98 χρόνια μεσολάβησαν από τα «Νοεμβριανά» του 1916 όταν, εν μέσω Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κορυφώνονταν τα γεγονότα που καθιστούσαν την Ελλάδα κλοτσοσκούφι των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Εσωτερικοί πρωταγωνιστές ο Ελ. Βενιζέλος και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, τιθέμενοι σε αντίπαλα διεθνή στρατόπεδα, σε μια εποχή όπου η Ελλάδα έχει δύο αντιμαχόμενες κυβερνήσεις, οι Αγγλογάλλοι στο πλευρό του Βενιζέλου αξιώνουν την παράδοση τεράστιων ποσοτήτων πολεμικού υλικού, βομβαρδίζουν από θαλάσσης την Αθήνα και προχωρούν σε αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων, επιφέροντας δραματικές ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων. Την ίδια στιγμή επιβάλλουν να συγκεντρωθεί στην Πελοπόννησο ο στρατός του «κράτους των Αθηνών», ενώ ο Κωνσταντίνος δημιουργούσε με τη γερμανική βοήθεια αντάρτικα σώματα που ανέλαβαν δράση εναντίον των Αγγλογάλλων στη Βόρεια Ελλάδα.
Αντιγράφουμε από την Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα (Γιάννης Γιανουλόπουλος, Εξωτερική Πολιτική, τ. Α2, Εκδόσεις Βιβλιόραμα):
«Η Entente και η βενιζελική παράταξη από τη μία πλευρά, και από την άλλη ο Κωνσταντίνος, οι οπαδοί του, αλλά και τα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα στην αμέσως επόμενη φάση, θα εγκαινιάσουν έτσι -από το Σεπτέμβριο του 1915- ένα σπειροειδή κύκλο διαδοχικών ενεργειών, που καθεμιά από αυτές θα αποτελεί απάντηση, σε υψηλότερο κάθε φορά επίπεδο, στην αμέσως προηγούμενη ενέργεια του αντιπάλου».
Η Βουλή που προέκυψε τοn Δεκέμβριο 1915 ήταν απολύτως φιλοβασιλική. Βενιζέλος και Entente χαρακτήρισαν αντισυνταγματικό το κωνσταντινικό καθεστώς, το οποίο απάντησε με διώξεις στελεχών των Φιλελευθέρων.
«Το Μάιο του 1916 ο γαλλικός στρατός, ανταπαντώντας, κατέλαβε νέες οχυρές θέσεις βόρεια της Θεσσαλονίκης. Αργότερα, τον ίδιο μήνα, βουλγαρικές μονάδες εισήλθαν στο ελληνικό έδαφος και κατέλαβαν το οχυρό Ρούπελ. Αμέσως μετά, και σε ανταπόδοση της προηγούμενης κίνησης του αντίπαλου συνασπισμού, οι στόλοι των Δυνάμεων της Συνεννοήσεως προχώρησαν στο (μερικό) αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων και πέτυχαν έτσι την αποστράτευση των ελληνικών δυνάμεων. Ακολούθησε νέα, ευρύτερη, γερμανοβουλγαρική επίθεση και κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους της Ανατολικής Μακεδονίας (Αύγουστος). Άμεση συνέπεια αυτών των εξελίξεων ήταν το αντικωνσταντινικό στρατιωτικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη (τέλη Αυγούστου). Ταυτοχρόνως η Entente, υπό την απειλή της επέμβασης του στόλου της, απαίτησε και πέτυχε να αποκτήσει το δικαίωμα ελέγχου των ελληνικών λιμανιών και, εν συνεχεία, τα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα τον απόλυτο έλεγχο της Καβάλας, η οποία τους παραδόθηκε από τον ελληνικό στρατό (Σεπτέμβριος), που παραδόθηκε άλλωστε και ο ίδιος, για να μεταφερθεί στο Gorlitz της Γερμανίας.
Η υπόθεση της Καβάλας συγκλόνισε την ελληνική πρωτεύουσα αλλά και πολλούς οπαδούς του Κωνσταντίνου στην υπόλοιπη χώρα. […] Το πολιτικό κόστος για το κωνσταντινικό στρατόπεδο, συνεπώς, ήταν ιδιαίτερα υψηλό, σχεδόν στα ίδια επίπεδα με εκείνο που κατέβαλε τακτικά ο Βενιζέλος, όταν επιχειρούσε να δικαιολογήσει την κατάλυση κάθε έννοιας ελληνικής εθνικής κυριαρχίας από την Entente, με το επιχείρημα ότι η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία ήταν οι Προστάτιδες Δυνάμεις της χώρας, με δικαιώματα επέμβασης, βάσει των Συνθηκών της Ελληνικής Ανεξαρτησίας».
Θητεία τυμβωρύχου
εκτελεί ο Ιοβόλος
