Μια ολόκληρη πόλη ανασφαλών, επισφαλών και ευέλικτων εργαζόμενων. Ρεπορτάζ: Γιώργος Κατερίνης.
Σε πεδίο εργασιακού πειραματισμού εξελίσσεται ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών. Ο μεγαλύτερος εργασιακός χώρος στη χώρα μας, με περίπου 20.000 εργαζόμενους και σχεδόν 300 διαφορετικές εργοδοσίες, αποτελεί θερμοκήπιο ανάπτυξης του νέου ευέλικτου εργασιακού μοντέλου που ετοιμάζεται για το μέλλον μας.
«Εδώ και μια 20ετία ο χώρος του αεροδρομίου βρίσκεται σε μια συνεχή αναδιοργάνωση, που είναι αποτέλεσμα γενικότερων ευρωπαϊκών πολιτικών», μας εξηγεί ο Χρήστος Παπαδέας, πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Προσωπικού Εναέριων Μεταφορών, για να συνεχίσει: «Η βασική πρακτική που ακολουθείται είναι οι συγκεκριμένες αναδιαρθρώσεις να οδηγούν, όσο το δυνατόν, σε μείωση του λειτουργικού κόστους, σε αλλαγή των εργασιακών σχέσεων και επειδή εδώ λειτουργούσε ένα καθεστώς συλλογικών συμβάσεων και συνδικαλιστικής δράσης (που έλκουν την προέλευσή τους από παλαιότερα) υπάρχει μια διαδικασία μείωσης των εργασιακών δικαιωμάτων. Από την άλλη μεριά, η ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δραματική, πια, εξίσωση των εργασιακών αμοιβών με τα κατώτερα όρια, με τα οποία αμείβονται οι νέοι εργαζόμενοι.
Οι μόνοι που έχουν μια αξιοπρεπή σύμβαση είναι οι εργαζόμενοι στις ξένες εταιρίες οι οποίες βρίσκονται κι αυτές σε μια σταδιακή συρρίκνωση».
Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο χώρο του αεροδρομίου είναι, πλέον, κυρίως εμπορικές και λιγότερο αεροπορικές – το 70% των εισπράξεων αφορούν εμπορικές δραστηριότητες! Η αποικιοκρατική σύμβαση την οποία έχει πετύχει η κοινοπραξία με leader τη γερμανική Hochtief, της δίνει τεράστιες δυνατότητες ευελιξίας όταν τα έσοδά της συρρικνώνονται κι έτσι ασκεί μη αεροπορική δραστηριότητα: ενοικιάσεις γης σε πολυεθνικές εταιρίες, σε εμπορικές αλυσίδες, σε ξενοδοχεία και εκθεσιακά κέντρα.
Συνδικαλισμός εν διωγμώ
Αυτού του είδους οι δραστηριότητες στηρίζουν την κερδοφορία τους, σε μεγάλο βαθμό, στην παντελή έλλειψη σταθερού εργασιακού μοντέλου. Γι’ αυτό και στο αεροδρόμιο ανθούν όλες οι μορφές ευελιξίας: δανεισμός εργαζομένων, εργολαβίες, μέχρι και μαύρη εργασία. Στο χώρο αυτό λειτούργησαν και λειτουργούν συνδικαλιστικές μορφές που, όμως, δεν καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους και, το βασικότερο, βρίσκονται σε συνεχή δίωξη.
Το ρεπορτάζ μας κατέγραψε μια διαβάθμιση της συνδικαλιστικής πυκνότητας στον αεροπορικό χώρο που ξεκινά από ένα καλό ποσοστό στις ξένες αεροπορικές εταιρίες, οι οποίες όμως συρρικνώνονται αφού δίνουν το έργο τους αλλού: ένα 70% στην εταιρία του αερολιμένα, 50% περίπου στην Gold Air και τη Swiss που έχουν την επίγεια εξυπηρέτηση (handlers), για να πέσει στο 10% στην Aegean και το… 0% στη νέα Ολυμπιακή. Στις εμπορικές εταιρίες, σωματείο έχει μόνο το ΙΚΕΑ, ενώ όλα τα σωματεία αντιμετωπίζουν μια συνεχή προσπάθεια διάλυσης ή άλωσης και όποια συνδικαλιστική δράση αναπτύσσεται, διώκεται με φανερό ή έντεχνο τρόπο.
