Ερωτηματικά για την πραγματική χρηστικότητα της «Πλατφόρμας Κατά της Αδήλωτης Εργασίας» που ενέκρινε το ευρωκοινοβούλιο –
της Μαίρης Ευθυμιάτου
Υπερψηφίστηκε την εβδομάδα που πέρασε, από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η προώθηση Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την αντιμετώπιση της Αδήλωτης Εργασίας στις χώρες της Ε.Ε., στην οποία ο Δρόμος είχε αναφερθεί και προ διμήνου.
Εάν κάποιος θέλει να αναζητήσει ένα πραγματικό θετικό στοιχεία αυτής της εξέλιξης, θα μπορούσε να μιλήσει για το γεγονός ότι στον γενικό ευρωπαϊκό ορισμό περί «αδήλωτης» εργασίας (που σημειωτέον αναφέρθηκε για πρώτη φορά ως «μαύρη» εργασία), εντάχθηκαν και διάφορες μορφές της που έως τώρα δεν αναγνωρίζονταν επισήμως από την Ε.Ε., όπως η ψευδής αυτοαπασχόληση, η μη απόδοση εισφορών, ή η μερικώς δηλωμένη εργασία είτε ως προς το ωράριο, είτε ως προς την αμοιβή του εργαζόμενου. Αυτό αποτελεί μια μικρή νίκη και της ευρωβουλευτού Κ. Κούνεβα που ως εισηγήτρια της ομάδας της ευρωπαϊκής Αριστεράς (GUE/NGL), επέμεινε να αντικατασταθεί ο έως τώρα ορισμός που αντιμετώπιζε την αδήλωτη εργασία ως αυτή από την οποία χάνονται πόροι στη φορολογία και το κοινωνικό κράτος.
Σε μια ένωση κρατών, οι πολιτικές της οποίας δημιουργούν και υποθάλπουν ωστόσο την εκδήλωση μαζικών φαινομένων μαύρης και αδήλωτης εργασίας, παραμένει ερώτημα, σε τι πραγματικά θα ωφελήσει η διεύρυνση του ορισμού, ή τι ρόλο και τελικό σκοπό θα έχει η δημιουργία μιας ενιαίας Πλατφόρμας, στην οποία θα καταγράφονται περιπτώσεις και συνθήκες αδήλωτης εργασίας από όλες τις χώρες-μέλη. Εάν ο σκοπός είναι αυτός που καταγράφεται στο υπογεγραμμένο κείμενο της Ε.Ε., δηλαδή «δημιουργία πλατφόρμας με σκοπό την ενίσχυση της συνεργασίας προς αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας», θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει ότι πρόκειται για ακόμη ένα άτυπο «εργαλείο» της Ε.Ε. προς κατευνασμό των αντιδράσεων των εργατικών ενώσεων – συνδικάτων της Ε.Ε. για το φαινόμενο, που πιθανώς θα δικαιολογήσει στο μέλλον και κάποιο Ευρωπαϊκό Χρηματοδοτούμενο Πρόγραμμα, έτσι για να «γυρνάει το χρήμα». Άλλωστε, και στην περιγραφή της δράσης της Πλατφόρμας, η οποία θα εκπροσωπείται από τους εθνικά αρμόδιους φορείς (π.χ. στην Ελλάδα αφορά στον Ειδικό Γραμματέα του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας), από εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων και διεθνείς οργανισμούς όπως ο ILO, αναφέρεται ότι θα είναι υποχρεωμένη να συντάσσει εκθέσεις για τη δραστηριότητα και τα ευρήματά της και οι θεσμοί της Ε.Ε. θα «μπορούν να αναλάβουν δράση, ανάλογα με τα ευρήματα».
Η Κ. Κούνεβα και η ευρωομάδα της Αριστεράς υπερψήφισαν την έκθεση, χωρίς ωστόσο να παραιτούνται από την αναγκαιότητα λήψης αποτελεσματικότερων μέτρων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου να εντοπιστεί και να μειωθεί η αδήλωτη εργασία.
