Το περιεχόμενου του σημερινού σημειώματος έχει σαν υπέδαφος τα όσα συζητώ το τελευταίο διάστημα με φίλους, σε συνελεύσεις, σε εκδηλώσεις, αλλά και όσα συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό. Διότι είναι γεγονός ότι έχουμε μπει σε μια νέα φάση, όπου οι ρυθμοί έχουν επιταχυνθεί, αλλάζουν ισορροπίες, γίνονται ανατροπές και αλλαγές στρατηγικής. Η ταχύτητα εξελίξεων των είναι καταιγιστική και κάθε πρόβλεψη εντελώς αβέβαιη, αφού η αβεβαιότητα είναι ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά της φάσης στην οποία μπαίνουμε – ή έχουμε ήδη μπει και δεν το καταλαβαίνουμε καλά-καλά. Ας θέσουμε αρχικά τα ερωτήματα ώστε, προσπαθώντας να βρούμε μια πειστική απάντηση, να καταλήξουμε σε ένα δύο βασικά συμπεράσματα:
– Ποια ζητήματα έχουν χαρακτήρα κατεπείγοντος; Ποια είναι τα πολύ επείγοντα, που πρέπει να απασχολήσουν αμέσως, να αντιμετωπιστούν χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση; Ποια από αυτά πρέπει και μπορούν να αντιμετωπιστούν κατεπειγόντως;
– Και πιο πέρα: Έχει κάποια σημασία να σκεφτούμε ή να σπαζοκεφαλιάζουμε γι’ αυτά ετούτη την στιγμή; Είναι και αυτό ένα κατεπείγον ζήτημα, ή το δημιουργεί η ένταση που έχουμε; Μήπως το «κουράζουμε»;
Κατεπείγοντα ζητήματα
Σε μια περίοδο μεγάλων αναστατώσεων και αλλαγών όπως η σημερινή (αναλογιστείτε μόνο τι επιφέρει το ωστικό κύμα Τραμπ), είναι φυσιολογικό να υπάρχουν μεγάλα κατεπείγοντα θέματα που ζητούν αντιμετώπιση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υπάρχει κοινή οπτική από όλους για την αντιμετώπισή τους. Για παράδειγμα, άλλης τάξεως προτεραιότητες θέτει ένα μεγάλο στρατόπεδο (ας το αποκαλέσουμε έτσι), αυτό της παγκοσμιοποίησης, άλλα ζητήματα έβλεπε ως κατεπείγοντα (πράσινη μετάβαση, πόλεμος στην Ουκρανία, νέες ενεργειακές πολιτικές, άλλη αξιολόγηση «εχθρών και φίλων», συμπερίληψη και δικαιωματισμός). Διαφορετικά ζητήματα θέτει ως προτεραιότητες η στρατηγική Τραμπ, και τις επιδιώκει με φρενήρη ρυθμό. Άλλα ζητήματα έθεταν και προωθούσαν οι δυνάμεις των BRICS (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία κ.ά.). Αλλιώτικες προτεραιότητες έχουν ορισμένες ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις (Ισραήλ, Τουρκία κ.λπ.).
- Μέσα σε αυτό το περιβάλλον και αυτές τις εξελίξεις, για παράδειγμα όλη η προβληματική για την «κλιματική αλλαγή» ή την «πράσινη μετάβαση» περνά σε δεύτερη μοίρα. Το πρόβλημα μιας νέας παγκόσμιας «ισορροπίας», το ζήτημα του πολέμου και της ειρήνης, το ζήτημα ενός νέου γεωπολιτικού ορίζοντα με νέους συσχετισμούς –άρα και της θέσης κάθε δύναμης, πολύ μεγάλης, μεγάλης, μεσαίας ή μικρής– αποκτά ένα ιδιαίτερο, κατεπείγοντα χαρακτήρα. Μην πάμε μακριά. Χθες υπήρχε η Συρία, σήμερα δεν υπάρχει. Το τι θα γίνει στη Γάζα και στη Μέση Ανατολή, όπως και το τι θα γίνει στην Ευρώπη με τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και τη νέα πανευρωπαϊκή εκστρατεία ενάντια στη Ρωσία, είναι ζητήματα σε εξέλιξη που αποκτούν (θέλοντας και μη) κατεπείγοντα χαρακτήρα. Δεν μπορούν να περιμένουν…
