του Γιάννη Σχίζα
Δεν είναι τίποτε το καινοφανές, μέσα σε συνθήκες όπου οι ανεμογεννήτριες ισοπεδώνουν τις ελληνικές κορυφές και τραυματίζουν τη βιοποικιλότητα , που πλήττουν ή απειλούν να πλήξουν την Οίτη, την κεντρική και Βόρεια Ελλάδα, την Άνδρο και την Τήνο. Κι όμως, ο θανάσιμος τραυματισμός του Πάνειου, ενός υψώματος που βρίσκεται στην Ανατολική Αττική, που ατενίζει προς το Σαρωνικό και το Αιγαίο, είναι ιδιαίτερα απειλητικός. Η θρασύτητα των εταιρειών απειλεί πλέον με ανεμογεννήτριες τα πάντα, ακόμη και τον Υμηττό όπως έλεγε ένα παλιό στέλεχος του αεριτζήδικου χώρου, ακόμη και την Ακρόπολη!
Το Πάνειον των 647 μέτρων υψόμετρο –637 μέτρα υπολογίζεται η δυτική του κορυφή– είναι ένα κακοπαθημένο βουνό, που δοκιμάστηκε σκληρά τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθεί να εισπράττει την αγάπη των περιοίκων του: Της Κερατέας, των Καλυβίων, της περιοχής του Λαγονησίου. Κάποτε το ανέβαινα με ενδιαφέρον, το ψαχούλευα στις πιο απόμακρες γωνιές του, αναζητούσα σ’ αυτό τα ίχνη μιας παλιάς ζωής. Χάρη σε ένα φίλο είχαμε βρει την επιγραφή «ΟΡΟC ΛΑΟΔΙΚΗC ΑΝΤΙΟΧΗC», και για κάμποσα χρόνια αισθανόμουν σαν βοηθός αρχαιολόγου, μέχρι που το θέμα διευκρινίστηκε : Την επιγραφή είχε δημοσιεύσει ο Milchhoffer, ένας Γερμανός Αρχαιολόγος. Το δε «Λαοδίκης» δεν σήμαινε ένα πρόσωπο τυχαίο αλλά δεμένο με το δωδεκάθεο, σχετικό με τις υπερβόρειες παρθένους που ήταν αντικείμενο θρησκευτικής λατρείας στην περιοχή μαζί με την Άρτεμη (1).
Σ’ αυτό το βουνό ανεβήκαμε με τον ίδιο φίλο ένα βράδυ, για να εισπράξουμε την ανατολή της επόμενης ημέρας… Ήταν 4 το πρωί όταν ήλθε στο σπίτι μου –εγώ ευχόμουν να μην ξυπνήσει!– αυτός όμως σηκώθηκε πολύ νωρίς από τον ύπνο του και ήλθε φουριόζος. Ήταν δεκαετία του ‘80, ήταν το σκοτάδι μιας αφέγγαρης νύχτας, ανεβήκαμε από ένα μονοπάτι που ξέραμε πολύ καλά και φτάσαμε στην δυτική κορυφή. Μετά από λίγο η φύση άρχισε να φωτίζεται με ένα φώς διακριτικό, που ερχόταν από κάθε κατεύθυνση, που δύσκολα περιγράφεται, κι ύστερα το φώς αυτό αργά δυνάμωσε, ήλθε η ημέρα, στο βάθος του ορίζοντα ξεμύτισε ο ήλιος…
Τη δεκαετία του ‘80 με περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη: Σε μια ανάβαση διαπίστωσα ότι είχαν τοποθετηθεί στην κορυφή κεραίες κινητής τηλεφωνίας και για αυτό το σκοπό είχε γίνει συστηματική «απόξεση» των πεύκων που κυριαρχούσαν τότε. Το κατάπια και αυτό – όσο κι αν ήταν δύσκολο προς κατάποση…
Μια ταβέρνα, μια ιστορία
