Στην Ελλάδα εξελίσσεται ένα ακραίο οικονομικό και ανθρωπολογικό πείραμα των πιστωτών – Μετά την επαναγορά και τη δόση, η κυβέρνηση αντιμέτωπη με το χάος που προκαλούν τα μέτρα. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος επαναγοράς ομολόγων, με το οποίο hedge funds και τράπεζες έκαναν πάρτι κερδών άνω του 100% μέσα σε λίγους μήνες, φαίνεται ότι αίρονται οι τελευταίοι σκόπελοι για την εκταμίευση της πρώτης δόσης από τη μεγα-δόση των 45 δισ. ευρώ. Εκτός απροόπτου, αυτή αναμένεται να οριστικοποιηθεί στις 13 του μηνός, υπό την προϋπόθεση ότι το ΔΝΤ θα ικανοποιηθεί από τη διαγραφή χρέους περίπου 20 δισ. ευρώ που κατά τα φαινόμενα θα επιτευχθεί. Αυτό δεν σημαίνει διόλου ότι θα εγκαταλείψει τις πιέσεις για ένα πιο δραστικό κούρεμα, έστω κι αν αυτό τοποθετείται σε χρόνο μετά τις γερμανικές εκλογές του 2013.
Η επαναγορά
Η εκταμίευση της δόσης ουσιαστικά θα λύσει μόνο το πρόβλημα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, που συμβιβάστηκαν με τη μερική «πατριωτική» συμμετοχή τους στην επαναγορά, κρατώντας ωστόσο και μερικές «καβάντζες», ένα ποσοστό ομολόγων από τα οποία θα επιδιώξουν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη. Διότι, στο εξής, τα ελληνικά ομόλογα θα γίνουν ένα είδος σκοτεινού αντικειμένου του πόθου κάθε κερδοσκοπικού κεφαλαίου που σέβεται τον εαυτό του. Οι τιμές τους θα ανέβουν, επενδύοντας στο σχιζοειδές σχήμα στο οποίο έχει καταλήξει η ηγεσία της Ευρωζώνης: η Ελλάδα θα κρατηθεί στο ευρώ, έστω και κλινικά νεκρή. Άλλωστε, ακόμη και ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ, που αποφάσισε να εγκαταλείψει οριστικά τη θέση για να αφοσιωθεί στη διαχείριση του παγκόσμιου πλυντηρίου του οποίου ηγείται, του Λουξεμβούργου, δεν άφησε καμιά αμφιβολία για το μέχρι πού θα φτάσει ο «αλτρουισμός» των εταίρων. Ακόμη κι αν το πρόγραμμα επαναγοράς δεν επιτύγχανε το στόχο των περίπου 30 δισ., η Ευρωζώνη ήταν έτοιμη να τον επιτύχει με πρόσθετα μέτρα, όπως περαιτέρω μείωση των επιτοκίων του αρχικού δανείου. Αυτό είναι το αποχαιρετιστήριο «δώρο» του στην Ελλάδα, λίγο πριν τη θέση του καταλάβει ένας εκ των Σόιμπλε ή Μοσκοβισί.
Μετά τη δόση;
Η κυβέρνηση, που είχε επενδύσει όλες τις προσδοκίες της στην καταβολή της δόσης, κανονικά θα έπρεπε να αισθάνεται ανακουφισμένη. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη γι’ αυτό. Μετά τη δόση η «αφήγησή» της, με όλα τα στοιχεία θρίλερ και υπαρξιακής αγωνίας, μένει μετέωρη. Γιατί μετά τη δόση υπάρχει απλώς το χάος. Τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας αυτή την εβδομάδα δίνουν πλήρη υπόσταση σ’ αυτό που αποκαλείται κοινωνική καταστροφή. Με την ανεργία στο 26%, την ύφεση κοντά στο 7%, την απόλυτη φτώχεια να αγγίζει επίσημα πια το ένα τρίτο του πληθυσμού, με την οικοδομική δραστηριότητα -παραδοσιακό αποκούμπι της ανάπτυξης εδώ και δεκαετίες- να πέφτει στα επίπεδα της δεκαετίας του ’50, αναρωτιέται κανείς ποια θα είναι η εικόνα το 2013, από τους πρώτους κιόλας μήνες, όταν θα εξελιχθεί η πλήρης εφαρμογή των μέτρων του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, όταν προστεθούν οι νέες οφειλές στην εφορία κι όταν τεθεί σε εφαρμογή το φορολογικό τερατούργημα που αποκαλείται «δίκαιο και σταθερό φορολογικό σύστημα». Το οποίο αποκαλύπτει και την ταξική πεμπτουσία της πολιτικής κυβέρνησης και τρόικας: ενώ στις επιχειρήσεις χαρίζονται 7 μονάδες φορολόγησης, τα εισοδήματα της πλειοψηφίας των μισθωτών εντάσσονται στους θηριώδεις συντελεστές 36% και 40%, δημιουργώντας πρόσθετο κίνητρο στους εργαζόμενους να συναινέσουν στις εργοδοτικές πιέσεις για νέο κούρεμα των μισθών τους.
