Της Νατάσας Ακριβάκη
Όλα τα βλέμματα στο δυτικό ημισφαίριο είναι στραμμένα στη Σύνοδο Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου, που αρχίζει σήμερα στην Πόλη του Παναμά. Εκτός από την πανηγυρική συμμετοχή της Κούβας, για πρώτη φορά από την καθιέρωση αυτής της επίσημης συνάντησης, το άλλο μεγάλο θέμα της Συνόδου θα είναι οι σχέσεις ΗΠΑ-Βενεζουέλας, οι οποίες βρίσκονται στο ναδίρ μετά το πρόσφατο διάταγμα του Ομπάμα που ορίζει τη Βενεζουέλα ως «απειλή» για την αμερικανική υπερδύναμη! Το διάταγμα αυτό προκάλεσε αμέτρητες διαμαρτυρίες στη Λατινική Αμερική και όλο τον κόσμο, με τη Βενεζουέλα να γίνεται αποδέκτης αμέριστης διεθνούς συμπαράστασης.
Σε 20 χρόνια άλλαξαν πολλά
Η Σύνοδος Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου είναι μια συνάντηση των ηγετών των κρατών της ηπείρου για την αντιμετώπιση σημαντικών διπλωματικών και εμπορικών θεμάτων, που πραγματοποιείται σχεδόν κάθε τρία χρόνια. Δημιουργήθηκε το 1994 υπό την αιγίδα του Οργανισμού των Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS) και ήταν ιδέα του τότε προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, με σκοπό να εντάξει στο πλαίσιο της αυξανόμενης βορειοαμερικάνικης ηγεμονίας χώρες της περιοχής με συντηρητικές κυβερνήσεις, και ταυτόχρονα να προωθήσει την κακόφημη «Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου των Αμερικών» (FTAA). Αυτή η νεοφιλελεύθερη συμφωνία απορρίφθηκε οριστικά το 2005 στη Σύνοδο Κορυφής στο Μαρ δελ Πλάτα, μετά την αποφασιστική παρέμβαση των Τσάβες, Κίρχνερ και Λούλα, μέσα στο πλαίσιο της δυναμικής που έδινε η επικράτηση προοδευτικών κυβερνήσεων σε μια σειρά από χώρες της περιοχής. Έτσι δημιουργήθηκαν αργότερα νέα σχήματα περιφερειακής ενοποίησης, χωρίς καν τη συμμετοχή των ΗΠΑ – μεταξύ αυτών η Ένωση Εθνών της Νότιας Αμερικής (Unasur) το 2008 και η Κοινότητα των Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC) το 2011.
Στην προηγούμενη Σύνοδο, που πραγματοποιήθηκε στην Καρθαγένη της Κολομβίας το 2012, όλες οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής ψήφισαν υπέρ της συμμετοχής της Κούβας στην επόμενη Σύνοδο, παρά την επίμονη άρνηση των ΗΠΑ και του Καναδά. Έτσι, σήμερα, για πρώτη φορά θα συμμετέχουν οι αντιπροσωπείες και των 35 χωρών της ηπείρου. Η ατζέντα περιλαμβάνει θέματα όπως η αντιμετώπιση της φτώχειας, η αύξηση της συνεργασίας στα θέματα υγείας, εκπαίδευσης, ασφάλειας, περιβάλλοντος και ενέργειας, και η ενδυνάμωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης και της συμμετοχής των πολιτών. Την παράσταση βέβαια αναμένεται να κλέψουν, όπως προαναφέρθηκε, τα θέματα των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κούβα και τη Βενεζουέλα.
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με Κούβα και Βενεζουέλα
Η Σύνοδος του Παναμά συμπίπτει με την αρχή μιας νέας εποχής στις αμερικανο-κουβανικές σχέσεις, την οποία σηματοδότησε η κοινή διακήρυξη των Ομπάμα και Κάστρο τον περασμένο Δεκέμβρη και οδήγησε στην αμοιβαία απελευθέρωση κρατουμένων. Τώρα, οι δύο χώρες διαπραγματεύονται την πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων με το αμοιβαίο άνοιγμα πρεσβειών – για το οποίο όμως η Αβάνα θέτει ως απαράβατο όρο την απαλοιφή της Κούβας από τη λίστα των χωρών που, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, «υποστηρίζουν την τρομοκρατία». Είναι πιθανό να υπάρξει και συνάντηση των ηγετών των δύο χωρών, όπως άφησαν να εννοηθεί αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, η αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Κούβα οδηγεί τον Ομπάμα να επιχειρήσει να… εξισορροπήσει διπλωματικά την κατάσταση, στοχεύοντας σε κυρώσεις ενάντια στη Βενεζουέλα. Εκεί αποσκοπεί το διάταγμα που εκδόθηκε από τον Ομπάμα τον περασμένο Μάρτιο, με το οποίο ανακηρύσσει τη Βενεζουέλα ως «μια ασυνήθιστη και εξαιρετική απειλή για την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών». Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Μαδούρο ήδη έχει ανακοινώσει τη συλλογή περισσοτέρων από 10 εκατομμυρίων υπογραφών της εκστρατείας «Ομπάμα κατάργησε το διάταγμα», η παρουσίαση των οποίων θα γίνει στη Σύνοδο.
