Συνέντευξη στον Ζαχαρία Ρουστάνη
Ο γνωστός δημοσιογράφος-σκιτσογράφος Στάθης Σταυρόπουλος μιλάει στον Δρόμο της Αριστεράς για τους δρόμους και τους τρόπους της Αριστεράς και περιγράφει όσα συνέβαλαν στη διάβρωση της συνείδησης και οδήγησαν στην επικράτηση του μνημονιακού… καθεστώτος.
Τι πιστεύεις ότι έχει κάνει τον πολύ κόσμο να υπομένει σχεδόν στωικά όλα αυτά που του συμβαίνουν;
Υπάρχει, βεβαίως, η θεωρία του σοκ, που την ξέρουμε όλοι, αλλά δεν νομίζω ότι καλύπτει ικανοποιητικά αυτό το ζήτημα. Η σωστή απάντηση είναι νομίζω ένας συνδυασμός παραγόντων. Ο κυριότερος πιστεύω πως είναι ότι επί 20-30 χρόνια οι Έλληνες αποκόπηκαν από την παράδοσή τους, αισθάνθηκαν ενοχικά για πράγματα που στο παρελθόν τους άρεσαν, αλλά επειδή δεν είχαν πρακτικά οφέλη, όπως απαιτούσε η κυρίαρχη ιδεολογία, τα εγκατέλειπαν. Η κυρίαρχη αυτή ιδεολογία βασίστηκε σε έναν κυνισμό και μια μαλθακότητα που τα διέδιδε με τον πιο γλυκό τρόπο στην κοινωνία μέσω του λάιφ στάιλ, αλλά κυρίως μέσω της παθολογίας του εκσυγχρονισμού, που τα απενοχοποιούσε. Και σε αυτό συνέβαλε και η ώσμωση ενός μέρους της Αριστεράς, που επικύρωσε τις επιταγές του εκσυγχρονισμού. Καθένας μπορούσε να απαρνηθεί εύκολα τους ήρωές του, τους αγίους του, και στη θέση τους να βάλει μοντέλες και στόκους. Θεωρήθηκε αυτό ως ένα είδος ρεαλισμού, αλλά στην πραγματικότητα ήταν μια τεράστια φενάκη. Γι’ αυτό η κρίση μας βρήκε τόσο έτοιμους να πληρώσουμε τα επίχειρα, και τόσο ενοχικούς. Ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς υιοθέτησε όποια αμερικανιά κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της παγκοσμιοποίησης. Από τον πολυπολιτισμό και τον μεταμοντερνισμό έως την «πολιτική ορθότητα».
Μιλάς για μια γενικευμένη εκπόρθηση των συνειδήσεων…
Μιλώ για μια τέχνη η οποία έγινε επιδοτούμενη, μιλώ για την προσχώρηση της διανόησης από το πρυτανείο στο πραιτόριο… Μιλώ για την κυριαρχία της 5ης φάλαγγας που είχε μέσα της η Αριστερά, που την απέκοψε από τους απλούς και τους λαϊκούς ανθρώπους, δημιούργησε σύνδρομα ελιτισμού και αλαζονείας, έγινε μια Αριστερά που κούναγε το δάκτυλο σε πολλά προβλήματα χωρίς ταυτοχρόνως να τα λύνει, με αποτέλεσμα να την πατήσουμε σε θέματα όπως ο ρατσισμός στον Αγ. Παντελεήμονα, για παράδειγμα. Είναι αδιανόητο να πηγαίνει εκεί η Αριστερά και να γιαουρτώνεται. Δεν υπήρχαν αυτά στην ιστορία της. Μπορούσε να αποδοκιμαστεί ιδεολογικά, μπορούσε να γίνει έντονη αντιπαράθεση, αλλά αυτού του είδους η αποδοκιμασία έπρεπε να χτυπήσει μεγάλο καμπανάκι. Δεν το χτύπησε όμως. Και συνεχίσαμε στον ίδιο δρόμο, με αποτέλεσμα να χαρίσουμε στους «γενναίους» της Χ.Α., στους ελληναράδες και στους εθνικόφρονες, στους απογόνους των δωσίλογων, πολύτιμες έννοιες, όπως αυτή της πατρίδας. Πατριωτισμός, όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι, είναι αυτός του ΕΑΜ. Όχι όπως τον αντιλαμβάνονται ο Σημίτης και ο ΔΟΛ.
