Η «Οπτασία» του Ταϊφούν Πιρσελίμογλου είναι ένα από τα πιο μαγικά βιβλία που έχω διαβάσει. Σαν σύγχρονες «Χίλιες και μια νύχτες». Κυκλοφόρησε το 2021 από τις εκδόσεις Τσουκάτου σε μετάφραση Θάνου Ζαράγκαλη και υπήρξε η αφορμή να γνωρίσω και τον ίδιο τον συγγραφέα και σκηνοθέτη, που έχει επισκεφθεί συχνά την Ελλάδα, έχει συνεργαστεί με πολλούς Έλληνες δημιουργούς –όπως ο Νίκος Κυπουργός– κι έχει κάνει και πολλά γυρίσματα στη χώρα μας.
Η «Οπτασία» είναι μια μαγική διαδρομή, όταν ο ήρωας του βιβλίου ξεκινά ένα ταξίδι για να βρει μια γυναίκα που μόνο στα όνειρά του έχει υπάρξει:
«…Ο Χασμέτ την είδε για πρώτη φορά στον ύπνο του μια νύχτα Κυριακής χωρίς αστέρια, μια νύχτα που ο βαρύς και υγρός αέρας δυσκόλευε την αναπνοή… Από το επόμενο πρωί άρχισε να βλέπει παντού το πρόσωπο εκείνο: Στα πεζοδρόμια, στα παράθυρα των λεωφορείων, στις βιτρίνες, στα καθίσματα των καραβιών και περισσότερο, στον κρυσταλλένιο καθρέφτη που κάλυπτε σχεδόν ολόκληρο τον τοίχο του κουρείου όπου εργαζόταν…»
«…Μια μέρα, σε αναπάντεχη στιγμή, θα παρουσιαστεί μπροστά σου μια γυναίκα, που δεν περίμενες καθόλου και θα σου υπενθυμίσει πως έζησες άδικα την προηγούμενή σου ζωή. Αυτό οπωσδήποτε θα συμβεί. Θα καεί η σάρκα σου, θα την κάψεις κι εσύ ο ίδιος…», λέει ένας γέροντας στον ήρωα.
Κι αυτός έζησε κάποτε την πιο παράξενη ερωτική ιστορία. Πρόσωπα που αλλάζουν σώματα, άνθρωποι που τυφλώνονται, που εξαφανίζονται χωρίς να αφήνουν ίχνος, που τριγυρνάνε σαν φαντάσματα, αναζητώντας τις σπάνιες στιγμές που η ευτυχία τους στέλνει στα ουράνια…
Ως αναγνώστης νομίζεις πως περνάς από το ένα όνειρο στο άλλο και πάντα σε ξαφνιάζει η πρωτοτυπία της αφήγησης και ο δημιουργικός τρόπος αφομοίωσης της παράδοσης σε μια μαγική σύνθεση. Είναι λες κι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε βρέθηκε μέσα σε ανατολίτικα παραμύθια και συνάντησε τον Ίταλο Καλβίνο…
Ένα βιβλίο που πραγματικά σε ταξιδεύει και ξεφεύγει από κάθε είδους πεπατημένη. Ταυτόχρονα, μέσα από τη μορφή αυτή περνά και ο απόηχος της πραγματικότητας.
Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στα παραμύθια;
Οι απεριόριστες δυνατότητες. Με τα παραμύθια όλα είναι δυνατά, δεν μπαίνουν όρια στη δημιουργικότητα του συγγραφέα. Από την άλλη είναι και μία πρόκληση προς τον συγγραφέα και τον αναγνώστη. Τα παραμύθια, εκτός του ότι βοηθάνε στην αντίληψη, προσφέρουν στον αναγνώστη μια διαφορετική ματιά σε απίστευτα γεγονότα όπου το παράλογο μεταμορφώνεται σε λογικό.
Συναντιούνται κάπου οι παραδόσεις της Ανατολής με τα ελληνικά παραμύθια;
Μεγάλωσα με τις ιστορίες που εξιστορούσε η γιαγιά μου. Καιρό έπειτα έμαθα ότι, πολλές από αυτές τις ιστορίες, τις είχε ακούσεις από έναν Έλληνα φίλο της. Πού τις είχε μάθει ο φίλος της, δεν έμαθα ποτέ. Όπως και να έχει, υπάρχει μία και μόνο πηγή και όλοι πίνουμε από αυτή. Η προέλευση των παραμυθιών είναι μοναδική.
Ποιες υπήρξαν οι βασικές επιρροές για το μυθιστόρημά σας;
Η φόρμα του παραμυθιού μού προσφέρει την ευκαιρία να χαθώ σ’ ένα δάσος παραλογισμού. Αγαπάω να γράφω ιστορίες και η «Οπτασία» μιλάει για την ανεκπλήρωτη αγάπη. Το ταξίδι του ήρωα αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του βιβλίου. Το θέμα του είναι αρχαίο.
Μέσα σε όλο τον παραμυθένιο κόσμο, υπάρχει και η επικαιρότητα κατά κάποιον τρόπο: Η Βαγδάτη των παραμυθιών, αλλά και του πολέμου. Γιατί αυτή η επιλογή στο τέλος του βιβλίου;
Έγραψα την «Οπτασία» το 2003, όταν το Ιράκ ήταν υπό κατοχή. Η Βαγδάτη, μία μαγική πόλη, ιερή σχεδόν θα έλεγα, βομβαρδιζόταν για μέρες ολόκληρες. Αυτή η ένδοξη πόλη των παραμυθιών καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Για αυτό και διάλεξα να τη συμπεριλάβω στο βιβλίο, ως απόδοση τιμής.
Πώς συνδέεται η κινηματογραφική με τη συγγραφική σας δουλειά;
Τα μυθιστορήματά μου δεν παίρνουν μόνο μορφή ιστοριών. Τα περισσότερα έχουν στη ροή τους κοινωνίες παραλογισμού, που σπρώχνουν τον ήρωα σε διάφορα παράδοξα γεγονότα. Μπορώ να πω ότι στη βάση των ιστοριών μου διαχέεται μια απειλητική πολυπλοκότητα. Γράφω δικά μου σενάρια και μία φορά μόνο σκηνοθέτησα ένα από τα έργα μου, το «Kerr». Μπορώ να πω ότι ήταν ενδιαφέρουσα εμπειρία. Η συγγραφή αποτελεί πνευματική προσπάθεια, αλλά συμπεριλαμβάνει και εγωισμό πολλών χαρακτήρων. Η λογοτεχνία είναι ο χώρος που με βοηθάει να γιατρέψω τις πληγές που μου αφήνει ο κινηματογράφος!
INFO
Ο Ταϊφούν Πιρσελίμογλου γεννήθηκε στην Τραπεζούντα. Αποφοίτησε από την Τεχνική Σχολή Μέσης Ανατολής και συνέχισε τις σπουδές του στη Βιέννη όπου διδάχτηκε ζωγραφική. Έχει παρουσιάσει έργα του σε ατομικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο. Ξεκίνησε την καριέρα του στο σινεμά ως σεναριογράφος και σκηνοθέτησε τις βραβευμένες ταινίες Innowhereland, Riza, Haze, Hair, I’m not Him, Sideway. Η τελευταία του ταινία Kerr, παραγωγής του 2021 είναι βασισμένη σε μυθιστόρημά του. Έχουν δημοσιευτεί διηγήματά του σε διάφορα περιοδικά και έχει εκδώσει το λογοτεχνικό περιοδικό Street στην Κωνσταντινούπολη.