- Δίπλα μας, στην Τουρκία, υπάρχει ένας μεγάλος αναβρασμός και αντιπαράθεση. Ο Ερντογάν, εκπροσωπώντας μια ανερχόμενη περιφερειακή επεκτατική (υπο)ιμπεριαλιστική δύναμη, ελίσσεται με στόχο τη συγκέντρωση μέγιστης ισχύος. Γρήγορα, αποφασιστικά, κατεπειγόντως. Πώς; Πρώτον, ανατρέποντας τον Άσαντ στην Συρία και διορίζοντας τον τζιχαντιστή Τζολάνι, που όλη η Δύση (κι όχι μόνο) αναγνωρίζουν ως νέα κυβέρνηση. Δεύτερον, προχωρώντας σε ελιγμούς κάνει ανοίγματα στο κουρδικό, ώστε να αποφύγει τον σχηματισμού κουρδικού κράτους, οπότε συνομιλεί ακόμα και με τον φυλακισμένο Οτσαλάν για να βρεθεί μια φόρμουλα. Τρίτον, σπεύδει να φυλακίσει τον Ιμάμογλου, που μπορούσε να τον απειλήσει στις επόμενες εκλογές, και εισπράττει μια μεγάλη εσωτερική κρίση. Υπολογίζει ότι αφού δεν έχει πιέσεις από τον διεθνή παράγοντα θα τα βγάλει πέρα στο εσωτερικό με ένταση της τρομοκρατίας και του φασισμού. Πάντως προχωρά με «κατεπείγοντα» τρόπο για να εξασφαλίσει ή και να δυναμώσει τη θέση του όχι μόνο εσωτερικά, αλλά και διεθνώς. Έχει έναν ρόλο.
- Η Ευρώπη γίνεται νέα έδρα της παγκοσμιοποίησης και του «κόμματος του πολέμου». Προχωρά σε μια ανασυγκρότηση αυτού που κάποτε αποκαλούνταν «δυτικοευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός», ο οποίος είχε ξεχαστεί και αποσυρθεί για να χτιστεί το ενιαίο ευρωπαϊκό σπίτι (ΕΟΚ και μετά Ε.Ε.). Η πρόταση είναι απλή (ακόμα κι αν μοιάζει να πυροβολούν τα πόδια τους οι Ευρωπαίοι επίσημοι): μπροστά στην κρίση· μπροστά στην τανάλια Τραμπ-Ρωσίας στο Ουκρανικό· μπροστά στον πόλεμο δασμών και τις δυσκολίες… φυγή προς τη στρατιωτικοποίηση. Δηλαδή: σχέδιο μαμούθ 800 δισ. ευρώ σε εξοπλισμούς· αναπροσαρμογή όλων των οικονομικών ροών προς την πολεμική οικονομία· ένταση της λιτότητας εσωτερικά· κατάργηση του βέτο στις σχέσεις κρατών μελών· νέο Διευθυντήριο στο εσωτερικό της Ευρώπης· προσεταιρισμό της Τουρκίας στο σχεδιασμό της ευρωπαϊκής ασφάλειας· αναζήτηση σημείων συνεννόησης με ΗΠΑ για ΝΑΤΟ και άλλα θέματα. Κι όλα αυτά με κατεπείγοντα τρόπο. Αναζητούν έναν ρόλο, όχι μια μεγαλύτερη υποβάθμιση.
- Δεν θα αναφερθώ στα κατεπείγοντα ζητήματα που ασφαλώς μελετούν, αντιμετωπίζουν και αποφασίζουν η Ρωσία, η Κίνα ή άλλες δυνάμεις. Το «κατεπείγον» νομίζω ότι απασχολεί τις περισσότερες χώρες του κόσμου, εξαιτίας του εμπορικού πολέμου δασμών που ξετυλίγεται, του νέου ενεργειακού προσανατολισμού, της μεθοριακότητας στην οποία βρίσκονται χώρες σε σταυροδρόμια εμπορίου, επικοινωνίας, ενέργειας, ή χώρες και περιοχές που βρίσκονται σε επίκεντρα έντασης και αντιπαραθέσεων. Για παράδειγμα κανείς δεν περίμενε η Δανία και ο Καναδάς να έχουν προβλήματα «κατεπείγοντος» με Γροιλανδία, δασμούς και σχέδια άμεσης προσάρτησής τους στις ΗΠΑ.
