπληρωτής καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Θανάσης Γεράνιος την πυρηνική σχάση. Στη συνέντευξή του επισημαίνει ότι οι θεωρητικές προβλέψεις για τους πιθανούς κινδύνους διαψεύδονται.
Αν δε σημειωθεί, ότι η συνέντευξη δόθηκε πολύ πριν «αναβαθμιστεί» το επίπεδο κινδύνου του πυρηνικού ατυχήματος στη Φουκουσίμα σε επίπεδο Τσέρνομπιλ, οι ανησυχίες του κ. Γεράνιου αποκτούν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Πώς διαμορφώνεται, σήμερα, η κατάσταση στη Φουκουσίμα;
Η κατάσταση σήμερα θεωρώ πως έχει κάποια χαρακτηριστικά που με οδηγούν σε απαισιόδοξες προβλέψεις. Δηλαδή, από τη μια μεριά συνεχίζει για 25 ημέρες, εάν δεν κάνω λάθος, η συνεχόμενη έκλυση ραδιενέργειας, όχι μόνο στην ατμόσφαιρα αλλά και στη θάλασσα. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα, όπως πριν από είκοσι πέντε χρόνια στο Τσέρνομπιλ, αλλά σε τέσσερις. Οι τρόποι που αντιμετωπίζουν την κατάσταση, η εταιρία και οι ιαπωνικές Αρχές, δεν έχουν καμία σχέση με την σημερινή τεχνολογία. Όπως, για παράδειγμα, τις πρώτες ημέρες που ήθελαν να ψύξουν τους αντιδραστήρες, είτε με νερό επίγεια, είτε εναέρια με κάδους, μου θύμισαν τη φλεγόμενη Πάρνηθα. Μετά προσπαθούν να ανιχνεύσουν διαρροές ραδιενεργού νερού, διαλύοντας χρωστικές ουσίες και τοποθετώντας τις στις ρωγμές, ώστε να δουν με το χρώμα αν το νερό προκύπτει από τις σχισμές και είναι η ίδια η πηγή – δηλαδή, κάτι που θα έκανε και ένας σημερινός υδραυλικός. Και σ’ αυτό αποτυγχάνουν, επίσης.
Τώρα χρησιμοποιούν κάποιες υπεραντλίες, για να ψύξουν πάλι την καρδιά των αντιδραστήρων. Υποπτεύομαι ότι αυτές οι αντλίες μάλλον θα σκεπάσουν τους αντιδραστήρες με μπετόν, όπως τότε στο Τσέρνομπιλ, όπου έντεκα αντλίες συνέβαλαν να θαφτεί η καρδιά του αντιδραστήρα. Δηλαδή, με λίγα λόγια, έχουμε ένα πολύ σοβαρό ατύχημα το οποίο με αργό αλλά σταθερό τρόπο, μολύνει όχι μόνο την ατμόσφαιρα της Ιαπωνίας, αλλά και τις περί αυτήν περιοχές.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας επιστημονικός, τεχνολογικός, σύγχρονος τρόπος να αντιμετωπιστεί, και αυτό δεν είναι εύκολο να γίνει στο σημείο που φθάσαμε, δεν αποκλείω ακόμα και ένα ακραίο σενάριο: να εκραγεί η καρδιά του, κάτω από τη βάση της εγκατάστασης.
Έπειτα είναι, θα έλεγα, το οπτικό φαινόμενο της μόλυνσης. Έχουν φθάσει ίχνη ραδιενέργειας ακόμα και στη χώρα μας, όπως ξέρετε. Βέβαια, δεν συνιστούν νέφος και δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Όμως είναι ίχνη τα οποία προέρχονται από την έκλυση ραδιενέργειας της Ιαπωνίας. Και αυτό θα συνεχίζεται για αρκετό χρονικό διάστημα.
