Ένα από τα καινούρια στοιχεία του πολιτικού σκηνικού, όπως διαμορφώνεται, είναι η παρουσία του Γιάνη Βαρουφάκη. Σε ένα εντελώς άνυδρο περιβάλλον, σε ένα σεληνιακό τοπίο δίχως ιδέες και φρεσκάδα, το εγχείρημα του Γιάνη Βαρουφάκη ήδη από τις ευρωεκλογές έδειξε ότι μπορεί να συγκινήσει και να εκφράσει ένα δυναμικό που ήταν κουρασμένο και απογοητευμένο από μπαγιάτικες φόρμουλες και ενδοαριστερές προστριβές.
Στο εγχείρημα αυτό υπάρχει ένας σταρ. Άνθρωπος έξυπνος, μορφωμένος, δικτυωμένος, πρωταγωνιστής για έξι μήνες, χωρίς τον χατζηαβατισμό και το ραγιαδισμό των άλλων πολιτικών απέναντι στην ευρωκρατία, απολυμένος το βράδυ του δημοψηφίσματος, δαιμονοποιημένος στη συνέχεια από συστημικούς κύκλους και ΣΥΡΙΖΑ. Η Αριστερά συνολικά τον θεωρεί έναν τυχοδιώκτη, άνθρωπο των Αμερικάνων, και τον λούζει με διάφορα κοσμητικά.
Ο Γιάνης όμως είναι εδώ. Με μια φρεσκάδα στο λόγο και στις μανιέρες, αποτελεί κάτι διαφορετικό μέσα στο φαλκιδευμένο κάδρο του πολιτικού σκηνικού. Ξέρει τους κανόνες του παιχνιδιού, ξέρει από θέαμα και επικοινωνία, και έχει φιλοδοξίες.
Ελλείψεις και σιωπές
Παρά τα όσα ισχυρίζεται ο ίδιος για το πόσο έτοιμο πρόγραμμα έχει για την Ευρώπη και την Ελλάδα, και πόσο το ένα κουμπώνει στο άλλο άψογα, στο μανιφέστο του λείπουν κάποια σοβαρά ζητήματα. Η σιωπή γι’ αυτά είναι εκκωφαντική. Καταρχήν δεν υπάρχουν κεντρικοί στόχοι, ούτε μια δομή γύρω από την οποία να στέκεται το πρόγραμμα. Η Ευρώπη δεν αντικρίζεται μέσα στην παγκοσμιοποίηση, η διάστασή της δεν ανιχνεύεται ως προς τις ΗΠΑ, και αναζητείται μια διευθέτηση εντός των σημερινών υπαρκτών μορφών και θεσμών της Ε.Ε., σαν απλά να είναι θέμα απόφασης και άλλης χρήσης τους.
Και αν αυτό μπορεί κανείς να το ξεπεράσει με την κρουστικότητα που έχει ο Βαρουφάκης προς την ευρωκρατία, το άλλο στοιχείο, αυτό της αποσιώπησης των γεωπολιτικών ζητημάτων, είναι κραυγαλέο. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν πρόκειται ακριβώς για σιωπή, αλλά για αποδοχή των πλαισίων της παγκοσμιοποίησης σε αυτήν τη διάσταση. Εδώ ο Βαρουφάκης είναι ΣΥΡΙΖΑ, όχι κάτι διαφορετικό. Πρέσπες, ελληνοτουρκικές διαφορές, Βαλκάνια κ.λπ., περίπου ίδιες θέσεις. Επομένως όλη η προοπτική της Ελλάδας ποντάρεται σε κάποιες αλλαγές των σχέσεων με την ευρωκρατία, και τέρμα. Πρόκειται για μια περιοριστική ματιά.
Ο λόγος και η πρακτική του ΜέΡΑ25
Η μέθοδος, ο λόγος και η πρακτική του ΜέΡΑ25 έχουν ένα άρωμα ριζοσπαστισμού, και η συγκρουσιακότητα που επιδεικνύει προς το πολιτικό σύστημα και την ευρωκρατία δίνουν μια φρεσκάδα στο εγχείρημα. Όπως και οι καλά μελετημένες μιντιακές επικοινωνιακές συνθέσεις, οι γνωριμίες και επαφές του Βαρουφάκη με διεθνείς προσωπικότητες, δείχνουν ότι ξεπερνά κατά πολύ τον ελληνικό πολιτικό επαρχιωτισμό. Όλα αυτά προσφέρουν στον Γιάνη Βαρουφάκη τη δυνατότητα να συνομιλεί με τον ριζοσπαστισμό, και ίσως να εκφράσει ένα τμήμα του.
