ΚΕΙΜΕΝΑ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Κώστας Γκιώνης
Σαν σήμερα στις 23/2/1943, στους Αμπελόκηπους, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στο σπίτι του δημοδιδάσκαλου Παναγή Δημητράτου, δέκα νεολαιίστικες οργανώσεις, πού αποτελούσαν το ΕΑΜ των νέων παίρνουν την απόφαση να αυτοδιαλυθούν και να συγκροτήσουν την Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ).
Τους ένωναν τα ίδια ιδανικά, οι κοινοί αγώνες για τη λευτεριά, ενάντια στη τριπλή φασιστική κατοχή, πού είχε στρογγυλοκαθίσει στους γερμένους από την πείνα ώμους τους και την εξαθλίωση που τους είχε επιβληθεί από τη ναζιστική μπότα. Τους ένωνε ακόμα η ανάγκη να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντι στο τέρας του φασισμού πού καταπλάκωνε την πατρίδα τους αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι οργανώσεις αυτές ήταν:
- ΟΚΝΕ – Ομοσπονδία Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδος
- ΣΕΠΕ – Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος
- ΦΕΝ – Φιλική Εταιρεία Νέων
- ΛΕΝ – Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία
- ΑΝΕ – Αγροτική Νεολαία Ελλάδος
- ΘΙΛ – Θεσσαλικός Ιερός Λόχος
- Λ.Ν. – Λεύτερη Νέα
- ΕΕΝ – Ενιαία Εργατοϋπαλληλική Νεολαία
- ΕΜΝ – Ενιαία Μαθητική Νεολαία
- ΕΝΑΡ – Ένωση Αγωνιστών Ρούμελης
25 περίπου νέοι και νέες, που άρχισαν να προσέρχονται στο σπίτι σαν σκιές, με χίλιες δυο προφυλάξεις, από την προηγούμενη το βράδυ (22/2), μια νύχτα πού έριχνε χιονόνερο και το κρύο έσπαζε κόκκαλα, μαζεύτηκαν οι περισσότεροι κουλουριασμένοι στο δάπεδο του διπλού δωματίου (σαλονοτραπεζαρία) όπως μπαίνεις αριστερά στο ισόγειο της κατοικίας.
Παρόντες εκεί ήταν οι: Σταύρος Γιαννακόπουλος, Ηλέκτρα Αποστόλου, Μπάμπης Δρακόπουλος, Αδάμ Μολυβδάς, Γιώργος Τρικαλινός, Κυριάκος Τσακίρης, Μήτσος Βλαντάς, Βαγγέλης Βασβανάς, Θόδωρος Λιακόπουλος, Σταύρος Κασσιμάτης, Πέτρος Διβέρης, Κώστας Φιλίνης, Κώστας Λιναρδάτος Ριρή Βενιεράτου, Μανούσος Πλουμίδης, Γιώργος Σταύρος και Βενιζέλος Προέδρου.
Συμμετείχαν επίσης οι: Μαρία Σβώλου (κοινωνιολόγος), Ρόζα Ιμβριώτη και Κώστας Σωτηρίου (παιδαγωγοί), Θανάσης Ρουσσόπουλος (καθηγητής Πολυτεχνείου), Ρίτσα Παπαθεοφίλου και Γιώργος Γεωργαλάς (καθηγητής Πανεπιστημίου).
Υπήρχε ένας πρωτόγνωρος ενθουσιασμός, αυτού πού ακροβατεί επάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί και που το μόνο που κοιτάει είναι η επίτευξη της διαδρομής και του στόχου του να περάσει στην απέναντι μεριά, χωρίς να κοιτάει ή να τον ενδιαφέρει το χάος γύρω του και από κάτω του. Ο σκοπός έχει ουσία, το μεγαλειώδες και ουσιαστικό αποτέλεσμα κι αυτό δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η αμφισβήτηση της κυριαρχίας του φασισμού και η ανάγκη αυτά τα παιδιά να μπορέσουν να επανέλθουν σε μια κανονικότητα η οποία αξίζει για την ηλικία τους, αλλά και για τα ιδανικά τους, ξέροντας ότι το κόστος σε αυτή τη πορεία θα ήταν οδυνηρό για αρκετούς από αυτούς.
«Όταν τέλειωσε η σύσκεψη είχε σκοτεινιάσει. Ετοιμάζονταν και κλιμακώνονταν η αποχώρηση μας. Πριν φύγουμε θυμάμαι ο Βασίλης (Μήτσος Βλαντάς), προηγούμενα γραμματέας της ΟΚΝΕ και μετά γραμματέας της ΕΠΟΝ μας είπε, πριν φύγουμε να γράψει ο καθένας το πραγματικό όνομα του και να του το δώσει. Για την Ιστορία. Για να ξέρουν κάποτε ποιοι πήραν μέρος σ’ αυτήν τη Σύσκεψη. Έγραψα τ’ όνομα μου (Κώστας Λιναρδάτος) κι έδωσα το χαρτάκι στο Βασίλη. Αρχίσαμε να φεύγουμε κατά αραιά διαστήματα, παίρνοντας κάθε μέτρο προφύλαξης, για μας και για το σπίτι πού μας φιλοξένησε»
Η σύσκεψη
Η συζήτηση ξεκίνησε το πρωί. Ας δούμε πως το περιγράφει ένας από τους συμμετέχοντες, ο Κώστας Λιναρδάτος, μέλος της ΦΕΝ (Φιλική Εταιρεία Νέων): «Στις 9 το πρωί άρχισε η Σύσκεψη. Εκλέχτηκε το προεδρείο της Σύσκεψης και στη συνέχεια ο λόγος δόθηκε στο Γραμματέα του ΕΑΜΝ, στο Σταύρο Γιαννακόπουλο (Σταμάτη), πού διάβασε την εισήγηση. Στην εισήγηση κυριαρχούσε η ιδέα της ενότητας της νεολαίας σε Πανελλαδική κλίμακα στον αγώνα για τη ζωή και τη Λευτεριά της πατρίδας, για την οριστική εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον. Για μια Ελλάδα ελεύθερη που όλες οι εξουσίες να πηγάζουν από την κυριαρχική θέληση του λαού και της νέας γενιάς. Για μια Ελλάδα ακέραια και ανεξάρτητη. Για μια Ελλάδα, που σε αυτή τη νέα γενιά, θα ‘βρισκε, όπως ονειρευόμαστε, την ευημερία, τη μόρφωση, τη χαρά, θα εξασφάλιζε το μέλλον το δικό της και των επόμενων γενιών, ένα μέλλον πρώτ’ απ’ όλα ειρηνικό…
Με βάση την εισήγηση και την ολοήμερη συζήτηση, που ακολούθησε, η Ιδρυτική Σύσκεψη της ΕΠΟΝ ψήφισε δύο ντοκουμέντα: το “Ιδρυτικό” της ΕΠΟΝ και τη “Διακήρυξη της Πανελλαδικής Ιδρυτικής Σύσκεψης της (Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωση Νέων) ΕΠΟΝ”.
