Ο σχεδιασμός της προεδρίας Τραμπ για να αλλάξουν οι συσχετισμοί στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης προς όφελος των ΗΠΑ, ώστε να αποφευχθεί η σταδιακή υποβάθμιση της οικονομικής τους βαρύτητας παγκόσμια, συνεχίζεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Μετά τους δασμούς τον Ιούνιο στα προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου που αφορούν τις παγκόσμιες εισαγωγές των ΗΠΑ, από την 6/7/2018 επιβλήθηκαν νέοι δασμοί. Αυτοί αφορούσαν εισαγωγές κινεζικών προϊόντων στις ΗΠΑ αξίας 34 δισ. δολαρίων. Η κινεζική πλευρά απάντησε με ισοδύναμα μέτρα λίγες ώρες μετά. Η αντίδραση Τραμπ ήταν η έναρξη επεξεργασίας για την επιβολή νέων δασμών σε εισαγωγές από την Κίνα αξίας 200 δισ. δολαρίων… και το «γαϊτανάκι» επιβάλω μέτρα, επιβάλλουν αντίμετρα, ξανά-επιβάλω νέα μέτρα συνεχίζεται ωθώντας την κατάσταση σε ένα γενικευμένο παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο.
Η όλη εξέλιξη στον εμπορικό πόλεμο δεν μπορεί να εξεταστεί αποκομμένα από τη γενικότερη πολιτική των ΗΠΑ να αναδιατάξουν την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα με ορίζοντα τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά τους που αφορούν την πρωτοκαθεδρία, πολιτική και οικονομική, στον «αναπτυγμένο» κόσμο. Ενταγμένα σε αυτή τη διαδικασία πρέπει να δούμε τον διαχωρισμό του G-7 σε G-6 με τις ΗΠΑ απομονωμένες και την πρόσφατη αδυναμία έκδοσης κοινού ανακοινωθέντος κατά τη συνάντησή τους, την επίθεση Τραμπ προς τη Γερμανία, για τις σχέσεις της με τη Ρωσία, με αφορμή τη σύνοδο του ΝΑΤΟ αυτές τις μέρες καθώς και τη σκληρή γλώσσα με την οποία αναφέρθηκε, στην κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση στο πλαίσιο της συνόδου του ΝΑΤΟ, σε βάρος Γερμανίας, Βελγίου και Ισπανίας για τις χαμηλές αμυντικές τους δαπάνες.
Τα μέχρι σήμερα ληφθέντα μέτρα σε επίπεδο εμπορικού πολέμου προκαλούν ανησυχίες αλλά δεν έχουν σημάνει ακόμα συναγερμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας συνεχίζεται σύμφωνα με τα αρχικά ευνοϊκά σενάρια και οι αγορές χρήματος και κεφαλαίου μπορεί να ταλαιπωρούνται κατά τις περιόδους όξυνσης της φραστικής αλλά και πρακτικής αντιπαράθεσης αλλά δεν έχουν μπει σε αρνητική τροχιά σε σχέση με τη μεγαλύτερη, χρονικά και ποσοτικά, περίοδο ανόδου μεταπολεμικά. Φυσικά υπάρχουν ήδη κάποια στοιχεία που προκαλούν προβληματισμό, όπως η μείωση κατά 1 τρισ. δολάρια στο Α΄ εξάμηνο 2018 (η μεγαλύτερη από το 2010) της παγκόσμιας χρηματιστηριακής αξίας, όπως εκφράζεται από τον σχετικό δείκτη της Morgan Stanley (MSCI World), αλλά ακόμα μια σειρά από αναλυτές εκτιμούν ότι τα μέχρι τώρα ληφθέντα μέτρα δεν επηρεάζουν σοβαρά τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. Όμως αν ληφθούν και νέα μέτρα, όπως π.χ. η επιβολή των νέων δασμών που προαναφέραμε ότι σχεδιάζει ο Τραμπ, μπορεί αυτό να είναι το γεγονός που θα ανοίξει τους «ασκούς του Αιόλου» για την παγκόσμια οικονομία, καθώς υπάρχουν ήδη πολύ μεγάλες ανισορροπίες στις σχέσεις μεταξύ παραγωγικού και χρηματοπιστωτικού τομέα.