Κατεπείγοντα ζητήματα και Ελλάδα
Η Ελλάδα ως χώρα έχει μια μεθοριακότητα. Βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι 3 ηπείρων, έχει στρατηγική θέση για τις ΗΠΑ και την Δύση, παράλληλα υπόκειται σε μια στενή αντιπαλότητα από την επεκτατική Τουρκία. Η κυριαρχία της, με όποια έννοια κι αν οριστεί, έχει περιοριστεί από τα μνημόνια, την εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ, τη συμφωνία των Πρεσπών, την εγκατάλειψη της Κύπρου, και βεβαίως από την ενδοτικότητα προς την Τουρκία. Δεν είναι και λίγο να ομολογείται πως για ό,τι κάνουμε στο Αιγαίο πρέπει να ρωτάμε και να παίρνουμε άδεια από την Τουρκία. Φωνάχτηκε ότι «Η Κύπρος είναι Ελληνική» και αυτό θεωρήθηκε από αδύναμη έως εξωπραγματική θέση… Μήπως θα έπρεπε να έχουμε το μπόι να φωνάξουμε πως το Αιγαίο, όλο το Αιγαίο, είναι ελληνικό και ότι το casus belli είναι προσβλητικό για την κυριαρχία μας; Όπως είναι προσβλητική και η κατοχή της μισής περίπου Κύπρου από τον στρατό της Τουρκίας και η μη αναγνώριση καν της Κυπριακής Δημοκρατίας με το έτσι θέλω κεμαλιστών και ερντογανικών;
Η συρρίκνωση της εθνικής κυριαρχίας της χώρας δεν αντιμετωπίζεται ως κατεπείγον πρόβλημα. Ο επίσημος και ο αριστερός πολιτικός κόσμος δεν θέλει να παραδεχθεί ότι υπάρχει ένα τέτοιο ζήτημα. Ο επίσημος όμως πολιτικός κόσμος και οι έλληνες ολιγάρχες το ξέρουν. Έχουν ως γραμμή τους την ανεύρεση μιας θέσης στον νέο γεωπολιτικό ορίζοντα, πάντα εντός των αλλαγών που συμβαίνουν στον Δυτικό κόσμο. Χρόνια τώρα, δεκαετίες ολόκληρες, ο κόσμος της υποτέλειας και του μεταπρατισμού έχει μάθει να μεταμορφώνεται και να προσαρμόζεται, ως χαμαιλέοντας, σε όλες τις περιστάσεις. Έχει μάθει να παρέχει γη και ύδωρ σε προστάτες και να προβάλλει στο εσωτερικό την προστασία τους ως ασπίδα για την ασφάλεια και ευημερία της χώρας. Μην έχετε την παραμικρή αμφιβολία: αυτό κάνει και τώρα, με διαδικασίες κατεπείγοντος. Η κουτάλα γυρίζει ασταμάτητα και οι διεργασίες δεν κρύβονται εύκολα. Και με Τραμπ· και με Ευρώπη· και με Ερντογάν. Είμεθα πάντα έτοιμοι και πρόθυμοι προσφέροντας τας υπηρεσίας μας…
Αυτή η αναζήτηση προστασίας και προστατών ή σκέτο «προστάτη» (κοινώς νταβατζή) γίνεται με παράγγελμα το «πάμε παρακάτω» μπροστά σε όλα τα πραγματικά κατεπείγοντα προβλήματα που έχει η χώρα και η κοινωνία. Στάση για σκέψη: δηλαδή όσα προαναφέρθηκαν δεν είναι προβλήματα για τη χώρα και την κοινωνία; Απάντηση: βεβαίως και είναι, αλλά η οπτική της αντιμετώπισης είναι διαφορετική.
Το πιο κατεπείγον είναι το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας εν συνόλω, κι εξίσου κατεπείγον ζήτημα είναι δημιουργία ενός υποκειμένου που θα θέσει ως στόχο την επίλυση αυτού του κατεπείγοντος προβλήματος
«Πάμε παρακάτω»
Το «πάμε παρακάτω» των συστημικών δυνάμεων του μεταπρατισμού σημαίνει να κερδίσουμε χρόνο, να διαιωνιστεί η σημερινή κατάσταση, να μην αντιμετωπιστεί κανένα μεγάλο πρόβλημα, αλλά και να μην χαθεί ούτε πόντος από τα κέρδη που βγάζουν μεσιτεύοντας, πρακτορεύοντας, μεταπουλώντας, βγάζοντας στο σφυρί το δημόσιο πλούτο, απολιπαίνοντας τα μεσαία στρώματα και ξεζουμίζοντας τους εργαζόμενους. Και φυσικά καλύπτοντας τη διάλυση, την εγκληματική αδιαφορία για την κοινωνία, τους ανθρώπους, τις υποδομές, την υγεία και την παιδεία, τον πολιτισμό της χώρας. Για να μην μιλήσουμε για την άμυνα. Έχουν αδειάσει όλες οι αποθήκες από πυρομαχικά και όπλα για να τα στείλουμε στην Ουκρανία, έχουμε γεμίσει με βάσεις ΗΠΑ τη χώρα, αγοράζουμε όπλα που συναρτώνται με την πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ κι όχι με τις πραγματικές ανάγκες της άμυνας της χώρας, διαλύουμε κάθε παραγωγική και βιομηχανική βάση της Ελλάδας και μετράμε κάθε χρόνο πόσοι τουρίστες ήρθαν και πόσο αποδίδει η «τουριστική βαριά βιομηχανία μας». Την ίδια στιγμή αγοράζονται σπίτια και οικήματα στη Θράκη και τη Μακεδονία, στα νησιά (ειδικά του Ανατολικού Αιγαίου), αλλά και στο κέντρο της Αθήνας, από συμφέροντα ισραηλινών, κινέζων και τούρκων – πέρα από τα μεγάλα funds.