Ποιος είναι ο τρόπος της Αριστεράς;
Εγώ πιστεύω ότι ο δρόμος για την Αριστερά είναι η έμπρακτη αναζήτηση του καλού. Αυτό το είδα να συμβαίνει στη Λατινική Αμερική. Είδα μια Αριστερά ικανή να συμπαρατάσσει τους πάντες, από σοσιαλιστές και κομμουνιστές μέχρι και χριστιανοδημοκράτες που είχαν μια ανθρωπιστική αναζήτηση. Αυτού του είδους η Αριστερά ήρθε στην εξουσία σε πολλά κράτη με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, αλλά ο κοινός παρονομαστής της είναι το ότι περνάει σε πράξεις όλα όσα λέγονται στα λόγια. Θυμάμαι για παράδειγμα στο Μοντεβιδέο ένα βράδυ, σε ένα ωραίο μπαράκι, γινόταν μια συζήτηση όπου το αντικείμενο δεν ήταν οι καταγγελίες αλλά οι κοινές δράσεις, η πράξη. Αυτοί οι άνθρωποι, όταν λίγα χρόνια αργότερα ήρθαν στην εξουσία, είχαν μάθει να πράττουν. Και νομίζω ότι η διαφορά τους από την ευρωπαϊκή Αριστερά είναι ότι πέρα από την απλότητα και τη λαϊκότητά τους και πέρα από τον απόλυτο σύνδεσμό τους με την παράδοσή τους, έχει να κάνει και με το ότι δεν μπήκαν σε μια διαδικασία ατέρμονης θεωρητικής αναζήτησης, όπως έκανε η ευρωπαϊκή Αριστερά από την εποχή του Μάη του ’68 και μετά.
Τα πολλά λόγια, δηλαδή, αποδείχθηκαν τελικά φτώχεια…
Θα πω κάτι που ίσως ακουστεί αιρετικό. Εγώ πιστεύω ότι ο Μάης του ’68 λειτούργησε προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που θρυλείται. Πιστεύω ότι απέκοψε τους διανοούμενους από το λαϊκό κίνημα, την εργατική τάξη από τον στοχασμό. Η εργατική τάξη στην Ευρώπη περιφρονήθηκε. Όλα αυτά ήταν το πρελούδιο για να φθάσουμε στους απασχολήσιμους και στην εργατική τάξη που δεν έχει Συλλογική Σύμβαση Εργασίας.
Η ευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά, λοιπόν, συνέβαλε στη συνέχεια με τον καθεστωτισμό που πολλά από τα στελέχη της επέλεξαν (ποιον να πρωτοθυμηθούμε, από τον Μπαρόζο, μέχρι τον Κον Μπετίτ) σε μια διαμόρφωση ιδεολογίας και κλίματος στην Ευρώπη που το προοδευτικό αφορούσε τα ήσσονα προβλήματα, παραμελώντας τα βασικά, όπως οι συνθήκες εργασίας, η κατάργηση του ασφαλιστικού συστήματος, η απομόνωση της εργατικής τάξης από την εξουσία, η περιθωριοποίηση του λαού, η αποπολιτικοποίηση των μαζών. Και σε όλα αυτά περιορίστηκε σε έναν ακτιβισμό δίχως πολιτικό υπόβαθρο. Ζήσαμε τη διάλυση μεγάλων κομμάτων, όπως το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα, όπως το γαλλικό, ή την περιθωριοποίηση κομμουνιστικών κομμάτων σε αριστερίστικη πλέον κατεύθυνση, όπως είναι η περίπτωση του ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος.
Αυτή του η γραμμή, ότι όλα τα προβλήματα μετατίθενται ως προς τη λύση τους στην επανάσταση, είναι στην πραγματικότητα μια γραμμή αναχωρητισμού. Ο καλός κόσμος που ακολουθεί το κομμουνιστικό κόμμα, ο οποίος είναι και ο αφρός του κατά τη γνώμη μου, είναι αιχμαλωτισμένος στο παράλογο, σε μια απολογητική η οποία στερείται λογικής.
Τι θα μπορούσε, τώρα, να λειτουργήσει ως καταλύτης για κοινή δράση και να μεταθέσει για αργότερα τις επιμέρους διαφορές;
Νομίζω ότι ο καταλύτης είναι η πράξη και αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Αν, όταν πάρει την κυβέρνηση, δώσει την ευκαιρία στο καλό που υπάρχει στην κοινωνία παντού να ανθίσει, τότε στην πράξη η Αριστερά θα βρει την ενότητά της. Και δεν θα βρει μόνο την ενότητά της στο εσωτερικό της, θα βρει και την ενότητά της με τους καλούς ανθρώπους σε όλους τους άλλους χώρους.