Φαύλος κύκλος
Για να φρεναριστεί, έστω, η ιλιγγιώδης συρρίκνωση της οικονομίας θα πρέπει να μεσολαβήσει κάτι θεαματικό. Οι ιδιωτικοποιήσεις που δρομολογεί η κυβέρνηση στο σκληρό πυρήνα της δημόσιας περιουσίας, πέραν του ότι θα αποτελέσουν ένα μεγάλο πλιάτσικο για ξένους και εγχώριους «επενδυτές», είναι βέβαιο ότι θα καταργήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Τα όποια έσοδα από αυτές είναι δεσμευμένα στον «ειδικό λογαριασμό» υπέρ πιστωτών. Τα υπόλοιπα προσδοκώμενα έσοδα, εν μέρει δεσμευμένα κι αυτά, θα υπονομεύονται συνεχώς από μια ανεργία που θα καταλαμβάνει πια το ένα τρίτο του πληθυσμού και από τη συνεχιζόμενη κατολίσθηση της κατανάλωσης. Βάσει του νέου «χρυσού» μνημονιακού κανόνα, κάθε υστέρηση στους δημοσιονομικούς στόχους θα απαιτεί πρόσθετες περικοπές. Και κάθε πρόσθετη περικοπή θα τροφοδοτεί νέες αποκλίσεις, στον απόλυτο φαύλο κύκλο.
Εν ολίγοις, η κατάσταση που θα διαμορφωθεί εντός του 2013 θα είναι πολιτικά και κοινωνικά μη διαχειρίσιμη. Η τρόικα, έχει επιλέξει να διατηρήσει εν ζωή τη συγκυβέρνηση όσο το δυνατό περισσότερο. Τουλάχιστον μέχρι τις γερμανικές εκλογές. Αλλά αυτό δεν περνά απ’ το χέρι της. Συν τοις άλλοις, θολώνει την κατάσταση με μια δευτερεύουσα επιλογή: να «κουρέψει» ή να «κοντύνει» μέρος της εγχώριας επιχειρηματικής ελίτ που ξαφνικά νιώθει να απειλείται. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πρόσθετες και ανεξέλεγκτες παρενέργειες στη σταθερότητα της συγκυβέρνησης, που μέχρι πρότινος μόνο στην εγχώρια διαπλοκή έβρισκε σταθερούς και αποφασισμένους συμμάχους.
Παράλληλες διαστάσεις
Το συμπέρασμα είναι ότι κυβέρνηση, τρόικα, εταίροι δίνουν απλώς μια μάχη με το χρόνο. Ζουν σε μια παράλληλη διάσταση, στην οποία υπάρχουν μόνον αυτοί, οι αγορές και το χρέος. Στην άλλη διάσταση, αυτή της πραγματικότητας, υπάρχει μια οικονομία κλινικά νεκρή, χωρίς ελπίδες ανάνηψης και μια κοινωνική πλειοψηφία που μόνη της βεβαιότητα είναι πως η κατάστασή της θα επιδεινώνεται σταθερά, για πολλά χρόνια . Πόση διάρκεια μπορεί να έχει αυτό το απεχθές ανθρωπολογικό πείραμα; Πόσο απέχουμε από το τέλος της αντοχής και την έκρηξη της κοινωνίας; Δυστυχώς, η ιστορία δεν επιβεβαιώνει κάποια σταθερή συνάρτηση μεταξύ βαθμού εξαθλίωσης και διάθεσης χειραφέτησης της κοινωνίας. Η τελευταία είναι μόνο ένα από τα σενάρια. Υπάρχει και το «μαύρο σενάριο», της στροφής στους μελανοχιτώνες εθνοσωτήρες. Και υπάρχει και το «γκρι σενάριο» της μακρόχρονης εξοικείωσης με τη νέα άθλια κανονικότητα. Μια ματιά στις κοινωνίες του Τρίτου Κόσμου δείχνει του λόγου το αληθές.
