Η Τέσυ Μπάιλα, στο νέο της μυθιστόρημα Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές (Ψυχογιός) μας ταξιδεύει σε μια κρίσιμη περίοδο της ιστορίας της Κρήτης, που ξεκινά από το 1898, τη μέρα της μεγάλης σφαγής στο Ηράκλειο, παρακολουθεί τα γεγονότα της Ένωσης με την Ελλάδα, τους Βαλκανικούς Πολέμους και όλη εκείνη την ταραγμένη περίοδο.
Κεντρικός ήρωας ο Ανέστης που η γέννησή του φέρνει και τον θάνατο της μητέρας του. Πολλά τα όνειρά του και μεγάλο το ζωγραφικό του ταλέντο που θα λάμψει μέσα στη φρίκη του πολέμου.
Σκοτεινά πάθη, οικογενειακά αδιέξοδα, ανεκπλήρωτοι έρωτες, μακριά όμως από τις ευκολίες συχνά ψευδεπίγραφων «ιστορικών» μυθιστορημάτων και εξαιρετικά ατμοσφαιρική σκιαγράφηση, τόπων, γεγονότων, ανθρώπων και συναισθημάτων. Η συγγραφέας ξέρει να ζωντανεύει μια εποχή, χωρίς να την εξωραΐζει.
Πολύ ενδιαφέρουσα και η αποτύπωση της περιόδου εκείνης στη Σχολή Καλών Τεχνών.
Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που αποκαλύπτει με ποιους τρόπους τελικά η Μεγάλη Ιστορία συνθλίβει τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων.
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Όλα ξεκίνησαν από μια φράση. «Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η Τέχνη». Είναι μια φράση του Νίκου Εγγονόπουλου, η οποία έγινε η αφορμή να αρχίσω να γράφω αυτό το μυθιστόρημα. Ουσιαστικά οι τρεις αυτές λέξεις οριοθετούν τους κεντρικούς άξονες του μυθιστορήματος. Υπάρχει όμως και ένας τέταρτος: η Ιστορία. Προσπάθησα, λοιπόν, να ακολουθήσω τα βήματα ενός ανθρώπου ο οποίος βρέθηκε στη δίνη των εξελίξεων ενός αιώνα σχεδόν διάστικτου από πολύ σημαντικά ιστορικά ορόσημα και πέρασε όλη του τη ζωή προσπαθώντας να βρει έναν τρόπο να εκφράσει την καλλιτεχνική του ευαισθησία, σε μια εποχή όπου η τέχνη δεν είχε καμιά απολύτως αξία. Έναν άνθρωπο που τα γεγονότα θα τον τσακίσουν αλλά θα καταφέρει να βρει στη μοναχικότητά του ξανά τον πραγματικό του εαυτό.
Αν έχει κάποια αξία η Ιστορία είναι ακριβώς αυτή: να γίνεται κάθε φορά το όχημα που θα μας οδηγήσει μακριά από τα λάθη του παρελθόντος
Υπάρχουν κάποια πραγματικά στοιχεία που έχετε περιλάβει;
Το βιβλίο είναι γεμάτο από αληθινά ιστορικά γεγονότα. Έτσι λοιπόν η αφήγηση διατρέχει την τελευταία μεγάλη σφαγή από τους Τουρκοκρητικούς στο Ηράκλειο, στις 25 Αυγούστου 1898, την Κρητική Πολιτεία, την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα χαρακώματα και αναφέρεται στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλα όσα περιγράφονται είναι απολύτως αληθινά στοιχεία και ανασυνθέτουν και ανασκαλεύουν το ιστορικό, κοινωνικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο της εποχής.