Όλη η αντιμετώπιση και όλος ο χειρισμός, μέχρι τώρα, γιατί εκτιμάτε ότι είναι τόσο κακός ή, αν θέλετε, γιατί μια χώρα η οποία έχει τόσους πυρηνικούς αντιδραστήρες, δεν ήταν προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
Για λόγους κόστους κάποιος που κατασκευάζει έναν αντιδραστήρα, θεωρεί απαραίτητα κάποια συστήματα ασφάλειας, σε συνάρτηση με την πιθανότητα να συμβούν τα αντίστοιχα ατυχήματα. Όταν, λοιπόν, αξιολογεί, όπως το αξιολογεί, ότι η πιθανότητα να συμβεί αυτού του επιπέδου ατύχημα είναι μια στο εκατομμύριο, τότε δεν δαπανά ούτε ένα ευρώ. Και σου λέει, δεν θα συμβεί. Και αφού δεν θα συμβεί, γιατί να αυξήσω το κόστος, που σημαίνει ελάττωση του κέρδους. Όμως, μέσα σε είκοσι πέντε χρόνια, είχαμε δύο μεγάλα ατυχήματα (στο Τσέρνομπιλ το ’86 και φέτος στην Ιαπωνία το τετραπλό ατύχημα) που διαψεύδουν κατηγορηματικά τις θεωρητικές προβλέψεις. Ακόμα και κάποιος ο οποίος δεν είναι επιστήμονας αλλά απλώς σκεπτόμενος άνθρωπος, εύκολα θα καταλάβει ότι όλα αυτά γίνονται για να υπάρξει κέρδος.
Το είπατε και πριν πως έχουμε μετρήσεις οι οποίες διαψεύδονται, έχουμε πληροφόρηση η οποία είναι θολή, έχουμε ενημερώσεις όπου η μια διαψεύδει την άλλη. Θεωρείτε ότι γνωρίζουμε όλη την αλήθεια;
Κοιτάξτε, είναι γεγονός ότι δεν είναι γνωστή ολόκληρη η αλήθεια. Και βέβαια εδώ δεν μπορώ να αφαιρέσω την ευθύνη της κρατικής λειτουργίας, που πρέπει να είναι πάνω από την εταιρία και όχι αντίστροφα.
Έχω την αίσθηση πως ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας εμφανίσθηκε σχεδόν ως εκπρόσωπος της εταιρίας…
Ναι, εκεί φαίνεται πως τα θέματα τα διαχειρίζονται, σε ένα μεγάλο βαθμό, οι ιδιωτικές εταιρίες. Αυτό για μένα είναι απαράδεκτο. Όχι, βεβαίως, ότι θα ήταν διαφορετικό το ατύχημα εάν ήταν κρατική η εταιρία. Βλέπω πως και από τη μεριά του κράτους, αλλά και από τη μεριά της ιδιωτικής εταιρίας, δεν υπάρχουν αυτοί οι τρόποι που θα έδιναν κάποιο βαθμό εμπιστοσύνης όχι μόνο στους κατοίκους της Ιαπωνίας, αλλά σε όσους ζουν σε γειτονικές χώρες.
Για παράδειγμα οι αντιφάσεις στις μετρήσεις. Δεν μπορούν να κάνουν λάθη οι ειδικοί που μετράνε σε κάποια σημεία τη ραδιενέργεια και την αναιρούν μετά από λίγο. Δεν μπορεί να μην υπάρχει ένα δίκτυο σοβαρό που να ξέρει να μετράει τη ραδιενέργεια. Θα πρέπει να μετρήσει σωστά και από τα στοιχεία που θα συλλέξει να εξάγει συμπεράσματα για το μέγεθος του ατυχήματος και για τα μέτρα που μπορεί να πάρει ώστε να το αποτρέψει. Όμως, φθάνοντας σ’ αυτό το επίπεδο, δυστυχώς, δεν μπορεί κανείς να σταματήσει το μηχανισμό της ραδιενέργειας. Δεν μπορεί, δηλαδή, να μετατρέψει το κέσιο να αποκτήσει πολύ μικρό χρόνο ζωής από τα τριάντα χρόνια που έχει. Αυτό δεν γίνεται.
