Το μήνυμα της Ισλανδίας στην Πορτογαλία
Του Νικ Ντίαρντεν.
Η εβδομάδα 3-10 Απριλίου είδε δύο πολύ διαφορετικές αντιδράσεις έναντι του ευρωπαϊκού Χρέους. Στο ένα άκρο της Ευρώπης οι Ισλανδοί ψηφοφόροι αποφάσισαν, για άλλη μια φορά, να μη δεχθούν τους όρους πληρωμής των «πιστωτών» τους, της βρετανικής και ολλανδικής κυβέρνησης, μετά την κατάρρευση των ιδιωτικών ισλανδικών τραπεζών το 2008. Στο άλλο άκρο, η Πορτογαλία ωθείται πιεστικά προς τη θεραπεία-σοκ της Ε.Ε., ενώ στους πολίτες της στερούν τη δυνατότητα να πληροφορηθούν και να εκφράσουν τη γνώμη τους για μια διαδικασία που πρόκειται αλλάξει δραματικά τη ζωή τους.
Ούτε την Ισλανδία ούτε την Πορτογαλία περιμένουν εύκολα χρόνια. Αλλά υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ της άρνησης του λαού της Ισλανδίας «να πληρώσει για τις χρεοκοπημένες τράπεζες», όπως είπε αυτολεξεί ο πρόεδρος της χώρας, και των δεινών που επιβάλλονται στους Πορτογάλους εκ των έξω. Ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) κατέστησε σαφές ότι οι διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Πορτογαλίας δεν «προορίζονται, βεβαίως, για δημόσια» συζήτηση.
Ο λαός της Ισλανδίας δεν αντέδρασε έτσι από άγνοια. Γνωρίζει πολύ καλά ότι, βραχυπρόθεσμα, η άρνηση πληρωμής αποτελεί το λιγότερο εύκολο δρόμο. Μια εκκρεμούσα δικαστική προσφυγή εκ μέρους του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ολλανδίας, η αρνητική αντίδραση των πιστωτικών αγορών και η απειλή ότι θα αποκλειστεί η υποψηφιότητα της Ισλανδίας για ένταξη στην Ε.Ε. θα είναι το τίμημα.
Αλλά για το λαό της Ισλανδίας η υποτιθέμενα ορθή άποψη, ως προς το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν οι χώρες το Χρέος, δεν είναι απλώς λανθασμένη από οικονομικής απόψεως, αλλά και βαθιά άδικη, αφού κατανέμει άδικα την ισχύ και τον πλούτο ανάμεσα στις χώρες. Ο 28χρονος ψηφοφόρος Thorgerdun Ásgeirsdóttir είπε: «Γνωρίζω ότι αυτό μπορεί να μας βλάψει διεθνώς, αλλά αξίζει τον κόπο».
Εάν ο λαός μιας χώρας που πίστεψε άκριτα στην ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς, στις απορρυθμισμένες κεφαλαιαγορές και στο φθηνό δανεισμό έχει τη δύναμη να αρνείται να πληρώσει για τις αμαρτίες των τραπεζών, τότε εκείνοι που δεν πίστεψαν και τόσο πολύ σ’ αυτά τις δεκαετίες της εκρηκτικής χρηματοπιστωτικής ανάπτυξης είναι αναμενόμενο να αισθάνονται ακόμη πιο οργισμένοι.
Στην Ελλάδα, αυτός ο θυμός αρχίζει να μετατρέπεται σε μια εποικοδομητική αμφισβήτηση της ισχύος του χρηματιστικού κεφαλαίου. Εκατοντάδες ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και ακτιβιστές υπέγραψαν μια έκκληση για τη συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους. Μια τέτοια επιτροπή θα έθετε υπό ευρύ δημόσιο -κοινωνικό έλεγχο τα χρέη της Ελλάδας- σε άμεση αντιπαράθεση με τον τρόπο που εργάζονται το ΔΝΤ και η Ε.Ε. πίσω από κλειστές πόρτες, για να αναγκάσουν τις χώρες-μέλη να καταπιούν το συχνά καταστροφικό γιατρικό τους.
Όπως υποστηρίζουν οι Έλληνες ακτιβιστές «Η τρέχουσα πολιτική της Ε.Ε. και του ΔΝΤ για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους έχει επιφέρει μεγάλο κοινωνικό κόστος στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια, ο ελληνικός λαός έχει δημοκρατικό δικαίωμα να απαιτήσει πλήρη πληροφόρηση, όσον αφορά το χρέος που είναι δημόσιο, ή εγγυημένο από το κράτος. Η ΕΛΕ μπορεί να συμβάλει στην αναπλήρωση του δημοκρατικού αυτού ελλείμματος».
