του Δημήτρη Γκάζη
Πώς γίνεται ταυτόχρονα να γεμίζουν όλες οι πλατείες της χώρας; Ποια ανάγκη ωθεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε παρόμοιες μορφές οργάνωσης και δράσης, σε παρόμοια συνθήματα και πολιτικούς στόχους; Την πρώτη πενταετία των μνημονίων, την περίοδο δηλαδή ανάπτυξης ενός πολύμορφου κύματος ριζοσπαστισμού στην ελληνική κοινωνία, μια μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία αναζήτησε τρόπους έκφρασης, οργάνωσης, κάλυψης αναγκών.
Στα κανάλια έψαχναν για υποκινητές. Οι διάφορες οργανώσεις, κυρίως της Αριστεράς, προσπάθησαν να χωρέσουν όλο τον κινηματικό αυτό πλούτο στα καλούπια τους. Διάφοροι αναλυτές ακόμη και σήμερα ψάχνουν να βρουν τη σχέση οργανωμένου και αυθόρμητου στις εκδηλώσεις αυτές. Στην πράξη η είσοδος της χώρας στο μνημονιακό καθεστώς, και η πλήρης πρόσδεση σε αυτό του παλιού πολιτικού συστήματος, άφηνε τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία σε ένα κενό πολιτικής εκπροσώπησης. Αυτή η «ορφανή» κοινωνική πλειοψηφία, με διαφορετικές πολιτικές καταγωγές, με διαφορετικές ιδεολογικές προσλαμβάνουσες, αλλά με ένα κοινό βίωμα βίαιης φτωχοποίησης και αφαίρεσης δημοκρατίας, αναζήτησε τρόπους οργάνωσης, διαμαρτυρίας, πολιτικής εκπροσώπησης.
Οι τοπικές ιδιαιτερότητες προφανώς και χρωμάτισαν την εξέλιξη των πραγμάτων. Αλλού η Αριστερά και οι οργανωμένες δυνάμεις είχαν πρωταγωνιστική παρουσία, αλλού επέλεξαν (ή τους επιβλήθηκε) μια πιο ισότιμη συμμετοχή. Σε κάποιες περιοχές, με προηγούμενη κινηματική εμπειρία (επιτροπές κατοίκων, τοπικά περιβαλλοντικά κινήματα κ.ά.) υπήρχαν ήδη προπλάσματα κοινού βηματισμού στο δυναμικό που αποτέλεσε τον κορμό των Αγανακτισμένων. Αλλού ήταν κάποιος πολιτιστικός σύλλογος, κάποιος σύλλογος γονέων, ή μια λέσχη μοτοσικλετιστών, που αποτέλεσε τον στυλοβάτη οργάνωσης και συντονισμού. Ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που δημιουργήθηκαν δεσμοί και δομές, πραγματικά από το μηδέν, με το πλήθος να γίνεται λαός μέσα στη συνέλευση της πλατείας, μέσα στη διαδήλωση, μέσα σε μια ομάδα διαβούλευσης. Σίγουρα πολλά κρίθηκαν από την κεντρική έκβαση της πολιτικής σύγκρουσης, τον τόνο της οποίας έδωσε το Σύνταγμα, και τα μεγάλα ραντεβού (απεργία, μεσοπρόθεσμο κ.ά.), όμως οι ιδιαίτερες εμπειρίες, ο διαφορετικός βαθμός συγκρότησης, οι σχέσεις που χτίστηκαν στις πλατείες των επαρχιακών πόλεων, μπόλιασαν τις κινηματικές κινήσεις τοπικές και μη κατά τα επόμενα χρόνια.
Μέσα από το κίνημα των Πλατειών, και μέχρι το τέλος της χρονιάς, δημιουργήθηκαν δεκάδες δομές αλληλεγγύης, επιτροπές κατοίκων σε γειτονιές, αγορές χωρίς μεσάζοντες και μια σειρά άλλοι τρόποι που εφευρέθηκαν, από την ίδια την κοινωνία, ως μορφές αλληλοστήριξης, και οικοδόμησης αντοχής απέναντι στην κρίση και τη φτωχοποίηση
Οι Αγανακτισμένοι, η ελληνική εκδοχή δηλαδή του κινήματος των Πλατειών, δεν ήταν παρά η κορυφή του παγόβουνου αυτής της διαδικασίας. Τα χρόνια αυτά, είχαμε μια σειρά άλλους σπασμούς, που εκφράστηκαν με αυθόρμητο τρόπο, πανελλαδικά, χωρίς να αποτελούν τμήμα ενός ενιαίου σχεδιασμού κάποιου πολιτικού κόμματος αλλά αναζητώντας τους δικούς τους τρόπους οργάνωσης και συντονισμού. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, αυτής της πορείας συγκρότησης της κοινωνίας σε λαό, ήταν οι δομές αλληλεγγύης, που ξεπήδησαν σε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη, αλλά και οι αυθόρμητες κινητοποιήσεις ενάντια στους εκπροσώπους του πολιτικού συστήματος κατά τη διάρκεια των παρελάσεων της 28ης Οκτωβρίου 2011.