Στη σημερινή Ελλάδα ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο επιδοτείται από το κράτος με 9.000 ευρώ, ενώ ένα νεογέννητο παιδί με 2.500 ευρώ. Η ανισότητα και η βίαιη ανακατανομή πλούτου είναι τεράστια, και το αποτέλεσμα είναι η φτωχοποίηση γειτονιών και η ερήμωση πολλών περιοχών. Η χώρα έχει γνωρίσει μια χρεοκοπία, τρέχει σαν το τρένο των Τεμπών προς μια ακόμα χρεοκοπία, έχει ένα μνημονιακό καθεστώς που δεν έχει τελειώσει, συρρικνώνεται η κυριαρχία της, γερνά ο πληθυσμός και λιγοστεύει. Το τι θα είναι η Ελλάδα σε 10 χρόνια (ίσως και πιο γρήγορα) είναι κατεπείγον πρόβλημα – για το οποίο η Πολιτεία, ο πολιτικός κόσμος, οι ελίτ, η διανόηση, τα ΜΜΕ, όλοι οι θεσμοί, δεν κάνουν απολύτως τίποτα. Λιβανίζουν ό,τι υπάρχει, ψάχνουν για προστάτες και χορηγούς, περιμένουν από ιδρύματα (Λάτση, Ωνάση, Νιάρχου κ.λπ.), τρέχουν στον Ελπιδοφόρο, κάνουν ουρές να πιάσουν επαφή με τον κόσμο του Τραμπ, σπεύδουν να «μπαζώσουν» ό,τι μπορεί να μπαζωθεί για να κρυφθούν οι βρωμιές τους. Και εν χορώ βρίζουν την κοινωνία: όχλο, λαϊκιστές, αγανακτισμένους, ψεκασμένους, δημαγωγούς, άσχετους, ανθρώπους για τα μπάζα κ.ο.κ. Και παντού και πάντα στέλνουν τα ΜΑΤ, τους προβοκάτορες, το παρακράτος, τις υδροφόρες με τα κανονάκια τους, ώστε να συνεχίσουν το έργο τους «με άλλα μέσα».
Η ανάδυση ενός σημαντικού κατεπείγοντος θέματος
Μέσα στη βροχή κατεπειγόντων ζητημάτων, διεθνών και εσωτερικών, και με άκρη του νήματος ένα μεγάλο συστημικό έγκλημα στα Τέμπη, αναδείχθηκε μια μεγάλη κοινωνική διαθεσιμότητα που θέτει με άλλο τρόπο ζητήματα που είχαν ξανατεθεί από την αρχή της Χρεοκοπίας της χώρας το 2010 μέχρι σήμερα. Μιλώ για το κίνημα των Τεμπών, γι’ αυτό το βαθύ και ενεργό ρήγμα μέσα στην ελληνική κοινωνία. Είναι ένα μεγάλο μαζικό κίνημα που έχει αγκαλιάσει εκατομμύρια Έλληνες και που σε διάστημα ενός μήνα έδωσε ζωή σε δύο ανεπανάληπτες πανελλαδικές (και διεθνείς) κινητοποιήσεις. Ένα κίνημα ακηδεμόνευτο, που δεν περιμένει τίποτα από το πολιτικό σύστημα και τα σημερινά κόμματα. Ένα κίνημα που δεν φαίνεται να περιμένει να αναθέσει σε κάποιο κόμμα την επίλυση ζητημάτων, όπως είχε γίνει με τον ΣΥΡΙΖΑ κατά το αντιμνημονιακό κίνημα. Η ανάθεση δεν είναι λύση ούτε διέξοδος. Υπάρχει αυτή η πείρα. Αρνητική πείρα, που σήμερα δρα προστατευτικά προς το κίνημα που αναπτύσσεται. Το ακηδεμόνευτο κίνημα θέτει ένα απλό ζήτημα. Ζητά Δικαιοσύνη και Οξυγόνο παντού. Ζητά να αλλάξει η κατάσταση. Ορίζει σχεδόν ολόκληρο το πολιτικό σύστημα ως υπεύθυνο. Δεν θέλει να γίνει ένα γρανάζι του. Ζητά αναπροσανατολισμό της κοινωνίας και της χώρας. Θέλει μια κοινωνία που να είναι ενωμένη και με αρετή. Μια χώρα που να λειτουργεί και να σέβεται τους πολίτες της. Μια Πολιτεία ανθρωπιάς και αξιοπρέπειας, γνώσης και παιδείας.