Στο Πάνειο έβλεπε κανείς ένα παλιό πεδίο βολής. Επίσης στο ίδιο βουνό έβλεπε δυο φράγματα για τη συγκράτηση των νερών της βροχής: Υποθέτω ότι ήταν ένα πρότυπο έργο που είχε γίνει από το Δασαρχείο, με στόχο την αποτροπή πλημμυρικών φαινομένων. Τα φαινόμενα αυτά εμφανίζονταν όταν το νερό της βροχής έτρεχε πάνω από ένα ορισμένο όριο, τη προσέγγιση του οποίου απέτρεπε ακριβώς τα φράγμα…
Προς τη πλευρά της Κερατέας υπήρχε μια ανδρική μονή, η μονή της Αγίας Σκέπης, ενώ στη κορυφή δέσποζε η εκκλησούλα της Ζωοδόχου Πηγής – που προϋπήρχε και που είχε ανακαινισθεί πλήρως. Εκεί κοντά στέκονταν ένας χώρος για την ανάπαυση των επισκεπτών και για τυχόν κοψίδια. Όσοι βέβαια έλκονταν από τα τελευταία αλλά απεχθάνονταν το φαγητό στην ύπαιθρο, περνούσαν αναγκαστικά από τον «ταβερνοχώρο» των Καλυβίων. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 υπήρχε μόνο ο Μουρούζης με τη στενάχωρη ταβέρνα του – έτσι έκανες μια με το χέρι, έπιανες το ταβάνι της… Το μαγαζί ήταν διακοσμημένο με πλήθος από εικόνες μεταξύ των οποίων ήταν ο καπετάνιος με το τσιμπούκι, οι οπλαρχηγοί του 1821, ο Μέγας Αλέξανδρος αυτοπροσώπως και άλλες προοδευτικές δυνάμεις… Παράγγελνες και σου έρχονταν για μπριζόλα ένα πελώριο κομμάτι κρέας λες και είχε βγει από μαμούθ, μια σκάφη πατάτες, μια σκάφη σαλάτα. Για ψωμί σου έφερνε μια φρατζόλα σκισμένη στα δύο, με άφθονη λαδορίγανη…
Στο Πάνειο προς τη πλευρά του Λαγονησίου, θαύμαζες το θράσος της ατομικής ιδιοκτησίας που είχε στήσει δεκάδες σπίτια , ομοιόμορφα, σαν κυψέλες, υποσχόμενες μάλιστα αποκλεισμό του χώρου από κάθε παρείσακτο. Ήταν ένα δείγμα ιδιωτικοποίησης του οικιστικού χώρου, πολύ πρώιμο.
Ο δρόμος που ξεκινούσε από τον Μουρούζη κατέληγε, μέσα από σπίτια που στην ολότητά τους σέβονταν (τότε) την αρβανίτικη αμυντική αρχιτεκτονική με τις μεγάλες αυλές και τους υψηλούς μαντρότοιχους, σε ένα μονοπάτι πνιγμένο κυριολεκτικά στη βλάστηση. Πρόσφατα, το 2019-20, διανύσαμε δυο φορές το χώρο, γυμνό πλέον, ύστερα από τη πυρκαγιά του 2007. Το 2009 οργανώθηκε αναδάσωση του Πανείου και πολλές ελπίδες επενδύθηκαν. Μάλιστα γι αυτήν έγινε ένα έργο διάρκειας 50 λεπτών, από τον Πωλ Σκλάβο.
Για το Πάνειο κρατάω μόνο μια αγωνιστική φράση που εκστόμισε ο δήμαρχος Λαυρεωτικής Δημήτρης Λουκάς :Κάπως έτσι κερδήθηκε ο αγώνας για να μην γίνει χωματερή στην Κερατέα. Ήταν για το 2010, 10 χρόνια πριν….
Σημείωση
(1) Αθανασίου Ιω. Αντωνίου : «Θεοί και ήρωες στον αρχαίο δήμο «Κεφαλή», από τα πρακτικά της Α΄επιστημονικής συνάντησης Ν.Α. Αττικής, 1984.