Γιατί το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι θεσμικό κυρίως. Να δώσει την ευκαιρία στο λαό να πάρει τις υποθέσεις του στα χέρια του. Να μην κυβερνήσει με ένα διαχειριστικό τρόπο, γιατί ακόμα και αν είναι καλή αυτή η διαχείριση, δεν είναι αρκετή στην εποχή μας. Μπορεί να είναι αρκετή για να ανακόψει το κύμα της καταστροφής, αλλά δεν είναι αρκετή για να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να κάνει μια τομή στην Ελλάδα τέτοια που να έχει και ευρωπαϊκή απήχηση, θα πρέπει να δώσει μέσα από νέους θεσμούς την ευκαιρία στους ανθρώπους να δημιουργήσουν τις συνθήκες που αφορούν τη ζωή τους με δική τους πρωτοβουλία, ρισκάροντας και λάθη, ρισκάροντας και πισωγυρίσματα, αλλά πάντα με ανοικτή τη δυνατότητα της ανακάλυψης του σωστού. Σε αυτήν, λοιπόν, την τομή, ούτε ο οπαδός, ούτε ο φίλος, ούτε το μέλος του ΚΚΕ ή οποιασδήποτε άλλης οργάνωσης, όχι μόνο δεν θα μπορούσε να σταθεί κόντρα, όπως θα ήθελε η ηγεσία του κόμματος, αλλά θα ’ρθει κοντά. Και αυτό δεν θα το κάνει ο αριστερός, θα το κάνει και ο δεξιός, θα το κάνει όλη η κοινωνία.
Δεν παίρνεις ψηφοφόρους από παρθενογένεση. Αυτός που δεν σε ψηφίζει τώρα, αν στραφεί προς εσένα, θα στραφεί επειδή πιστεύει ότι υπάρχει μια λύση ικανή να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Ο άνθρωπος αυτός δεν είναι απαραίτητο ότι θέλει τον σοσιαλισμό. Εάν όμως σε δει να επιτυγχάνεις καταρχήν στα τρέχοντα και τα ζόρικα, τι θα τον εμποδίσει να θελήσει να ζητήσει το καλύτερο μετά το καλό.
Πιστεύεις ότι μπορεί να αποκρουστεί η προπαγάνδα της ανυποληψίας και της αναξιοπιστίας που αποδίδονται στον ΣΥΡΙΖΑ;
Πιστεύω αυτό ακριβώς και εδώ θα καταλογίσω στον ΣΥΡΙΖΑ τον έπαινο που του αξίζει. Δυστυχώς, συχνά ξεχνιόμαστε και υποτασσόμαστε στον τρόπο με τον οποίο η επικοινωνιακή πολιτική επιβάλλει την ιδεολογική της τρομοκρατία. Όταν κατηγορείται ο ΣΥΡΙΖΑ για πολυγλωσσία, θα έπρεπε να επαινείται γι’ αυτό. Και εδώ έρχομαι στον έπαινο. Ο ΣΥΡΙΖΑ για την επόμενη ημέρα διαθέτει, σε ό,τι αφορά την πράξη, όλο αυτό που κατάφερε την προηγούμενη ημέρα ως σχολείο. Υπήρχε ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια μια περιοχή στην οποία συνυπήρξαν αριστεροί με διαφορετικότητες μεταξύ τους και με τραύματα σοβαρά, που προσπάθησαν να τα επουλώσουν και να πάνε παραπέρα, έμαθαν να μιλάνε ο ένας με τον άλλον. Αυτή η προπαίδεια είναι μια πολύτιμη προίκα του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία θα του φανεί χρήσιμη όταν θα βρίσκεται στην εξουσία, διότι θα μπορεί να διαλεχθεί με ακόμη ευρύτερα στρώματα, με διαφορετικά πρόσωπα, διαφορετικές ομάδες και συλλογικότητες. Συνεπώς, εάν κάτι είναι προς έπαινο, είναι αυτό για το οποίο κατηγορήθηκε περισσότερο. Αυτό που ονομάστηκε πολυγλωσσία, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένας διάλογος. Η ομογενοποιημένη σκέψη τρέμει αυτήν την πολυγλωσσία.