Τσεκούρι στην εργασία
Σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση, που με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία (έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύθηκε το Μάρτιο του 2014 και εμπεριείχε στοιχεία από το 2007 έως το τέλος του 2013), η αδήλωτη εργασία αυξάνει σταθερά σε ποσοστιαία βάση και σε συγκεκριμένους τομείς, αποτελεί πραγματικό ερώτημα εάν αυτό το νέο «εργαλείο», η Πλατφόρμα, θα επιδιώξει να αναμετρηθεί η Ε.Ε. με τα αποτελέσματα που θα συγκεντρωθούν. Ή ακόμη περισσότερο με ποιον τρόπο θα αναμετρηθεί η Ε.Ε. με τα αποτελέσματα που θα συγκεντρωθούν. Γιατί αποτελεί άλλης βαρύτητας ζήτημα να αποφασίσει η Ένωση να αλλάξει άρδην την πολιτική της που δημιουργεί τους όρους για μαύρη εργασία –ενδυναμώνοντας την πολιτική για την εργασία και όχι την «πολιτική για την απασχόληση» όπως την αναφέρει τα τελευταία χρόνια– και είναι εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας ζήτημα, να «αξιοποιήσει» τα όποια στοιχεία συγκεντρωθούν στην Πλατφόρμα, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με οικονομικούς όρους, δηλ. φοροεισπρακτικά.
Στην Ελλάδα
Με βάση τα στοιχεία της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου που προαναφέρθηκε, από τις 27 χώρες μέλη της Ε.Ε., στην Ελλάδα καταγράφηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης τόσο στο ερώτημα «εάν γνωρίζετε άτομα που δέχθηκαν-υποχρεώθηκαν να εργαστούν σε συνθήκες αδήλωτης εργασίας» (όπου η αύξηση από το 2007 στο 2013 άγγιξε το 7%), όσο και στο ερώτημα «εάν έχετε οι ίδιοι χρησιμοποιήσει υπηρεσίες που υπέκρυπταν αδήλωτη εργασία» (όπου άγγιξε το 13%). Στο τελευταίο ερώτημα, αποδεικνύεται ότι οι κλάδοι – σκιώδεις εργαζόμενοι που είναι πιο ευάλωτοι στη μαύρη-αδήλωτη-ανασφάλιστη εργασία είναι αυτοί που αφορούν: οικιακές βοηθούς, φροντιστές βρεφών, οικιακές εργασίες οικοδομής-συντήρησης, υγειονομικές υπηρεσίες κατ’ οίκον, επισκευή αυτοκινήτων.
Σε μια χώρα, ωστόσο, που το επίσημο ποσοστό ανεργίας των νέων κάτω των 25 ετών έφτασε το 2015 στο 50% (στοιχεία Eurostat) και στην οποία το 1/4 του συνολικού πληθυσμού αδυνατεί να βρει εργασία από το 2014 (στοιχεία Eurostat, Ιανουάριος 2016), η αδήλωτη και μαύρη εργασία δεν αφορά μόνον τους κλάδους με τους οποίους απασχολήθηκε η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου. Σε μια ρημαγμένη οικονομία, όπου οι 4ωροι εργαζόμενοι οι οποίοι υποχρεούνται ωστόσο να δουλεύουν 8ωρο από το φόβο της ανεργίας ευδοκιμούν, όπου όλο και περισσότεροι μισθωτοί εξαναγκάζονται να εργάζονται ως ψευδώς αυτοαπασχολούμενοι αναλαμβάνοντας οι ίδιοι το ασφαλιστικό τους κόστος για να μη χάσουν τη θέση εργασίας τους, όπου έχουν διαλυθεί οι συλλογικές συμβάσεις και μαζικά οι εργαζόμενοι υποχρεούνται να δεχθούν μισθούς πείνας τους οποίους μόνο με «αδήλωτες» μορφές ίσως αυξήσουν κατά μερικές εκατοντάδες ευρώ, η ύπαρξη μιας τέτοιας Πλατφόρμας δεν θα έχει κανένα απολύτως νόημα εάν περιοριστεί στην καταγραφή του φαινομένου αν την ίδια στιγμή δεν αλλάξει ριζικά η πολιτική της Ε.Ε. για την εργασία – και η πολιτική της Ε.Ε. εν γένει.