Μέσα από το κίνημα των Πλατειών, και μέχρι το τέλος της χρονιάς, δημιουργήθηκαν δεκάδες δομές αλληλεγγύης, επιτροπές κατοίκων σε γειτονιές, αγορές χωρίς μεσάζοντες και μια σειρά άλλοι τρόποι που εφευρέθηκαν, από την ίδια την κοινωνία, ως μορφές αλληλοστήριξης, και οικοδόμησης αντοχής απέναντι στην κρίση και τη φτωχοποίηση. Προπλάσματα τέτοιων μορφών οργάνωσης προϋπήρχαν προφανώς, όμως μέσα στη χρονιά αυτή, πολλαπλασιάζονται, τροφοδοτούνται με όλο αυτό το δυναμικό που πολιτικοποιήθηκε και ενεργοποιήθηκε με τους Αγανακτισμένους, ξεκαθαρίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό την πολιτική στόχευση που δεν είναι άλλο από τη στήριξη μιας κοινωνίας, που έχει αποφασίσει να πάρει διαζύγιο από το πολιτικό σύστημα και το καθεστώς της τρόικάς, δεν αναμένει πια ρουσφέτια και επιδόματα, και αποφασίζει να στηριχθεί στις δικές της δυνάμεις. Αυτή η συλλογική απόφαση, εκφράστηκε και στο συμβολικό επίπεδο, με τις γιούχες στους πολιτικούς, τις συγκεντρώσεις έξω από πολιτικά γραφεία, την ανακήρυξη σε persona non grata των εκπροσώπων του τροϊκανού καθεστώτος σε όλη τη χώρα. Κορυφαία στιγμή αυτής της έκφρασης οι παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου του 2011, τόσο στη μεγάλη «παρέλαση του λαού» στη Θεσσαλονίκη, που δεκάδες χιλιάδες πολιτών έτρεψαν σε φυγή τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Παπούλια, όσο και σε δεκάδες άλλες πόλεις. Όπως εμφατικά είχε σχολιάσει τότε, ο Μανώλης Γλέζος με τις αντιδράσεις των πολιτών στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου «Αποκαταστάθηκε το πραγματικό νόημα της 28ης Οκτωβρίου» δηλώνοντας «το “Όχι” στην υποταγή της χώρας στην τρόικα και τη μετατροπή της σε προτεκτοράτο».
Αγανακτισμένοι σε 2 τροχούς
Πώς μια λέσχη μοτοσικλετιστών, μετατρέπεται σε βασικό πυρήνα οργάνωσης ενός κινήματος; Το είδαμε να συμβαίνει και αυτό, στο κίνημα των Αγανακτισμένων. Μια σειρά κοινωνικές συλλογικότητες, πολιτικοποιήθηκαν βίαια, και σήκωσαν στις πλάτες τους το καθήκον οργάνωσης και συντονισμού του κινήματος.
Ήταν οι μέρες πριν το διήμερο 28-29 Ιουνίου, και την ψήφιση από την Βουλή του μεσοπρόθεσμου προγράμματος. Η συνέλευση της πλατείας Συντάγματος είχε καλέσει τους Αγανακτισμένους από όλη την χώρα να κινηθούν προς το Σύνταγμα και να συμβάλουν στην περικύκλωση της βουλής. Δύσκολο εγχείρημα ο συντονισμός της καθόδου χιλιάδων ανθρώπων προς την πρωτεύουσα. Ως από μηχανής θεός, μια ομάδα μοτοσικλετιστών από τις Σέρρες, ρίχνει την ιδέα αξιοποίησης της τεχνογνωσίας των κατά τόπους λεσχών μοτοσικλετιστών στην οργάνωση ταξιδιών, καθώς και του δικτύου των ομάδων αυτών σε διάφορες πόλεις. Δεν χρειάστηκε και πολύ για να βρεθούν οι πρώτοι πυρήνες, από τον Έβρο μέχρι τα Γιάννενα, να ορίσουν τα καλέσματα για μια μεγάλη μηχανοκίνητη πορεία. Κάπως έτσι, με μια μικρή παράκαμψη, το κίνημα των Αγανακτισμένων έχτισε τους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των πόλεων, κατάφερε να συντονιστεί, και να φέρει σε πέρας το ταξίδι προς την «μάχη του Συντάγματος».