Άρα μπροστά σε όλα τα κατεπείγοντα ζητήματα, εμφανίζεται μια αχτίδα ελπίδας και φωτός, μια θετική πλευρά εντός της κοινωνίας, που προάγει και κάνει καλύτερους τους ανθρώπους της, που δημιουργεί όρους μιας ανορθωτικής και αναγεννητικής πορείας του τόπου. Δημιουργεί προϋποθέσεις άλλης πορείας. Ακόμα κι αν σταματούσε εδώ, στο σημείο που έχει φτάσει μέχρι τώρα, έχει διανύσει πολύ δρόμο, έχει προσφέρει πάρα πολλά στο Τόπο και την Κοινωνία. Ξανάφερε στην επιφάνεια αξίες και αρχέτυπα, δυνάμωσε τη συνοχή της κοινωνίας, ανέδειξε ανθρώπους με αρχές και θάρρος, ανιδιοτελείς, ανθρώπους-φορείς μιας άλλης έννοιας Πολιτικής και Ηθικής στάσης απέναντι σε όλα τα προβλήματα. Ανθρώπους που σέβονται τη ζωή, που αγαπούν τον Τόπο, που θέλουν το μέλλον διαφορετικό. Που δεν στέκονται μοιρολατρικά στη σκέψη ότι χάνουν τα παιδιά τους, ότι θα συνεχίσουν να χάνονται κι άλλα παιδιά, να μην γυρίζουν άνθρωποι από τη δουλειά στο σπίτι, να πεθαίνουν άνθρωποι γιατί δεν υπήρχε ένα ασθενοφόρο, να διαλύονται νοσοκομεία και συστήματα υγείας και τόσα άλλα θέματα που απασχολούν όλο τον κόσμο. Είναι ένα κίνημα που λέει ότι πρέπει να αλλάξουν όλα, και πρώτα απ’ όλα το πολιτικό σύστημα και η ατιμωρησία που το ίδιο φτιάχνει για να καλύπτει όλα τα «εγκλήματα» που διαπράττει.
Μέσα σε αυτό το πυκνό, δύσκολο, επικίνδυνο τοπίο αναδύεται μια νέα συνείδηση: πως το κατεπείγον πρόβλημα είναι διττό και πως οι δύο πλευρές του συνδέονται αδιάσπαστα. Πρώτη πλευρά: το πιο κατεπείγον από όλα τα κατεπείγοντα προβλήματα είναι το υπαρξιακό ζήτημα της Ελλάδας σε όλες τις πλευρές του και στη διασύνδεσή τους. Δεύτερη πλευρά: Δεν μπορεί να λυθεί το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας χωρίς τη δημιουργία ενός υποκειμένου που θα έχει επίγνωση ότι πρέπει να απαντηθεί το πρόβλημα των προβλημάτων, δηλαδή ακριβώς το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας, εν μέσω σκληρών και πολύ δύσκολων οριζόντων, στην τροχιά της τρίτης και τέταρτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Σύνοψη
Λακωνικά: Το πιο κατεπείγον είναι το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας εν συνόλω. Εξίσου κατεπείγον ζήτημα είναι δημιουργία ενός υποκειμένου που θα θέσει ως στόχο την επίλυση αυτού του κατεπείγοντος προβλήματος. Με πρωτότυπο τρόπο. Ο Τρόπος έχει σπουδαία σημασία από πολλές πλευρές. Η δυνατότητα είναι ανοικτή. Θέλει αρετή, τόλμη, μυαλό, κυοφορία, στοχοπροσήλωση, και φυσικά ανθρώπους που θα σηκώσουν αυτό το καθήκον, ή που θα σηκωθούν στο ανάστημα που αυτό το καθήκον απαιτεί. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο. Και με χαρακτηρισμό του «Κατεπείγοντος»! Είμαι σίγουρος ότι όποιοι τα νοιώθουν αυτά θα συναντηθούν, και θα υπερβούν τα συνηθισμένα όρια και παθογένειες που μας κρατούν χαμηλωμένους!