Είναι χαρακτηριστικό πώς οι εργολάβοι του καθαρισμού «καθάρισαν» με ένα δραστήριο σωματείο 200 μελών που υπήρχε. Ο Χρ. Παπαδέας εξιστορεί: «Αφού η δημιουργία του σωματείου φρενάρισε την αυθαιρεσία, κατάκτησε ορισμένα πράγματα, δεδουλευμένα κ.λπ., η ίδια η εταιρία παράτησε το έργο πριν λήξει η σύμβαση. Δημιουργήθηκε άλλη εταιρία με καινούργια σύμβαση, πήρε το έργο της καθαριότητας -όλα αυτά παιχνιδάκια μεταξύ τους- έβαλαν καινούργιους όρους για να προσλάβουν τους εργαζόμενους στη δουλειά και, φυσικά, μέσα εκεί δεν χώραγε ένα σωματείο». Αντίστοιχα διαλύθηκε και ένα σωματείο των αχθοφόρων, ενώ δεν έλειψαν και οι προσπάθειες ελέγχου σωματείων από την εργοδοσία. Εδώ και τρία χρόνια βρίσκεται απολυμένος και σε δικαστική περιπέτεια ο πρόεδρος του σωματείου της Gold Air, Μανώλης Κυδωνάκης.
Οι απολυμένοι της Ο.Α. «τέλειοι» εργαζόμενοι
Ο Κώστας Ήσυχος, συνδικαλιστής της παλιάς Ολυμπιακής μέχρι την ιδιωτικοποίησή της (μέλος του Δ.Σ. της ΟΣΠΑ κι αντιπρόεδρος του ΕΚΑ μέχρι πρόσφατα) θεωρεί ότι στα ερείπια του πρώην εθνικού αερομεταφορέα στήνεται ένα νέο εργασιακό τοπίο. Ένα πολύ μεγάλο μέρος από τους 4.000 μόνιμους και τους 4.000 συμβασιούχους της δημόσιας επιχείρησης «ανακυκλώθηκε» σε νέες μορφές εργασίας όχι μόνο στη MIG, αλλά και στην Aegean και σε άλλες δραστηριότητες. «Άρα, ένα μεγάλο κομμάτι απολυμένων εργαζομένων ξαναμπαίνει στην εργασία με μεγαλύτερους όρους εκμετάλλευσης και με χειρότερη ψυχολογία. Διότι ο απολυμένος που επανεντάσσεται στο χώρο εργασίας, όταν αντιμετωπίζει μία ατομική σύμβαση εργασίας και δεν έχει και συνδικαλιστική κάλυψη, καταλαβαίνουμε ότι είναι φοβισμένος, ευάλωτος, άρα ο τέλειος εργαζόμενος για αυτό το εργασιακό τοπίο που ισχύει σήμερα, «τέλειος» σ’ ό,τι αφορά στις ανάγκες του εργοδότη», υπογραμμίζει ο Κ. Ήσυχος. Για να αναφέρει χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως αυτό της εργολαβικής εταιρίας Universal που έχει αναλάβει έργο καθαρισμού, για την οποία έχουν γίνει πολλές καταγγελίες στην Επιθεώρηση Εργασίας, γιατί δεν τηρεί στοιχειώδεις όρους: καθαρίστριες εργάζονται 7 μέρες την εβδομάδα και πληρώνονται για 5, εργάζονται 10 ώρες την ημέρα και πληρώνονται για 6 ή 7, εργάζονται τα ρεπό τους και δεν πληρώνονται.
Νέο συνδικάτο-στοίχημα οργάνωσης
Αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα προσπαθεί να αντιπαλέψει η ίδρυση ενός νέου συνδικάτου που να καλύπτει τους εργαζόμενους σε όλες τις εταιρίες του ΔΑΑ. Ο Νίκος Γουρλάς, πρόεδρος της προσωρινής διοίκησης του Συνδικάτου, μας εξηγεί τους λόγους αυτής της κίνησης: «Πήραμε την πρωτοβουλία για το συνδικάτο, εκτιμώντας τρία πράγματα. Πρώτον ότι είναι ένας μεγάλος χώρος με πολλές μικρές εταιρίες που δεν είχαν συνδικαλιστική κάλυψη. Δεύτερον τα υπάρχοντα σωματεία, τα περισσότερα με μικρό αριθμό μελών και ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιθέσεις της εργοδοσίας, δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν σ’ όλες αυτές τις πιέσεις.
Και τρίτο ζήτημα που εκτιμήσαμε είναι ότι, τελικά, για να υπάρχει μια αποτελεσματικότητα στους αγώνες και στις διεκδικήσεις των εργαζομένων χρειάζεται όλοι οι εργαζόμενοι να έχουν ένα κοινό συνδικάτο, ένα κοινό σωματείο. Τα προβλήματα εδώ, ασχέτως εταιριών και ειδικοτήτων, είναι κοινά – οι περισσότεροι εργαζόμενοι παίρνουν τον βασικό μισθό, σε πολλές εταιρίες καταπατούνται εργασιακά δικαιώματα, υπάρχουν δυσκολίες στην πρόσβαση στο αεροδρόμιο. Θεωρούμε ότι τα μοντέλα συνδικαλιστικής οργάνωσης που γνωρίζαμε μέχρι τώρα -κλαδικά ή επιχειρησιακά- έχουν ξεπεραστεί πια. Διαμορφώνει μια ενιαία οργάνωση που αντέχει στις επιθέσεις της εργοδοσίας, που μπορεί να κάνει αγώνες που μπορεί να υπογράφει ακόμα και κλαδική σύμβαση με τις εργοδοσίες».