Επομένως, τη στιγμή που υπάρχουν οι εκλύσεις στην ατμόσφαιρα και τη θάλασσα αυτών των στοιχείων, αυτά θα ακτινοβολούν σύμφωνα με την ταυτότητά τους, δηλαδή με τον χρόνο ζωής. Υπάρχουν στοιχεία ραδιενεργά που ζουν δευτερόλεπτα και εκεί βέβαια κανείς μπορεί να προστατευθεί εύκολα, υπάρχουν όμως και στοιχεία που ζουν διακόσιες σαράντα χιλιάδες χρόνια. Και εκεί είναι πολύ δύσκολο να προστατευθεί κανείς, σε τόσο μεγάλης διάρκειας ακτινοβολία.
Η επιστημονική κοινότητα ή η διεθνής επιτροπή ατομικής ενέργειας, τελικά έχει ουσιαστικό ή τυπικό ρόλο; Τι αποδεικνύεται από τα μέχρι στιγμής δεδομένα;
Κοιτάξτε, η ελληνική επιτροπή, όπως και όλες οι τοπικές επιτροπές είναι, θα έλεγα, παρακλάδια της διεθνούς επιτροπής ατομικής ενέργειας που εδρεύει στην Βιέννη. Όπως ξέρετε, τα κράτη τα οποία ίδρυσαν αυτήν την υπηρεσία, ήταν και είναι κράτη πυρηνικά, που διαθέτουν βιομηχανίες κατασκευής πυρηνικών αντιδραστήρων. Και δεν νομίζω κανείς να πιστεύει ότι αυτή η επιτροπή θα είναι φειδωλή στις άδειες που δίνει, ιδίως όταν πρόκειται για κάποια χώρα που έχει προϊστορία πυρηνική, να πει ότι δεν θα γίνει εγκατάσταση σ’ αυτό το σταθμό για κάποιους λόγους. Επομένως, θα έλεγα ότι είναι συμβουλευτικός ο ρόλος της διεθνούς επιτροπής και δεν μπορεί να επέμβει δυναμικά ώστε να απομακρύνει κινδύνους τέτοιων ατυχημάτων.
Με δεδομένα όσα περιγράψατε και έχοντας νωπή την ιστορία του Τσέρνομπιλ στην χώρα μας, εάν ρίξουμε μια ματιά στην γειτονιά μας, κι εννοώ ευρύτερα στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, υπάρχουν σε λειτουργία πυρηνικοί αντιδραστήρες. Η Μέρκελ ή η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει τώρα να κάνει crash τεστ στους αντιδραστήρες. Έχουμε αντιδραστήρες που σχεδιάζονται για την Τουρκία και σε μια περιοχή που είναι σεισμογενής. Ποια βλέπετε ότι πρέπει να είναι η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης; Ο μέσος Έλληνας πώς θα πρέπει να αισθάνεται έχοντας γύρω του όλο αυτό το πλέγμα αντιδραστήρων;
Εδώ δεν είναι μια η απάντηση, αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με το ποια είναι η κατάσταση. Αυτή τη στιγμή τα crash τεστ δεν βλέπω να κάνουν τίποτα το ουσιαστικό, απλά μπορεί να αφυπνίσουν κάποιες εταιρίες, ότι πρέπει να είναι πιο προσεκτικές. Αλλά δεν μπορούν να αποτρέψουν έναν κίνδυνο σαν αυτό της Φουκουσίμα. Στην Γερμανία, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα, υπάρχουν διακόσιοι γερασμένοι αντιδραστήρες. Και για λόγους οικονομίας παρατείνουν την ζωή τους, και αυτό θα έλεγα ότι είναι ένα λάθος που θα το πληρώσει κάποια στιγμή η κοινωνία. Έτσι, λοιπόν, πάλι λόγω κόστους δεν γίνεται καταστροφή των γερασμένων αντιδραστήρων, όπως έχουν γίνει σε άλλες χώρες, για παράδειγμα στις ΗΠΑ και μάλιστα αντικαθιστώντας το πυρηνικό κομμάτι με φυσικό αέριο και διατηρώντας το υπόλοιπο κομμάτι του εργοστασίου.