Η αποφασιστικότητά τους ενισχύθηκε πρόσφατα από ένα ιντερνετικό φαινόμενο -την προβολή ενός μικρού φιλμ με τον τίτλο Χρεοκρατία- που σάρωσε μέσα στον ελληνικό πληθυσμό που χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και πείθει ότι ο λαός της Ελλάδας έχει εξαπατηθεί. Στην αρχή του επόμενου μήνα, αγωνιστές από όλη την Ευρώπη και από τον αναπτυσσόμενο κόσμο θα συγκεντρωθούν στην Αθήνα για να καταρτίσουν από κοινού ένα πρόγραμμα το οποίο θα αμφισβητήσει τις πολιτικές του ΔΝΤ στην Ελλάδα.
Αυτή τη στιγμή αρχίζει η επεξεργασία της συμφωνίας (με ΔΝΤ και Ε.Ε.) για την Πορτογαλία. Όπως στην Ελλάδα και την Ιρλανδία, το πακέτο «διάσωσης» θα ωφελήσει πρώτα απ’ όλα τις δυτικο-ευρωπαϊκές τράπεζες, που κρατούν 216 δισ. ευρώ εκκρεμών δανείων προς την Πορτογαλία, ενώ οι εργαζόμενοι επωμίζονται ένα πρόγραμμα μεγάλων περικοπών κοινωνικών δαπανών, μειωμένων εργασιακών δικαιωμάτων και εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων. Ο επικεφαλής της πορτογαλικής Banco Carregosa είπε στους Financial Times: «Δεν είναι υπερβολή να το αποκαλέσουμε θεραπεία-σοκ».
Οι συγκρίσεις με τον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι προφανείς και τα λάθη ήδη επαναλαμβάνονται. Ξανά και ξανά οι τράπεζες διασώζονται και οι φτωχότεροι λαοί του κόσμου σπρώχνονται ακόμη πιο βαθιά στη φτώχεια. Σήμερα, χώρες από τη Σιέρα Λεόνε μέχρι την Τζαμάικα συσσωρεύουν όλο και περισσότερα χρέη για να ξεπεράσουν οι τραπεζίτες χωρίς ζημιές τη θύελλα.
Γι’ αυτό στην Ευρώπη πρέπει να χαραχτεί μια γραμμή αντίστασης. Φορτώνοντας περισσότερα χρέη πάνω στην ήδη δύσκολη κατάσταση της Πορτογαλίας δεν πρόκειται να ανανήψει η οικονομία. Το πορτογαλικό χρέος είναι συνολικά μη βιώσιμο – και είναι αποτέλεσμα του απερίσκεπτου ιδιωτικού δανεισμού της τελευταίας δεκαετίας. Οι υπεύθυνοι γι’ αυτό το χρέος διασώζονται και εκείνοι που δεν έχουν καμιά ευθύνη υποφέρουν. Αυτό ακριβώς αρνήθηκαν να δεχθούν οι Ισλανδοί.
Ο λαός της Ισλανδίας υπερασπίστηκε την ανεξαρτησία του. Το μέλλον του είναι πολύ πιο φωτεινό από ό,τι το μέλλον της Ιρλανδίας ή της Πορτογαλίας. Ο λαός της Ελλάδας αρχίζει τον αγώνα του μόλις τώρα. Τα αποτελέσματα θα έχουν μνημειώδη αντίκτυπο στη μάχη εναντίον της φτώχειας και της ανισότητας σε όλο τον κόσμο.
* Το άρθρο του Ντίαρντεν δημοσιεύτηκε στο Red Pepper blog, στις 14/4/2011.
Ο Νικ Ντίαρντεν είναι επικεφαλής της οργάνωσης Jubilee Debt Campaign και ένας από τους εισηγητές στο Διεθνές Συνέδριο για το Χρέος που οργανώνεται στην Αθήνα από την Πρωτοβουλία για τη συγκρότηση Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου για το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος. Το Συνέδριο που έχει ως κεντρική ιδέα-σύνθημα Χρέος: Ελέγχω, Διεκδικώ, Αρνούμαι, θα γίνει στις 6-7 και 8 Μαΐου στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου της Αθήνας, με συμμετοχή βουλευτών, οικονομολόγων, συνδικαλιστών, κοινωνικών επιστημόνων και εκπροσώπων κινημάτων από την Ελλάδα, την Ευρώπη, Δυτική και Ανατολική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική.
