του Αλέξη Θεοδωρίδη
Χτες, Παρασκευή 19/07 το πρωί, συνέβη μία από τις σοβαρότερες διακοπές λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων των τελευταίων δεκαετιών. Αεροπορικές εταιρείες, τράπεζες, νοσοκομεία, εμπορικά καταστήματα και άλλες επιχειρήσεις βίωσαν την κατάρρευση των πληροφοριακών τους συστημάτων με αποτέλεσμα μια πολύ σοβαρή παρακώλυση των λειτουργιών τους, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις ακόμα και σε εταιρείες που δεν επηρεάστηκαν άμεσα. Το πρόβλημα εμφανίστηκε στις υπηρεσίες της Microsoft μετά από μια ανανέωση λογισμικού που διενεργήθηκε από την Crowdstrike, έναν κολοσσό της κυβερνοασφάλειας. Αυτό το περιστατικό έφερε (ξανά) στην επιφάνεια την ανησυχία του γεγονότος ότι ένα μόνο ελαττωματικό «update» λογισμικού αρκεί για να επηρεάσει εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως.
Σε πρώτη φάση θα αρκεστούμε σε κάποια πρώτα σχόλια πάνω σε ένα γεγονός που θα έπρεπε σίγουρα να μας προβληματίσει σε μεγαλύτερο βάθος.
Το πρώτο πράγμα που αναρωτιέται κανείς είναι το πόσο ευάλωτα έχει κάνει τα συστήματα υπηρεσιών σε παγκόσμια κλίμακα ο εκτυλισσόμενος γιγαντισμός και ο κεντρικός έλεγχος της ψηφιοποίησης όλο και περισσότερων, όλο και πιο σημαντικών κλάδων της ζωής. Ειδικά αν συνυπολογίσουμε τις υπερταχύτητες με τις οποίες πρέπει να εφαρμόζονται οι «καινοτομίες», όπως και τα υπερκέρδη στα οποία στοχεύουν, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι όσο περισσότερο αυξάνεται ο ολιγοπωλιακός (ή μονοπωλιακός) έλεγχος του ψηφιακού κόσμου τόσο περισσότερο εισάγεται βίαια ο παράγοντας του χάους και της αβεβαιότητας μέσα στις οικονομικές διεργασίες και συναλλαγές.
Ας διευρύνουμε την εικόνα. Η συστημική κρίση του καιρού μας δεν έχει μόνο ως συνέπεια την ταχύτατη ψηφιοποίηση των πάντων και τη γιγάντωση των κέντρων ελέγχου των ροών πληροφορίας και κεφαλαίου που σχετίζονται με τον ψηφιακό κόσμο, αλλά τόσο μια κρίση ηγεμονίας, δηλαδή την αμφισβήτηση της γεωπολιτικής παντοκρατορίας των ΗΠΑ, όσο και τη συστημική ενδόρρηξη του δυτικού καπιταλισμού. Υπό το καθεστώς αυτών των εσωτερικών αντιθέσεων, οι αντιμαχόμενες πλευρές εργαλειοποιούν το χάος και το χρησιμοποιούν για την επικράτησή τους επί του αντιπάλου.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η αναντιστοιχία ανάμεσα, από τη μία μεριά, στη γιγάντωση του ψηφιακού κόσμου και του ολιγοπωλιακού του ελέγχου, και, από την άλλη μεριά, στην ευκολία με την οποία παραχωρούνται δεδομένα, λειτουργίες, υπερεξουσίες σε αυτόν. Αυτό ισχύει τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό και κρατικό επίπεδο. Το «αυτονόητο» όχι μόνο της ψηφιακής μετάβασης (ξανά τόσο της καθημερινής ζωής του ατόμου, όσο και σε κοινωνικό / κρατικό επίπεδο), αλλά και των τρόπων με τους οποίους αυτή διεξάγεται, παράγει νέα επίπεδα εξάρτησης που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητα. Η βελτιστοποίηση του ελέγχου του εργάσιμου και του μη εργάσιμου χρόνου των ατόμων, όπως και η πειθάρχηση των κρατών και της πολιτικής εν γένει απέναντι σε τόσο υπέρτερα μεγέθη είναι τα άμεσα αποτελέσματα αυτής της εξάρτησης.
Ένα τελευταίο σχόλιο. Ο κόσμος μας βρίσκεται σε μετάβαση με άγνωστη κατεύθυνση και έκβαση. Το μόνο που θα μπορούσαμε να διαγνώσουμε είναι τις υπάρχουσες τάσεις (και τις αντίρροπες σε αυτές τάσεις), χωρίς όμως να είναι προβλέψιμη η συνισταμένη τους. Ανάμεσα στους θρησκευτικούς ζηλωτές της προόδου και στους οπαδούς της νοσταλγίας ή/και της ματαιότητας, υπάρχει ένας ανεξερεύνητος χώρος της κοινωνικής διαθεσιμότητας που κυοφορείται. Γεγονότα όπως αυτό το ψηφιακό blackout παγκόσμιας κλίμακας μας δείχνουν ότι τελικά ένα από τα μεγάλα στοιχήματα που έχει να αντιμετωπίσει αυτή η κοινωνική διαθεσιμότητα σχετικά με τον ψηφιακό κόσμο είναι το ζήτημα του ελέγχου του.
