Toυ Μανόλη Λαμπρίδη.
[…] Η επαναστατική Πράξη που, ως «παράνομη» πράξη, αποβλέπει στην καταστροφή των δομών της κοινωνίας και τη δημιουργία νέων πρωτότυπων τρόπων συμβίωσης, είναι η πιο ριζική έμπρακτη κριτική του Δικαίου και της κοινωνίας.
Ωστόσο, οι αστοί -και οι μικροαστοί που δεν θέλουν φασαρίες- δεν πιστεύουν πώς είναι δυνατή η καταστροφή του δεδομένου τούτου των κοινωνικών δομών. Δεν μπορούν να συλλάβουν ότι είναι στ’ αλήθεια δυνατή ριζική έμπρακτη κριτική της υπάρχουσας κοινωνίας, ότι το μοντέλο του καπιταλισμού είναι υπερβατό. Εκείνο που φοβούνται είναι αλλαγή στο φορέα εξουσίας, έξωση από την κυριαρχία.
Όμως, κατάργηση της ίδιας της κυριαρχίας γενικά τους είναι αδιανόητη. Το σχήμα «αφέντης-δούλος», «εξουσιαστής-εξουσιαζόμενος», «διατάσσων-εκτελών», είναι αιώνιο. Η ιστορία είπε την τελευταία της λέξη. Η εξέλιξη του κόσμου τελείωσε, έφτασε στο όριό της. Το παρόν είναι αιώνιο. Το μέλλον δεν θα είναι παρά επανάληψη του παρόντος με διάφορες μορφές, «αιώνια ανακύκληση», εναλλαγή κυριάρχων σε διάφορες ποικιλίες. Όμως ο τύπος, το μοντέλο είναι ανυπέρβλητο. Αυτή η «φιλοσοφία της ιστορίας» έχει και την αντίστοιχη ηθική που η πιο ωμή διατύπωσή της θα ήταν κάπως έτσι: αφού απαρασάλευτο ριζικό της ανθρωπότητας είναι η υποταγή, αφού μοιραία οι άνθρωποι πάντα θα είναι λύκοι και πρόβατα, εγώ γιατί να είμαι με τα πρόβατα και να μην είμαι με τους λύκους – που είμαι και έξυπνος; Δεν είναι ανόητο να πας κόντρα στην «ιστορική αναγκαιότητα»; Δεν είναι δονκιχωτισμός να μάχεσαι για το -αδύνατο- ξεσκλάβωμα των προβάτων; Το αίτημα για υπέρβαση του υπάρχοντος πολιτιστικού μοντέλου είναι στο βασίλειο της ουτοπίας.Έτσι, οι τυπικές μορφές συμπεριφοράς του πλήθους -αφήνουμε απ’ έξω τους κυρίους- είναι: εκτέλεση αποφάσεων που πήραν άλλοι και -στην πιο ευτυχισμένη περίπτωση- κατανάλωση αγαθών που άλλοι ρίχνουν «εν αφθονία», καθώς λένε, στην αγορά. Κι αν κανένα πρόβατο εξεγείρεται καμιά φορά, προφανώς είναι γιατί θέλει να γίνει «λύκος»….
Μ’ άλλα λόγια, η αστική άποψη δεν δέχεται ότι η επαναστατική Πράξη ενσαρκώνει, πράγματι, αρχές ξένες και εχθρικές προς τον καπιταλισμό, ότι δημιουργεί πρωτότυπες μορφές οργάνωσης και ζωής- τρόπους ελευθερίας. Και την επαναστατική συνείδηση -την ευγενικότερη περίπτωση- δεν την εννοεί παρά ως αυταπάτη, τον ιδεαλισμό της ως «εξιδανίκευση, ως «εκλογίκευση». Αυτή η αντίληψη της αστικής παρακμής για την ιστορική κίνηση-ακινησία και την ηθική, είναι «ιδεολογία» με τη σημασία που δίνει ο Μαρξ στον όρο.
Περνώντας μέσα από ποικίλα διαθλαστικά πρίσματα και φίλτρα εισδύει στη συνείδηση και των διανοουμένων και των φιλοσόφων. Τη φετιχιστική εγγραφή του τρόπου του βλέπειν της αστικής παρακμής, δηλαδή το στίγμα «αλλοτρίωσης» διαπιστώνουμε σε πολλές από τις έννοιες που επεξεργάζονται τα σύγχρονα φιλοσοφική ρεύματα […] το ίδιο στίγμα το επισημαίνουμε και σε πολλά σπουδαία έργα της λογοτεχνίας, του θεάτρου και του κινηματογράφου, των οποίων οι δημιουργοί είναι αντίθετοι και θέλουν, στ’ αλήθεια, να ασκήσουν κριτική του κατεστημένου πολιτισμού. Μέσα σ’ έναν, πράγματι, αγχώδη αγώνα και μια δραματική σύνθλιψη του πνεύματος ανάμεσα σε συμπληγάδες βρίσκομε την επιρροή της κυρίαρχης ιδεολογίας […]
* Από τη μελέτη του Μανόλη Λαμπρίδη, Η σύγκρουση με το νόμο, Εκδόσεις Ερασμος, 1975.