Ο Τραμπ όταν ξεκίνησε τα πρώτα βήματα στον εμπορικό πόλεμο (Μάρτιος 2018) είχε δηλώσει πως «οι εμπορικοί πόλεμοι κάνουν καλό και οι ΗΠΑ θα τους κερδίσουν». Μερικούς μήνες μετά μπορεί να συνεχίζει και να διευρύνει τον εμπορικό πόλεμο, ήδη όμως έχει αρχίσει να μετρά και απώλειες. Το κεφάλαιο κατανοεί ότι πρέπει να υπερασπιστεί τα «δικά» του ατομικά-στενά επιχειρηματικά συμφέροντα
Όταν ξεκίνησε τα πρώτα βήματα στον εμπορικό πόλεμο (Μάρτιος 2018) ο Τραμπ είχε δηλώσει πως «οι εμπορικοί πόλεμοι κάνουν καλό και οι ΗΠΑ θα τους κερδίσουν». Μερικούς μήνες μετά μπορεί να συνεχίζει και να διευρύνει τον εμπορικό πόλεμο, ήδη όμως έχει αρχίσει να μετρά και απώλειες. Το κεφάλαιο κατανοεί ότι πρέπει να υπερασπιστεί τα «δικά» του ατομικά-στενά επιχειρηματικά συμφέροντα.
Οι εσωτερικές αντιδράσεις
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ από την πρώτη στιγμή «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου» για τις συνέπειες των μέτρων στις πωλήσεις τους. Οι ήδη επιβληθέντες δασμοί από τις ΗΠΑ αφορούν μόλις κατά 1% τελικά καταναλωτικά αγαθά. Το 99% αφορά ενδιάμεσα προϊόντα. Στον βαθμό που θα τελειώσουν τα ήδη υπάρχοντα αποθέματα, είτε οι δασμοί θα μετακινηθούν και θα επιβαρύνουν τους τελικούς καταναλωτές των προϊόντων, είτε η διαφοροποίηση στους προμηθευτές, από τα φθηνά εισαγόμενα από την Κίνα σε ακριβότερα εγχωρίως παραγόμενα, θα συμβάλλει επίσης στην αύξηση των τιμών και στον περιορισμό της κατανάλωσης.
Οι πρώτες άμεσες αντιδράσεις για μεταφορά της παραγωγής από τις ΗΠΑ στο εξωτερικό ξεκίνησαν. Η Harley Davidson, ονομαστός κατασκευαστής μοτοσικλετών στις ΗΠΑ, για να αντιμετωπίσει τους δασμούς που επιβλήθηκαν σε αντίποινα στα προϊόντα της ετοιμάζεται να δημιουργήσει εργοστάσιο στην Ταϊβάν προκαλώντας την «έκρηξη» Τραμπ. Αντίστοιχα η Tesla, με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, εξετάζει τη δημιουργία εργοστασίου στην Κίνα καθώς ήδη πουλά (μεταφέρει από τις ΗΠΑ) στη συγκεκριμένη αγορά 15.000 αυτοκίνητα ετησίως.
Οι ενδεχόμενες απώλειες από τις ΗΠΑ στην περίπτωση της κλιμάκωσης του πολέμου δεν περιορίζονται μόνο στο εσωτερικό. Οι συνεχείς πιέσεις προς την Κίνα και την Ευρώπη εκ μέρους των ΗΠΑ δίνουν περιθώριο για διαμόρφωση, υπό προϋποθέσεις, στενότερων οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο θιγόμενων μερών. Η Ε.Ε. κάθεται σε «αναμμένα κάρβουνα» καθώς υπάρχει η απειλή Τραμπ για δασμούς στα αυτοκίνητα. Ήδη από πλευράς Κίνας το θέμα της συνεργασίας με την Ε.Ε. έχει τεθεί και το «αντάλλαγμα» είναι το περαιτέρω άνοιγμα των αγορών της Κίνας σε ευρωπαϊκά προϊόντα και οι επενδύσεις. Μία δε από τις προτάσεις της Κίνας είναι η ανάληψη κοινής δράσης κατά των ΗΠΑ στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Άρα οι εμπορικοί πόλεμοι ούτε εύκολοι είναι ούτε μπορούν να «κερδηθούν» μέσω ευφάνταστων αναρτήσεων στο Twitter από τον Τραμπ. Τέλος μια ιστορική αναδρομή στους εμπορικούς πολέμους «μεγάλου βεληνεκούς» αποδεικνύει ότι δεν οδηγούν σε μεγάλες νίκες, όπως φαντάζεται ο Τραμπ, δημιουργούν περισσότερα προβλήματα από όσα καλούνται να λύσουν και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