Ο συνδυασμός λοιπόν του λόγου που είναι ελλειπτικός και συστημικός σε καίριες πλευρές της πραγματικότητας, και της μεθόδου και πράξης του ΜέΡΑ25, προσδίδουν έναν περίεργο χαρακτήρα στο εγχείρημα αυτό. Εδώ τονίζουμε τη δυνατότητα προσπέλασης σε τμήμα του ριζοσπαστισμού και να μετατραπεί σε μια πηγή ανάδειξης ριζοσπαστισμού. Πάντα όμως υπό την αρνητική συνθήκη της μη σύνδεσης του εθνικού ζητήματος με το κοινωνικό – ζήτημα πρωτεύον από πολλές απόψεις στις ελλαδικές εξελίξεις.
Το πραγματικό ερώτημα επομένως δεν είναι το αν είναι δυνατόν ή όχι να επανεμφανιστεί ο ριζοσπαστισμός, αλλά αν το στοίχημα του ριζασπαστισμού μπορεί ή πρέπει να αρκεστεί σε ένα πλαίσιο με όρους Βαρουφάκη. Δηλαδή με όρους και λόγο που δοκιμάστηκαν και διαψεύστηκαν σκληρά το 2015…
Υπάρχουν κι ορισμένα δεδομένα
Κάποιοι ήδη έχουν προσανατολιστεί προς το ΜέΡΑ25, και ορισμένα ονόματα έχουν ήδη αναγγελθεί για το ψηφοδέλτιο επικρατείας ή Αθήνας. Σε αυτές τις επιλογές, που μπορεί να δικαιολογηθούν με πολλούς τρόπους, μπορούμε να δούμε ένα πιο βαθύ και δομικό στοιχείο ορισμένων αντιδράσεων που τις έφεραν στην επιφάνεια. Υπάρχει μια ανάγκη έκφρασης και ανάδειξης, χωρίς να δίνεται βάρος στο λόγο και στις θέσεις. Για ορισμένους ισχύει ότι δεν μπορούν μόνοι τους να εκτιμήσουν τη σημασία της προσφοράς τους, έστω ως μονάδες και έστω ως άνθρωποι που αρνούνται να εμπλακούν σε ένα πολιτικό σκηνικό, ερήμην και χωρίς την παρουσία διαδικασιών ή λαϊκών διεργασιών. Ανταποκρίνονται λοιπόν στα καλέσματα συμμετοχής σε ένα ψηφοδέλτιο, υποτιμώντας την ίδια τη σημασία της μέχρι τώρα στάσης τους. Δεν αντιλαμβάνονται επομένως το μέτρο της παρουσίας τους. Δεν σταθμίζουν τη σημασία της. Νομίζουν ότι έτσι την αναβαθμίζουν. Θα τονίζαμε πως κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να συμβεί σε ένα αρκετά έντονα προσωποπαγές και πληθωρικά αρχηγικό εγχείρημα. Επιπλέον, οι όποιες απόπειρες διαφοροποίησής τους από την κεντρική γραμμή του ΜέΡΑ25 δεν θα έχουν μεγάλη επιτυχία.
Ένα πρώτο συμπέρασμα
Ο ριζοσπαστισμός στην Ελλάδα, όσο κι αν πολεμιέται, υποστρέφεται, χρησιμοποιείται, βρίσκει χαραμάδες να εκφραστεί. Όποιος παρατηρήσει τις δολιχοδρομίες του από το 2010 μέχρι σήμερα θα δει πολλά ζικ-ζακ, πολλές στροφές, υποχωρήσεις, αναθέσεις, ματαιώσεις, καταθλιπτικές καταστάσεις και ξαναπετάγματα, αλλά και πτερυγώσεις σε πολύ διαφορετικούς πολιτικοϊδεολογικούς χώρους. Ο ριζοσπαστισμός δεν βρίσκει μόνιμη και επαρκή έκφραση. Δεν βρίσκει φωνή ατόφια, λαϊκή και φρέσκια, αυθεντική. Δεν βρίσκει ηγεσία και στρατηγικά σχήματα που να ανταποκρίνονται στοιχειωδώς στις δυσκολίες. Του χαϊδεύονται κάθε τόσο τα αφτιά. Ποντάρει και ψάχνει να βρει εκφραστή, και μετά τον εγκαταλείπει. Μέχρι τώρα θυμίζει τον μύθο του Σίσυφου…
Το πραγματικό ερώτημα επομένως δεν είναι το αν είναι δυνατόν ή όχι να επανεμφανιστεί ο ριζοσπαστισμός, αλλά αν το στοίχημα του ριζασπαστισμού μπορεί ή πρέπει να αρκεστεί σε ένα πλαίσιο με όρους Βαρουφάκη. Δηλαδή με όρους και λόγο που δοκιμάστηκαν και διαψεύστηκαν σκληρά το 2015…