Μια τέτοια στάση θα μπορούσε ίσως να… συγκινήσει και το ΚΚΕ;
Το κόμμα αυτό, δυστυχώς, είναι αιχμάλωτο μιας ηγετικής ομάδας, που δεν διατυπώνει καμία πολιτική. Διατυπώνει μια αυτοσυντηρητική, δεν βρίσκω καν τη λέξη να το προσδιορίσω… Αυτοαναπαράγεται. Είναι το σύνδρομο μιας γραφειοκρατίας που θέλει να κρατήσει τον εαυτό της ζωντανό.
Η ζωή είναι αλλού. Η Αριστερά πρέπει να απελευθερωθεί εδώ και… εχθές, από τα δεσμά της κυρίαρχης επικοινωνιακής διαπλοκής. Πρέπει να μπορεί να συζητά τα πάντα χωρίς να θεωρεί τίποτε ταμπού. Το θέμα της εξόδου από το ευρώ… Αν χρειαστεί, το θέμα της συνεργασίας με πολιτικές δυνάμεις που δεν έχουν καμία σχέση με την Αριστερά, στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης κοινωνικής και λαϊκής εθνικής σωτηρίας. Όλα αυτά τα θέματα τα οποία πρέπει η Αριστερά να τα συζητάει με σθένος, βγάζοντας τη γλώσσα στους Πρετεντέρηδες, στον ΔΟΛ, στην Τρέμη και σε όλα αυτά τα ουτιδανά ανθρωπάκια, που τα έχουμε συνηθίσει τόσα χρόνια τώρα να νομίζουν ότι είναι ο κανόνας του δημόσιου διαλόγου. Δεν είναι. Είναι η κατατρομοκράτηση της σκέψης. Αυτό λοιπόν πρέπει να σπάσει, πρέπει να σπάσει επαναστατικά, πρέπει να σπάσει με σημειολογικούς τρόπους και να γίνει αντιληπτό από το λαό. Όταν πηγαίνεις σε μια εκπομπή και παίζεις με τους όρους που έχει το πάνελ, ο λαός δεν αντιλαμβάνεται ότι είσαι διαφορετικός και ότι μπορείς όλα αυτά τα πράγματα που λες εκεί να τα εννοείς και να τα πιστεύεις. Διότι ο μηχανισμός που τα χειρίζεται είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να τα υπονομεύει την ώρα που τα λες.
Παλιά ο αριστερός ήταν ο άγιος της γειτονιάς
Πώς θα γίνει να γυρίσει ο τροχός, τι μπορεί τώρα να κάνει τον κόσμο να αντιδράσει;
Κάποτε πρέπει να αξιοποιήσουμε δεόντως την παραδοσιακή τακτική των κομμουνιστών στις μαζικές εκδηλώσεις του λαού, όπως εκείνες των αγανακτισμένων. Δηλαδή, να μπεις σε αυτούς τους ανθρώπους, να μιλήσεις μαζί τους. Εγώ στο Πολυτεχνείο μέσα σε τρεις ημέρες έμαθα ό,τι δεν θα μάθαινα για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Είναι η στιγμή εκείνη της ζώσας λαϊκής αγοράς. Μιας κινούμενης ή σταθερής Εκκλησίας του Δήμου. Εάν δεν μιλήσεις τότε, πότε θα μιλήσεις; Εκ του ασφαλούς, από το μοναστήρι, από τον μιναρέ, από τον άμβωνα; Εκεί, στις λαϊκές συνελεύσεις, το μπούρου-μπούρου στη γειτονιά, στο καφενείο, στον τόπο δουλειάς. Αυτός είναι ο παραδοσιακός τρόπος του αριστερού, που για μια περίοδο τον ξεχάσαμε. Θυμάμαι στην παιδική μου ηλικία ότι ο αριστερός ήταν ο άγιος της γειτονιάς. Που πήγαινε ο δεξιός και τον ρωτούσε τι να κάνει με μια υπόθεση προσωπική του ή οτιδήποτε. Δεν ήταν μόνο πολιτική η παρουσία του, ήταν ηθική. Ο ένας τρόπος είναι αυτός. Ο άλλος τρόπος είναι επειγόντως να αποκτήσει η Αριστερά δικά της Μέσα Ενημέρωσης που δεν θα είναι αριστερά με την παραδοσιακή έννοια, δηλαδή να τα κατευθύνει και να τα καθοδηγεί ως κομματικό παράρτημα. Πρέπει να είναι μέσα απαλλαγμένα από μικροκομματισμούς. Νομίζω ότι αυτό επίσης είναι καινούργιο στοίχημα για τον ΣΥΡΙΖΑ, να δημιουργήσει ελεύθερα Μέσα Ενημέρωσης.