«Νομίζω ότι αυτή η προσπάθεια που έχει ξεκινήσει από τα κάτω είναι ένα ιστορικό στοίχημα για ολόκληρο το εργατικό κίνημα στη χώρα και δεν υπερβάλλω όταν το λέω αυτό, γιατί εδώ γεννήθηκε και αναπτύχθηκε το νέο μοντέλο εργασίας στη χώρα, στη μεταπολίτευση», λέει εμφατικά ο Κ. Ήσυχος, ο οποίος είναι μέλος του προσωρινού Δ.Σ. του νέου Συνδικάτου. «Αυτό το νέο μοντέλο που ταιριάζει απόλυτα στην κρίση την οποία διερχόμαστε, μία κρίση με υψηλούς δείκτες ανεργίας, με πάρα πολύ υψηλή επισφάλεια και με την είσοδο στην αγορά εργασίας εργολάβων και υπεργολάβων. Εδώ δοκιμάζονται οι νέες εργασιακές σχέσεις, δοκιμάζεται σε μαζική πλέον μορφή η επισφάλεια και η ανασφάλεια, η μαύρη εργασία και ο τύπος του νέου εργαζόμενου που προσπαθούν να δημιουργήσουν».
Θεσμικές και εξωθεσμικές παρεμβάσεις
Η προσπάθεια ίδρυσης του Συνδικάτου Εργαζομένων στις Επιχειρήσεις του ΔΑΑ έχει ξεκινήσει εδώ και δυο χρόνια, μέσα από συνεργασίες σωματείων που δρούσαν στο χώρο. Τυπικά το καταστατικό κατατέθηκε για έγκριση στο Πρωτοδικείο τον Σεπτέμβρη του 2009. Και εδώ αρχίζουν οι «περίεργες» καθυστερήσεις για την έκδοση της απόφασης, που δημιουργούν κενό στη συνδικαλιστική κατοχύρωση των ιδρυτικών μελών και των μελών της προσωρινής διοίκησης (ο Ν.1264 προβλέπει ότι τα ιδρυτικά μέλη ενός νέου σωματείου καλύπτονται μόνο για 6 μήνες). Ένα κενό που, όπως φαίνεται, η εργοδοσία είναι έτοιμη να το εκμεταλλευθεί, αφού στη λήξη του 6μήνου ιδρυτικό μέλος του συνδικάτου απειλήθηκε με απόλυση. Η απόλυση ανακλήθηκε υπό την πίεση των καταγγελιών του συνδικάτου, αλλά δεν παύει να είναι ένα σαφές μήνυμα.
Όπως μήνυμα είναι και το εξώδικο που έλαβε ο πρόεδρος του Συνδικάτου από την εταιρία στην οποία εργάζεται (Παπασωτηρίου Presspoint) στο οποίο καταγγέλλεται για αντισυμβατική συμπεριφορά. Σε τι συνίσταται η αντισυμβατικότητα; Στην καταγγελία που έστειλε ο ίδιος στην Επιθεώρηση Εργασίας, για το ατομικό timer (συσκευή ελέγχου παρουσίας) που τοποθέτησε η εργοδοσία στο χώρο δουλειάς του και το οποίο, για λόγους συνδικαλιστικής αξιοπρέπειας, αρνείται να χρησιμοποιεί.
Ανύπαρκτη Επιθεώρηση Εργασίας
Ο τεράστιος χώρος του υπολοίπου Αττικής -από την Παλλήνη μέχρι το Λαύριο- ελέγχεται από μια Επιθεώρηση Εργασίας. Μέχρι πρόσφατα κι αυτή στελεχωνόταν από ανασφάλιστους εργαζόμενους με stage. Μια υπηρεσία σε υπολειτουργία που δεν αρκεί για να καλύψει στοιχειώδεις ανάγκες ελέγχων. Μια καταγγελία για να πάρει σειρά να ελεγχθεί μπορεί να περάσει καιρός. Αυτή η επιθεώρηση είναι υπεύθυνη για την τήρηση της εργασιακής νομοθεσίας σε ένα χώρο 20.000 εργαζομένων, πολλοί από αυτούς σε βαριές και ανθυγιεινές δουλειές. Οι ίδιοι οι υπάλληλοι στην υπηρεσία μιλούν για 30-35 εργαζόμενους που είναι αναγκαίοι για να λειτουργήσει στοιχειωδώς.