Όταν τέλειωσε η σύσκεψη είχε σκοτεινιάσει. Ετοιμάζονταν και κλιμακώνονταν η αποχώρηση μας. Πριν φύγουμε θυμάμαι ο Βασίλης (Μήτσος Βλαντάς), προηγούμενα γραμματέας της ΟΚΝΕ και μετά γραμματέας της ΕΠΟΝ μας είπε, πριν φύγουμε να γράψει ο καθένας το πραγματικό όνομα του και να του το δώσει. Για την Ιστορία. Για να ξέρουν κάποτε ποιοι πήραν μέρος σ’ αυτήν τη Σύσκεψη. Έγραψα τ’ όνομα μου κι έδωσα το χαρτάκι στο Βασίλη. Αρχίσαμε να φεύγουμε κατά αραιά διαστήματα, παίρνοντας κάθε μέτρο προφύλαξης, για μας και για το σπίτι πού μας φιλοξένησε. Πριν έρθει η σειρά μου για να φύγω με φώναξε ο Αδάμ Μολυβδάς (Νίκος) και μου είπε πως έκανα παραβίαση των συνωμοτικών κανόνων. Κάποιος με είχε δει το προηγούμενο βράδυ όταν μιλούσα με το δάσκαλο και ιδιοκτήτη του σπιτιού Παναγή Δημητράτο και του το είπε. Του εξήγησα ότι ο πατέρας μου ήταν συνάδελφος και φίλος με το δάσκαλο, ότι είχαμε οικογενειακή γνωριμία και ακόμα ότι ο δάσκαλος με αναγνώρισε και με φώναξε για να μάθει σχετικά με τον πρόσφατο θάνατο του πατέρα μου. Οι εξηγήσεις πού έδωσε φαίνεται πως δεν έφταναν. Και μου έκανε αυστηρή παρατήρηση για παραβίαση συνωμοτικών κανόνων. Οι καιροί τότε ήταν δύσκολοι. Και οι κανόνες της παράνομης δουλειάς, αυστηροί, σιδερένιοι…»
Μια ηρωική στρατιά
Ο Κώστας Λιναρδάτος τονίζει: «Η ΕΠΟΝ όμως ήθελε να ενώσει ολόκληρη τη γενιά μας, τη γενιά του 1940 και της Εθνικής Αντίστασης στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Γι αυτό και στη διακήρυξη της ιδρυτικής σύσκεψης απευθύνονταν έκκληση στις εθνικές οργανώσεις, “Ενωτική Νεολαία”, “Εθνικό Κομιτάτο Νέων”, “Ιερή Ταξιαρχία”, “Σπίθα” κ.λπ., να προσχωρήσουν στην ΕΠΟΝ, σαν ισότιμοι μαχητές, για τα ιδανικά πού αναφέρονταν στη διακήρυξη. Και στη Διακήρυξη τονίζονταν: “Ήρθε η στιγμή τώρα να δείξουμε στη πράξη ότι πάνω απ’ όλα βάζουμε την Ελλάδα, το λαό και τα νιάτα της. Να δείξουμε πως πιστεύουμε ότι η διαίρεση μπροστά στον καταχτητή αποτελεί έγκλημα εσχάτης προδοσίας.”
Και η Ενιαία Οργάνωση της νέας γενιάς θεμελιώθηκε και ανδρώθηκε ενώνοντας πάνω από μισό εκατομμύριο νέους και νέες της Ελλάδας σε μια απέραντη στρατιά της Λευτεριάς. Μια στρατιά, που με τον ηρωικό και πολύμορφο αγώνα της και τις θυσίες της δημιούργησε μια μεγάλη κληρονομιά για τις επόμενες γενιές. Μια κληρονομιά που κανείς, όσο κι αν επιδιώκει, δεν μπορεί και δεν θα μπορέσει να μονοπωλήσει γιατί είναι μια εθνική κληρονομιά, μια κληρονομιά που ανήκει στις επόμενες γενιές, στα Ελληνικά νιάτα πού την αξιοποίησαν και θα την αξιοποιούν κάθε φορά στους αγώνες τους για ένα δίκαιο και σωστό κόσμο.»
Πρόεδρος της ΕΠΟΝ εκλέχθηκε ο καθηγητής Γιώργος Γεωργαλάς.