Τώρα, στη γειτονιά μας έχουμε μεγάλο πρόβλημα, διότι πρόκειται να εγκατασταθούν στην Τουρκία, απέναντι από την Κύπρο, δύο αντιδραστήρες. Και έχουμε βέβαια τον φόβο από τους παλαιότερους που είναι στο Κοζλοντούι και τους υπόλοιπους που είναι λίγο πιο μακριά. Εκεί κανείς θα πρέπει να προσπαθήσει να αποτραπεί αυτή η εγκατάσταση στην Τουρκία, στο Ακουγιού, κυρίως κινητοποιώντας τον τοπικό πληθυσμό και ευρύτερα, σε συνεργασία και με την Βουλγαρία και με την Κύπρο. Γιατί υπάρχουν φωνές αντίδρασης και στην Τουρκία και στην Βουλγαρία και στην Κύπρο και φυσικά και σ’ εμάς. Επομένως, πιστεύω ότι αυτός είναι ένας τρόπος, διότι έχει δοκιμαστεί και ο τρόπος μέσω πίεσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει αποτύχει στο παρελθόν.
Τα τελευταία χρόνια ακούμε πολλά: ότι η πυρηνική ενέργεια είναι «πράσινη», ότι υπάρχει ένα ισχυρό λόμπι πυρηνικής ενέργειας που προσπαθεί να διαμορφώσει την κοινή γνώμη θετικά απέναντι στην πυρηνική ενέργεια. Τελικά το συμπέρασμά σας ποιο είναι – είναι πράσινη, ή αποδεικνύεται ότι είναι εξ’ ορισμού καταστροφική;
Κοιτάξτε θα έλεγα το εξής. Πρώτα απ’ όλα πράσινη δεν μπορεί να είναι, γιατί δεν μιλάμε για ήπια μορφή ενέργειας. Αυτό θα ήταν για μένα ανέκδοτο. Από την άλλη πλευρά, έχω μια πραγματικότητα. Εδώ και πέντε χρόνια, το σύνολο των αντιδραστήρων βρίσκεται στη δύση του. Δηλαδή, δεν υπήρχαν πλέον καινούργιες κατασκευές, πρόσφατα ξεκίνησαν αυτές ή έχουν αναγγελθεί, και κατά τη γνώμη μου δεν πρόκειται ποτέ να υλοποιηθούν.
Για μένα έχει περάσει ο κύκλος των πυρηνικών αντιδραστήρων, μ’ αυτό τον τρόπο της σχάσης που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί και στο μέλλον για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως θα πρέπει σταδιακά, ένας- ένας όποιος φθάνει στο όριο ηλικίας πρώτα απ’ όλα να σταματά και μετά πρέπει να ακολουθεί την διαδικασία ώστε ο ίδιος να γίνεται πυρηνικό απόβλητο. Και σας είπα μια λύση που μπορεί να γίνει, να μετατραπεί το πυρηνικό κομμάτι και να λειτουργεί σαν πηγή θερμότητας το φυσικό αέριο. Επίσης εγώ ελπίζω και στην σύντηξη, που δεν έχει καμία σχέση με αυτούς τους κινδύνους που έχουμε τώρα με την σχάση. Αυτό όμως θα πάρει ακόμα ένα αρκετά μεγάλο βάθος σε χρόνο. Και από εκεί και πέρα θα πρέπει κανείς να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες ώστε να χαμηλώσει το κόστος από την πλευρά των ήπιων μορφών ενέργειας.