Ο ηγέτης της Βενεζουέλας πηγαίνει στη Σύνοδο με ενισχυμένη αυτοπεποίθηση λόγω της αύξησης της δημοτικότητάς του, αφού φαίνεται ότι τώρα υπάρχει μεγαλύτερη συσπείρωση γύρω από την κυβέρνησή του ακριβώς εξαιτίας της στάσης των ΗΠΑ! Το ερώτημα είναι μέχρι ποιου σημείου θα θελήσει ο Ομπάμα να τραβήξει το σκοινί με τη Βενεζουέλα, αν θα επιχειρήσει δηλαδή μια μετωπική σύγκρουση με τον Μαδούρο ή θα επιδιώξει να αποσυμπιέσει την κατάσταση.
Πρόκληση ακόμη είναι για τον πρόεδρο των ΗΠΑ εάν θα καταφέρει ή όχι να βάλει στην τροχιά της βορειοαμερικάνικης πολιτικής, με τρόπο πιο συστηματικό, τα μέλη της «Συμμαχίας του Ειρηνικού». Εάν δηλαδή θα αποφύγει αυτό που συνέβη στην Καρθαγένη το 2012, όπου ακόμη και ορισμένες από τις χώρες που παραδοσιακά υποστηρίζουν την Ουάσιγκτον κράτησαν αποστάσεις και αρνήθηκαν να συναινέσουν στην περαιτέρω απομόνωση της Κούβας.
Ο ρόλος άλλων δυνάμεων
Μέσα στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η σύσφιγξη των δεσμών, από το 2009, ανάμεσα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής από τη μια, και το μπλοκ των BRICS από την άλλη, ένα ακόμη σημαντικό θέμα που αναμένεται να συζητηθεί στη Σύνοδο είναι ο ρόλος της Κίνας στην περιοχή. Ρόλος όχι αμελητέος, αφού το Πεκίνο έχει δανείσει στις χώρες της Λατινικής Αμερικής πάνω από 120 δισεκατομμύρια δολάρια την τελευταία δεκαετία. Επίσης αναμένεται με ενδιαφέρον τυχόν κίνηση της Ουάσιγκτον για την εξομάλυνση των σχέσεών της με τη Βραζιλία, που είναι τεταμένες αφότου αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο της παρακολούθησης της προέδρου της χώρας, Ντίλμα Ρούσεφ, από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας (NSA) των ΗΠΑ. Όπως και να ’χει, θα είναι πολύ ενδιαφέρουσα η τελική διακήρυξη της Συνόδου, ιδίως εάν αποφασιστούν συγκεκριμένες δράσεις που θα σηματοδοτούν μια νέα πολιτική διευθέτηση στην αμερικανική ήπειρο.
***
Παράλληλα με την επίσημη σύνοδο κορυφής θα πραγματοποιηθεί και η Σύνοδος Κορυφής των Λαών. Πρόκειται για συναντήσεις κοινωνικών οργανώσεων και κινημάτων των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, όπου πραγματεύονται τις σχέσεις των ΗΠΑ με την περιοχή τους και θέτουν αιτήματα στις κυβερνήσεις τους. Ως επί το πλείστον, συγκαλούνται σε αντίθεση και παράλληλα με τις συνόδους κορυφής των ηγετών, όπως έγινε στην Αργεντινή το 2005, στην Κολομβία το 2012 ή στη Βραζιλία την ίδια χρονιά απέναντι στο G20+.
Στη φετινή Σύνοδο των Λαών, που θα διεξαχθεί στο Πανεπιστήμιο του Παναμά, αναμένεται η συμμετοχή περισσότερων χιλιάδων ακτιβιστών από ολόκληρη την ήπειρο, αγροτών, εργατών και ιθαγενών. Μεταξύ άλλων αιτημάτων, η συνάντηση ζητά να σταματήσει η επέμβαση των ΗΠΑ στη Βενεζουέλα, να αναγνωριστεί το δικαίωμα του Πουέρτο Ρίκο (που ακόμη κατέχεται από τις ΗΠΑ) στην ανεξαρτησία, και να δοθεί οριστικά τέλος στο εμπάργκο ενάντια στην Κούβα.