Η ζωγραφική πρωταγωνιστεί στο βιβλίο σας. Τι την συνδέει με τον γραπτό λόγο;
Πέρα από μια σπουδαία τέχνη, η ζωγραφική είναι επίσης ένας άλλος αφηγηματικός τρόπος. Με το χρώμα ή την αφαίρεσή του κατασκευάζει το φως και τη διαύγεια του. Υπό αυτή την έννοια συχνά μπορεί να γίνει η οπτική επιβεβαίωση του γραπτού λόγου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιάννη Ρίτσου. Η εικαστική τους δημιουργία συνομιλεί ευθέως με το σύνολο του γραπτού τους λόγου και αποτυπώνει τον πυρήνα και τους άξονές του. Οι τέχνες είναι αλληλένδετες και λειτουργούν όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία. Και μένει σε εμάς να ανακαλύψουμε τη μυστική τους σχέση και να σκεφτούμε αν τελικά υπάρχει σήμερα μια αντίστοιχη κατανομή φωτός στην ελληνική λογοτεχνία που θα μπορούσε να λειτουργήσει ανανεωτικά και –γιατί όχι;– επαναστατικά. Αυτός είναι άλλωστε και ο ρόλος της τέχνης γενικότερα.
Ουσιαστικά το μυθιστόρημα κινείται στο ιστορικό πλαίσιο του τέλους του δέκατου ένατου αιώνα και περιδιαβαίνει τον εικοστό έως και το 1970. Είναι μια περίοδος γεμάτη από σημαντικά γεγονότα, γεγονότα ορόσημα, τα οποία άλλαξαν την πορεία της χώρας αλλά και ολόκληρου του κόσμου.
Έχετε περιλάβει πολλά ιστορικά γεγονότα στην αφήγησή σας. Πιστεύετε ότι γνωρίζουμε την ιστορία μας;
Θα έλεγα πως όχι. Οι περισσότεροι έχουμε μια στείρα εγκυκλοπαιδική γνώση κάποιων γεγονότων, συχνά κατασκευασμένη, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν διαθέτουμε τα εφόδια να ερμηνεύσουμε μέσα από αυτά την πορεία μας στη σημερινή πραγματικότητα. Μα αν έχει κάποια αξία η Ιστορία είναι ακριβώς αυτή: να γίνεται κάθε φορά το όχημα που θα μας οδηγήσει μακριά από τα λάθη του παρελθόντος. Αυτό προϋποθέτει μια θαρραλέα ματιά και τη συνείδηση ότι η γνώση του παρελθόντος σηματοδοτεί και διευρύνει τη σχέση μας με τον τόπο μας αλλά και με τον εαυτό μας, τις αντιλήψεις και τις αξίες μας. Είναι ένα βασικό στοιχείο της αυτεπίγνωσης που πρέπει να αποκτήσουμε για να δούμε τους προσωπικούς μας ορίζοντες. Και με αυτό θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον άνθρωπο περισσότερο. Να δομήσουμε μαζί του σχέσεις ουσίας. Αλλά ο Νοάμ Τσόμσκι επισημαίνει καλύτερα τη σημασία της γνώσης της Ιστορίας σε μια του φράση: «Υπάρχει ένας καλός λόγος που κανένας δεν σπουδάζει ιστορία. Σου μαθαίνει πάρα πολλά».
Πολλοί προαναγγέλλουν κάθε λίγο το «τέλος του μυθιστορήματος». Εσείς τι πιστεύετε;
Δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη. Το μυθιστόρημα αποτελούσε πάντα ένα λαϊκό ανάγνωσμα και είναι το είδος του πεζού λόγου που μπορεί ευκολότερα να προσεγγίσει τον άνθρωπο, να του φέρει στην επιφάνεια συναισθήματα και σκέψεις, που θα του επιτρέψουν να δει μέσα από τη μυθοπλασία καλύτερα την πραγματικότητα. Σήμερα, τόσο στην ξένη όσο και στην ελληνική γραμματεία, υπάρχουν συγγραφείς που μπορούν να υπερασπιστούν την τέχνη του μυθιστορήματος με τον καλύτερο τρόπο. Και είναι ευθύνη του αναγνώστη να τους ανακαλύψει και με τη σειρά του να υπερασπιστεί τη λογοτεχνία.
